2014_CBS_03083 - Kaderplan Albertkanaal: Antwerpen-Schoten-Wijnegem - Visienota. Krachtlijnen - Goedkeuring

De opmaak van het Kaderplan Albertkanaal is opgestart ter uitvoering van het ENA (Economisch Netwerk Albertkanaal). In het besluit van 23 april 2004 over de nadere uitwerking van het Economisch Netwerk Albertkanaal besliste de Vlaamse regering dat inbreiding en herstructurering van bestaande bedrijventerreinen van groot belang is. Eén van de gebieden die aangepakt worden, is de omgeving van het Albertkanaal vanaf de Antwerpse haven tot Wijnegem. 

De Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) Antwerpen startte in navolging van deze beslissing in 2006 met het project Herwaardering Albertkanaal. In oktober 2010 leidde dit tot de startnota ‘Masterplan Herwaardering Albertkanaal’. Tijdens het traject werd duidelijk dat enkel werken vanuit een economische invalshoek in deze complexe situatie onvoldoende is om tot een degelijke en gedragen herwaardering te komen. Een bredere, meer gebiedsgerichte aanpak is vereist om te komen tot een oplossing voor dit gebied. POM Antwerpen verzocht dan ook aan de bevoegde minister Muyters om dit project over te dragen naar een meer geschikte partner. Minister Muyters delegeerde in 2011 aan de dienst Ruimtelijke Planning (DRP) van de provincie Antwerpen om terzake een initiatief te nemen voor een gebiedsgerichte aanpak. Met het Kaderplan ‘Albertkanaal: Antwerpen-Schoten-Wijnegem’ wil de provincie deze uitdaging aangaan. Ze neemt de rol als trekker en coördinator op zich op vraag van en om samen met zowel de hogere als lokale besturen tot een breed gedragen visie te komen. 

In zijn globaliteit vormt het kaderplan een kader voor de verdere besluitvorming en uitwerking waarbij de gewenste ruimtelijke structuur, de basisdoelstelling en de krachtlijnen worden bepaald. Concrete voorstellen en afspraken voor de uitvoering hiervan worden daarom vastgelegd in een actieplan. 

De opmaak van het Kaderplan Albertkanaal Antwerpen-Schoten-Wijnegem startte begin 2013. De DRP heeft op basis van verschillende werkgroepen, projectgroepen en bilateraal overleg met de betrokken actoren een ontwerp-visienota opgesteld die op 18 november 2013 werd voorgesteld aan een stuurgroep. Op die stuurgroep werd er een consensus bereikt over de krachtlijnen uit die visienota. Deze zullen in een vervolgtraject met de betrokken actoren, verder worden uitgewerkt naar een actieplan. 

De DRP heeft het college gevraagd om de visienota goed te keuren (brief van 4 februari 2014 met kenmerk PROJ-2011-0011/VIP 001-20414-007939).

Met het Kaderplan ‘Albertkanaal Antwerpen-Schoten-Wijnegem’ wil de provincie een trekkersrol opnemen in de herontwikkeling van het gebied en dit op basis van vier principes.

• Het Kaderplan wil een concreet actieplan ontwikkelen, vertrekkend van een ruimtelijke totaalvisie.
• Een aantal reeds geplande ontwikkelingen rond het Albertkanaal vormen daarbij de randvoorwaarden.
• Het Kaderplan doet uitspraken op het niveau van bedrijvigheid, mobiliteit, wonen en het landschap.
• Een kwalitatieve afstemming tussen wonen en bedrijvigheid krijgt prioriteit.

De verschillende lopende infrastructuurwerken in het gebied (de modernisering van het Albertkanaal, de herstructurering van het Klein-Schijn, de Oosterweelverbinding, A102/R11…) worden ingezet als drijvende motor achter deze herontwikkeling. 

Om tot een gewenste ruimtelijke structuur te komen is er op basis van voorafgaand overleg en meerdere workshops intensief gekeken naar de potenties en randvoorwaarden per deelgebied. Na de projectgroepen van 3 juli 2013, 16 september 2013, 9 oktober 2013 en 25 oktober 2013, werden deze verder aangescherpt en bevestigd op de stuurgroep van 18 november 2013. Dit resulteerde in een visie op het vlak van mobiliteit, economische ontwikkeling, kwalitatief wonen en landschappelijke integratie. De belangrijkste elementen uit deze visie worden hiernavolgend samengevat:

• Het thema mobiliteit is opgebouwd aan de hand van de drie dragende mobiliteitsconcepten van het Kaderplan Albertkanaal (dubbele ontsluiting, gescheiden verkeersstromen en stedelijke verbinding en verweving). Deze concepten worden verder doorvertaald naar netwerkoplossingen voor de verschillende vervoersmodi binnen het projectgebied.
• Het thema economische ontwikkeling vertrekt van de ambitie binnen het ENA, om een grotere watergebondenheid te creëren bij de herontwikkelingen binnen het bedrijventerrein. Door een zonering voor bedrijvigheid op te maken, wordt deze ambitie binnen het Kaderplan afgestemd met het specifiek ruimtelijk karakter van het projectgebied. De plekken waar deze economische herontwikkeling het meest structurerend werkt, worden verder binnen dit thema uitgewerkt. De ambitie rond duurzaamheid zit hier ook mee in verweven. Uiteraard maakt deze ook (on)rechtstreeks deel uit van de andere drie thema’s.
• Voor wonen wordt eenzelfde aanpak gebruikt als voor het thema economische ontwikkeling. Eerst wordt er een categorisering van woongebieden opgemaakt, om dan die gebieden die het sterkst worden geherstructureerd als woongebied, verder uit te werken.
• Landschap tenslotte, wordt uitgewerkt op basis van een aantal structurerende punten en lijnen. De verzameling van deze punten en lijnen vormt uiteindelijk de integrerende laag van het Kaderplan.

Deze visie wordt per thema verder vertaald in krachtlijnen, waarvan de belangrijkste (die betrekking hebben op het Antwerpse grondgebied) hiernavolgend worden samengevat.

• Mobiliteit
  • De Bisschoppenhoflaan en de Houtlaan-Metropoolstraat-Vaartkaai worden bevestigd als hoofdontsluitingsweg van het bedrijventerrein, respectievelijk ten noorden en ten zuiden van het kanaal. Belangrijk is dat deze beide ontsluitingswegen zowel in het oosten als in het westen een aansluiting kunnen maken met het hoger wegennet. Onderzoek naar oplossingen op korte termijn worden opgenomen in het actieplan. Op lange termijn wordt er aanbevolen om een aansluiting te maken met de nog te realiseren A102.

  • Ten zuiden wordt geopteerd om maximaal het vrachtverkeer te weren van de Bisschoppenhoflaan. Zo zal met interne ontsluitingswijzigingen de bedrijven van achter het Sportpaleis, via een nieuwe weg over het jaagpad, achter Kronenburg,  naar de Belcrownlaan, die doorgetrokken dient te worden tot aan de Industrielaan, om dan pas, zo oostelijk mogelijk, aan te sluiten op de Bisschoppenhoflaan.

    Belangrijk is dat deze beide ontsluitingswegen zowel in het oosten als in het westen een aansluiting kunnen maken met het hoger wegennet. Onderzoek naar oplossingen op korte termijn worden opgenomen in het actieplan. Op lange termijn wordt er aanbevolen om een aansluiting te maken met de nog te realiseren A102 alsook de potenties van de Oosterweelverbinding te verwerken en mee te nemen. Al dit zal zijn doorwerking krijgen in het vrachtroutenetwerk zoals opgesteld door de Vlaamse overheid.
  • Het vrachtverkeer wordt geweerd uit de kernen van Merksem, Schoten en Deurne via verkeerstechnische ingrepen.
  • De Houtlaanbrug wordt ingezet als ontsluiting voor het vrachtverkeer. De nieuwe Hoogmolenbrug wordt gesitueerd op de reservatiestrook van de A102 en eveneens ingezet als hoofdverbinding voor vrachtverkeer tussen beide kanaalovers, in combinatie met een bijkomende fietsverbinding. De Azijnbrug (Deurnebalbrug) wordt, na de vernieuwing, op de huidige locatie beperkt tot personenvervoer en lokaal vrachtvervoer, maar kan ook ingezet worden als verbinding voor vrachtverkeer bij eventuele calamiteiten. Voor de nieuwe Theunisbrug wordt uitgegaan van gebruik als verbinding voor personenvervoer, lokaal vrachtvervoer, fiets en tram. De Kruiningenbrug vormt een bijkomende fietsverbinding. Gelet op het gewijzigd programma, wordt voorgesteld om voor de Hoogmolenbrug en de ‘Brug van den Azijn’ een nieuw streefbeeld op te maken, verder werkend op het ‘Masterplan Bruggen Albertkanaal’.
  • Het Kaderplan voorziet in de realisatie van een kwalitatieve aaneengesloten fietsverbinding langs de Vaartkaai-Metropoolstraat als hoofdroute in het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk. Het Kaderplan voorziet fijnmazige dwarsverbindingen tussen de noord- en zuidzijde van het Albertkanaal.
  • Het Kaderplan onderschrijft de meerwaarde van de uitbouw van de Bisschoppenhoflaan als volwaardige openbaarvervoers-as.
• Economische ontwikkeling
  • Het Kaderplan voorziet bij verdere ontwikkeling van het plangebied een zonering naar type van bedrijvigheid. Deze zonering dient zowel actief te worden nagestreefd als richtinggevend te zijn voor percelen die op de markt komen. Aan het Sportpaleis, Kronenburg en de Kop van Merksem: middelgrote en kleinschalige bedrijvigheid die gemakkelijk verweefbaar is met het stedelijke weefsel. Aan de Middelmolenlaan: middelgrote bedrijvigheid. Het bedrijventerrein Bosuil tot aan de Houtlaanbrug: een gradiënt van grootschalige en moeilijk verweefbare bedrijvigheid en watergebonden bedrijvigheid. In geen van de zones is bijkomende grootschalige detailhandel gewenst.
  • De Kop van Merksem vraagt om een gemengde ontwikkeling met een graduele overgang tussen de kade en het centrum: middelgrote (al dan niet watergebonden) KMO’s aan het kanaal en kleinere KMO-voorzieningen gemengd met woningen meer naar de kern van Merksem toe en met de Bredabaan-Gasthuishoevenstraat als woonstraat. De herontwikkeling wordt uitgewerkt in een gemeenschappelijke strategie, vanuit een doorgedreven samenspraak tussen alle betrokken partners (stad Antwerpen, NV De Scheepvaart, AWV, district Merksem, bewoners …). De nieuw aan te leggen Vaartkaai moet een goede doorstroming en fietsverbinding garanderen. De definitieve weg moet dan ook passen binnen het integraal ontwerp van het hele projectgebied ‘Kop van Merksem’, op basis van de gezamenlijke visie-ontwikkeling.
  • De huidige ontsluiting van de bedrijven aan het Sportpaleis langs de Schijnpoortweg verdwijnt en wordt vervangen door de zuidelijke kadeweg die aantakt aan de Merksemsesteenweg-Belcrownlaan.
  • Een herontwikkelingsprogramma wordt opgestart voor het industriegebied Bosuil, gericht op verdere rationalisatie van het projectgebied. Deze herontwikkeling legt de focus op duurzaamheid en moeilijk verweefbare functies die elders uit het plangebied worden geweerd. Er wordt actief ingezet op het vergroten van het aanbod aan watergebonden bedrijvigheid in de zone ‘bedrijventerrein Bosuil’. De herontwikkeling van het Klein Schijn is een opportuniteit en een stimulans tot een verdere rationalisering van het projectgebied. Zo kan deze zone kansen bieden om de interne ontsluiting van het industrieterrein te optimaliseren dmv een doortrekking van de Belcrownlaan naar het oosten.
• Wonen
  • Bufferen tegen aangrenzende woonwijken; gefragmenteerde woonclusters in detail onderzoeken en hiervoor een gepaste en duidelijk actieplan opmaken
  • De toekomstige bedrijvigheid aan Kronenburg wordt ontsloten via een nieuw aan te leggen kadeweg. Hierdoor kan de Tweemontstraat ingevuld worden door wijkgebonden functies (bv. kinderopvang, buurtpleintje, buurtwinkel, jeugdhuis) of woningen. De toekomstige bedrijvigheid aan Kronenburg is kleinschalig en verweefbaar met stedelijke functies (zoals bv. kleine dienstverlenende ondernemingen of ateliers). De wijk Kronenbrug moet in relatie worden gebracht met het kanaal.
• Landschap
  • Bij de verbreding van het Albertkanaal aan de Vaartkaai-Metropoolstraat wordt een minimum profiel van kade tot gevel van 15 m voorzien, met uitzonderingen (zoals t.h.v. Aveve en in de zone Pletterijstraat-Cogelslei) waar een profiel van 12 m wordt toegestaan. Hierbij wordt een kwalitatieve fietsverbinding voorzien, samenvallend met het jaagpad, waarbij de fietsvoorzieningen langs de kade worden georiënteerd en van de wegenis gescheiden worden met een groenstrook. Het gebruik van de dienstweg als fietsverbinding wordt maximaal gegarandeerd, zonder evenwel afbreuk te doen aan het statuut als jaagpad. Het Kaderplan Albertkanaal voorziet binnen haar actieplan de opmaak van een totaalontwerp voor de kadeweg Vaartkaai-Metropoolstraat en haar bijhorende infrastructuur.
  • Parallel aan het versterken van deze noordkade kunnen ook de Belcrownlaan, en diens doortrekking en interactie met het Klein Schijn en de Bisschoppenhoflaan een verdere betekenis krijgen in de begeleiding van een heldere lineaire structuur.
  • Binnen de verdere ontwikkeling van het projectgebied wordt rekening gehouden met de verschillende plannen voor het herstel van volgende identiteitsbepalende plekken: Sportpaleis, Dokske van Merksem, containeroverslag zuidoever en Hoogmolenbrug.

Het college sluit zich aan bij deze krachtlijnen en geeft aan dat de Bisschoppenhoflaan enerzijds als hoofdontsluiting voor vrachtvervoer en anderzijds als openbaar vervoersas wordt aangeduid. Het verdient dan ook aanbeveling om de opmaak van een streefbeeld voor de Bisschoppenhoflaan als één van de acties op te nemen in het actieplan. Vanuit deze visienota en de bijhorende krachtlijnen, wordt immers verder in het proces een actieplan opgemaakt voor het Kaderplan Albertkanaal Antwerpen-Schoten-Wijnegem, ten einde de voorgestelde visie verder te concretiseren en uiteindelijk stelselmatig te realiseren. 

In dit verband worden nog bijkomende werkgroepen en projectgroepen (op ambtelijk niveau) georganiseerd. Op bepaalde momenten in het proces worden beslissingen bekrachtigd door een stuurgroep. Op basis van de doelstellingen van het kaderplan wenst de stad Antwerpen de volgende vertegenwoordiging voor te stellen: voor de werkgroepen en projectgroepen een afgevaardigde van de dienst stadsontwikkeling/mobiliteit; voor de stuurgroep aangevuld met een afgevaardigde van het kabinet van de schepen voor financiën, mobiliteit, toerisme, binnengemeentelijke decentralisatie en middenstand.