Context
Het zopas gepubliceerde Vlaams Milieurapport toont aan dat het verkeer de zwaarste vervuiler in ons land is geworden. De verkeersgerelateerde luchtverontreiniging heeft een groot effect op het menselijk lichaam. Uitlaatgassen zijn een cocktail van ultrafijne partikels en gassen. Op de kleine partikels zijn roetdeeltjes en polycyclische aromatische koolwaterstoffen gebonden. Die ultrafijne deeltjes kunnen tot diep in de longen doordringen. De allerkleinste belanden in het bloed. En daar richten ze grote schade aan. In de eerste plaats is er een direct effect op de longen, waar in reactie op de partikels een soort ontstekingsreactie plaatsvindt. In de bloedvaten veroorzaken deze reacties slagaderverkalking. Dat kan leiden tot een hartinfarct of een herseninfarct. Tot slot heeft fijn stof ook een invloed op de ontwikkeling van kinderen en ongeboren baby's. Moeders die blootgesteld worden aan relatief hoge fijnstofconcentraties hebben 26 procent meer kans op een kind dat bij de geboorte te klein is.
Het was dan ook heet nieuws wanneer de kranten op 15 april bekend maakten dat de jaarlijkse ziektekosten als gevolg van alle schadelijk fijn stof, waarvan het verkeer de grootste bron is, nu geschat worden op 5,22 miljard euro. Het gaat dan zowel om acute luchtwegeninfecties, astma, de chronische longaandoening COPD en kankers.
Wat betekent dit voor de leefkwaliteit en de gezondheid van onze kinderen in Antwerpen?
De gezondheidsrisico’s staan in functie van de woonafstand tot de snelweg én in functie van de intensiteit van het vrachtverkeer. Op de groepspraktijk van Geneeskunde voor het Volk in Deurne stelden onze artsen vast dat de helft van de patiënten onder de zes jaar al een puffer tegen astmatische aandoeningen had moeten gebruiken. Dat is niet meer normaal, maar verklaarbaar. Gezien de nabijheid van de ring en de talrijke autosnelwegen die los door de Antwerpse agglomeratie snijden. Volgens een recente studie gepubliceerd in de European Respiratory Journal zou blootstelling aan verkeersvervuiling vergelijkbaar zijn met het effect van passief roken op de kans op astma. In 2007 publiceerde het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift The Lancet een studie over de relatie tussen het wonen in de buurt van drukke snelwegen en de ontwikkeling van de longfunctie bij kinderen. Bijna 4000 kinderen werden over een periode van 8 jaar gevolgd. Kinderen die opgroeiden binnen 500 meter van een snelweg bleken een verminderde ontwikkeling van hun luchtwegen te hebben. Er werd nog longschade vastgesteld bij kinderen die zelfs tot op 1500 meter van een drukke verkeersader woonden. Volgens het Milieu-effecten rapport (MER) dat de BAM nog liet maken voor de Lange Wapper liggen in Antwerpen 55 scholen binnen die zeer ongezonde 500 meterzone bij de huidige ringweg met een zeer hoge intensiteit aan vrachtverkeer, 300.000 voertuigen per vierentwintig uur, waarvan 127.000 camions die in 82% van de gevallen niet in of rond Antwerpen moeten zijn en doorgaand verkeer vormen. Er wonen daar 91.919 mensen, waarvan 17.060 mensen die behoren tot wat genoemd wordt, ik citeer uit het rapport: ‘kwetsbare populaties in stiltebehoevende inrichtingen’.
Meer dan zes jaar geleden, op donderdag 15 februari 2007, stemde de toenmalige districtsraad van Deurne unaniem voor het voorstel tot advies van raadslid Dirk Van Duppen (PVDA+) waarbij ‘het college van Burgemeester en Schepenen gevraagd wordt om bij de Vlaamse Milieumaatschappij aan te dringen tot plaatsen van een meetpunt voor fijn stof, ook voor meting van de PM 2,5 fractie, dichtbij het kruispunt van het Schijnpoort aan het Sportpaleis.’ Daar heb je nu al een verkeersknooppunt van meer dan twintig rijstroken. Alle vrachtverkeer van en naar de haven en alle doorgaand vrachtverkeer komt er voorbij. Er is geen enkele buffer: de woonwijken liggen vlak tegen de autosnelweg. Driehonderd dagen per jaar blaast de wind vanuit het zuidwesten of het westen – het lawaai en de luchtvervuiling van Singel en Ring in de richting van de vlakbij gelegen wijken.
Op maandag 1 december 2008 maakte Vlaams minister van leefmilieu en openbare werken Hilde Crevits haar fameuze fijnstofplan bekend. Groot was onze verbazing toen de Vlaamse minister bekend maakte dat ze wel een reeks nieuwe fijnstofmeetpunten wilde plaatsen: vijf bijkomende meetpunten in de gemeente Beveren, een stedelijk achtergrondstation in het park Noord, een bijkomend meetstation voor PM 2,5 fijn stof in Schoten, maar niet op dé hotspot van de Antwerpse agglomeratie: in de wijken langs de ring, zoals die van Deurne Noord en Merksem.
Nochtans had een studie van het VITO, uitgevoerd in opdracht van de BAM, waarbij slechts twee dagen gemeten werd, reeds aangetoond dat de fijn stof concentraties aan de ring, bijzonder in de buurt van het Sportpaleis, schrikbarend hoog zijn. Op 22 oktober en op 14 november 2008 voerde het VITO metingen uit met een mobiele fijnstofmeter langs de ring aan het Sportpaleis. Er werd zowel het PM2,5 fijn stof als het nog veel gevaarlijke ultrafine fijn stof gemeten. T.h.v. het Sportpaleis en de Ten Eekhovelei werden tegen de zuid- westenwind in concentraties tussen de 75 en 150 microgram per kubieke meter gemeten. Dit is vijfmaal de Europese norm. Ultrafijnstof concentraties bedroegen op die plaatsen tussen de 50 en 100 duizend deeltjes per kubieke centimeter. Voor deze parameter bestaan er zelfs nog geen Europese normen. Maar deze getallen zijn hallucinant. Het VITO rapport stelt vast: “De aanwezigheid van dit verkeer kan de achtergrondconcentraties met een factor 10 verhogen”. De studie besluit: “Op basis van deze testcase besluiten we dat dergelijke metingen belangrijke info kunnen opleveren in verband met de afname van de concentratie in functie van de afstand tot de weg.” Een feitelijk pleidooi voor vaste meetpunten ook op die cruciale plaatsen aan de ring en aan het Sportpaleis.
De stad Antwerpen trok zelf de bouwvergunning in voor de bouw van een tijdelijke basisschool op het terrein Nieuw Zurenborg. Er rezen vragen over de keuze van de locatie. De klassen liggen te dicht bij de Antwerpse Ring. De kinderen zouden blootgesteld worden aan te hoge concentraties fijn stof en lawaai.
Tenslotte pleiten we ook voor het plaatsen van een meetpunten in de buurt van de ring omdat dit informatie zal verschaffen die ons zal helpen uit te maken of het Meccano-tracé en de overkapping van de ring de meest duurzame oplossing zijn voor het Antwerpse mobiliteitsprobleem. Immers, meten is weten.
Vragen
1. Is het stadsbestuur op de hoogte van het "Actieplan fijn stof in de Antwerpse haven en de stad Antwerpen" van de Vlaamse regering en het vorige Antwerps stadsbestuur?
2. Is het stadsbestuur op de hoogte dat dit actieplan wel voorziet in het plaatsen van meetpunten fijn stof op een aantal plaatsen, maar niet op de meest zwarte hotspots: de nabijheid van de Antwerpse ring en het Sportpaleis?
3. Gaat het stadsbestuur, ondermeer n.a.v. dit nieuwe Vlaamse Milieurapport, aandringen bij de Vlaamse Milieumaatschappij tot het plaatsen van een meetpunten voor fijn stof, in de nabijheid van de ring en op het kruispunt van het Schijnpoort aan het Sportpaleis?