2017_CBS_10339 - Transitie stedelijk havengebied - Collegiale brief. Voorstel Havenbedrijf overdracht kaaimuren, watervlakken, kunstwerken en gronden. - Goedkeuring

Het voorstel van het Havenbedrijf omvat verschillende onderdelen, met uiteenlopende implicaties. Hierdoor kan moeilijk meteen eenduidig op het voorstel geantwoord worden. Onderstaand worden verschillende aspecten toegelicht. 

Uitgangspunten protocol

 Het voorstel van het Havenbedrijf voor de timing van de overdracht van gronden wijkt af van de principes zoals overeengekomen in het protocol stad - haven. 

• Het protocol tussen stad Antwerpen en Havenbedrijf stelde dat de timing van overdracht per deelgebied te bekijken is, afhankelijk van een aantal factoren zoals lopende concessies, nog aanwezig havenactiviteiten maar ook stedelijke ontwikkelingen. Er wordt naar timing geen automatische link gelegd met de langstlopende concessietermijnen. Er werd wel afgesproken dat ook in geval van overdracht de concessietermijnen gerespecteerd worden. Dat principe kan overeind blijven, een koppeling van overdrachtstermijnen aan concessietermijnen is niet nodig. Hierin wordt het voorstel van het Havenbedrijf dus niet gevolgd.
• Eén van de elementen die de timing van overdracht beïnvloeden, zijn geplande stedelijke ontwikkelingen. Binnen AG Vespa wordt momenteel de visievorming uitgewerkt rond de ontwikkeling van het Eilandje fase 2. 
• In de geest van het protocol worden lasten ook aan baten gekoppeld. In de overdracht zoals die nu voorgesteld wordt, verschuift het grootste deel van de lasten, namelijk onderhoud van de watergebonden infrastructuur en kunstwerken op het Eilandje, van het Havenbedrijf naar de stad Antwerpen. De inkomsten die verbonden zijn aan de exploitatie van het watervlakken kunnen die niet dekken. De voornaamste baten, namelijk de landgebonden concessies, blijven grotendeels in handen van het Havenbedrijf. Hierdoor ligt de verhouding tussen lasten en baten niet meer in balans.

Kaaimuren en watervlakken

De timing zoals vooropgesteld door het Havenbedrijf is logisch. De stad Antwerpen engageerde zich in de beheersovereenkomst reeds tot beheer en onderhoud. Dan is eigendom de volgende logische stap. Op dit vlak situeren zich twee belangrijke aandachtspunten:

• het Havenbedrijf engageerde zich tot renovatie en desgevallend aanpassing van de kaaimuren binnen een netto-enveloppe van 13 miljoen EUR. De fasering van overdracht is gebaseerd op de uitvoering van deze werkzaamheden. De werkzaamheden aan kaaimuren zijn door AG VESPA afgestemd op de aanleg van het omringende publiek domein, en in sommige gevallen loopt dit naadloos in elkaar over. Er is een duidelijk engagement van het Havenbedrijf nodig om deze werken voor renovatie van de kaaimuren binnen de eerder afgesproken planning afgestemd op werven van publiek domein uit te kunnen voeren.
• het Havenbedrijf en stad Antwerpen zijn er op attent gemaakt dat de toestand van de waterbodems in de toekomst een element zou worden in geval van overdracht. Hier bestaan momenteel nog geen duidelijke regels over. Stad en Havenbedrijf moeten hierover afstemmen vooraleer de watervlakken over te dragen.

Bruggen en kunstwerken

• De stad Antwerpen heeft momenteel nog maar één bewegende brug in haar bezit, namelijk de Londenbrug, en moet zich dus als stad nog volop organiseren op het opnemen van taken op vlak van beheer en onderhoud. De expertise daartoe moet nog ontwikkeld worden. Die expertise is wel aanwezig bij het Havenbedrijf, net als de specifieke kennis over deze kunstwerken. Deze expertise moet meer optimaal gedeeld kunnen worden, net als beschikbare informatie over de verschillende objecten. 
• In de beheersovereenkomst stad- Haven is afgesproken dat het Havenbedrijf de bediening van de bestaande bruggen op het Eilandje zal opnemen. Doordat bediening en eigendom uiteen gehaald worden, moeten de afspraken hieromtrent eventueel verduidelijkt worden. 
• In de overdracht zitten enkele niet-functionerende bruggen vervat: de Willembrug, de Kempische brug en de Asiabrug. De Willembrug is beschermd onroerend erfgoed, de Kempische brug en Asiabrug zijn vastgesteld als bouwkundig erfgoed. Door de eigendom over te dragen, draagt het Havenbedrijf ook verantwoordelijkheden over. De niet-functionerende bruggen verkeren in een slechte staat momenteel.

Op 20 maart 2002 (jaarnummer 3278) besliste het college het Masterplan Eilandje goed te keuren als onderlegger voor de verdere ontwikkeling van het Eilandje. De globale visie uit het Masterplan werd thematisch verder uitgewerkt en verfijnd in vier beeldkwaliteitsplannen; het beeldkwaliteitsplan voor de buitenruimte, het beeldkwaliteitsplan voor de architectuur, het waterplan en het groenplan.

Het Waterplan Eilandje werd door het college goedgekeurd op 7 mei 2004 (jaarnummer 4652). De hoofddoelstelling van het plan is het maximaal ontwikkelen van het maritieme karakter van het Eilandje.

Het samenwerkingsprotocol tussen de stad Antwerpen en Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen dat goedgekeurd werd door de gemeenteraad op 16 februari 2009 (jaarnummer 197) vermeldt in artikel zes dat als algemeen uitgangspunt geldt dat dokken, bruggen, kaaimuren en oevers binnen het ‘gebied Eilandje’ in de totaliteit op termijn aan de stad Antwerpen zullen worden overgedragen. Het protocol bepaalde ook dat het Havenbedrijf in afwachting van een overdracht in afspraak met stad Antwerpen en AG VESPA renovaties aan de kaaimuren zou uitvoeren binnen een enveloppe van 11 à 13 miljoen euro. Het college bevestigde deze uitgangspunten bij de goedkeuring van het rapport over de stand van zaken door de beleidsgroep stad - haven op 5 december 2014 (12488).

In de dienstverleningsovereenkomst tussen stad en Havenbedrijf, goedgekeurd door de Gemeenteraad op 27 juni 2016 (jaarnummer 449), engageerde de stad zich ertoe om de beheerstaken op zich te nemen van onder meer de kaaimuren, dokken en toebehoren. Dit gebeurde in afwachting van de definitieve eigendomsoverdracht. Tegelijkertijd kreeg de stad Antwerpen het gebruiksrecht over de watervlakken en kaaimuren.

In het eerder vermelde protcol stad haven werd in artikel 3 opgenomen dat voor de gefaseerde overdracht van de gronden het principe van een kosteloze overdracht geldt, telkens per logisch afgebakend deelgebied (Oude dokken, Cadixwijk, Montevideowijk, Droogdokkeneiland, Kempeneiland, zone Noorderlaan - Asiadok en Mexicoeiland). Daarbij werd niet uitgesloten deelgebieden over te dragen vooraleer alle lopende concessies afgelopen zijn. Onder andere aanwezige havenactiviteiten, eventuele nieuwe stedelijke ontwikkelingen en andere factoren die een rol kunnen spelen in de herontwikkeling moeten mee in rekening genomen worden.

Op 25 maart 2011 keurde het college het Waterplan + voor het Eilandje goed. Hierin worden de krachtlijnen voor de ontwikkeling van het Eilandje vastgelegd en wordt een ligplaatsenregeling vastgelegd voor flexibele ligplaatsen en vaste ligplaatsen. 

Op 26 oktober 2015 werd het Politiereglement voor het stadshavengebied door de gemeenteraad goedgekeurd (jaarnummer 598). Sinds 1 januari 2016 is het stedelijk havengebied onder het beheer van de stad Antwerpen en is het Politiereglement voor het stadshavengebied van toepassing.

Op 2 december 2016 keurde het college het toekomstscenario 'Innovatieve Stadshaven' voor Eilandje Fase 2 goed (jaarnummer 9962). AG Vespa kreeg hierin opdracht om de onderhandeling met het Havenbedrijf over de gefaseerde overdracht van het grondgebied met bijbehorende concessies op te starten, zodat er een actieve grondregie kan worden opgezet om de gewenste profilering van het gebied te kunnen realiseren.

Op basis van voorafgaande besprekingen tussen stad Antwerpen, Havenbedrijf en AG VESPA maakte het Havenbedrijf een onderhandelingsvoorstel over aan de stad Antwerpen. Dat omvat de overdracht van dokken (kaaimuren en watervlakken) na realisatie van de afgesproken renovatiewerken, een overdracht van de bestaande kunstwerken aanwezig op het Eilandje (al dan niet in gebruik) en een gefaseerde overdracht van de gronden. Naar timing zou dit het volgende betekenen: