2018_CBS_06378 - Arenawijk en omgeving, district Deurne - Plan van aanpak - Goedkeuring

Plan van aanpak

1 Analyse en bekrachtiging van uitgangspunten

1.1 Historisch patrimonium en open ruimte

De groene open centrale weide vormt samen met de Arenahal een van de belangrijkste ruimtelijke kwaliteiten van de site. 

De bebouwing en beplanting ten zuiden ervan is relatief hoog en dens. Er zijn meer hoogstammige bomen en een volumineuzere aanplanting. De ruimte tussen de Torentjes en de Braemstroken vormt een aangename, en ondanks een zekere versnippering, een verrassend groene publieke ruimte. De Braemstroken in dit deel van de site zijn bovendien het meest van al een uitdrukking van latere oeuvre waarbij de architect een expressievere vormentaal opzoekt en die zich onder andere uit in de integratie van betonsculpturen in de bebouwing. De Arenawijk is het enige grootschalige en publieke bouwwerk in deze fase van het oeuvre, dat verder enkel uitdrukking heeft gekend in private en individuele woningbouwprojecten. Dit is net een van de beslissende elementen voor de waardering van dit stuk modernistisch erfgoed. 

De inplanting ten noorden van de centrale weide wordt dan weer gekenmerkt door een opener inplanting. Er zijn minder torentjes, en de aanplanting is voornamelijk laag (gazon) met verspreide bosjes. De ruimte valt hierdoor uiteen en wordt niet ervaren als een leesbaar en duidelijk geheel. De  bouwstroken van Braem hebben een veel zakelijkere vormgeving dan in het zuidelijke deel. Op stedenbouwkundig vlak sluit de bebouwing op verschillende plekken ongelukkig aan op het omliggende weefsel: zoals ter hoogte van de doorsteek naar de Herentalsebaan en aan het Pastoor Holthofplein.

1.2 Circulatie en parkeren

De gebouwtypologie en de ontsluiting komen door de modernistische inplanting los van het klassieke straatprofiel. Dit heeft in de loop der jaren aanleiding gegeven tot het stallen van auto’s in het publiek domein: parkeren langs de straat, op parkeerveldjes, onder de bouwstroken en in aparte ‘achteraf’-ruimten met garageboxen. Wat inpassing betreft in het omliggende netwerk vormt de interne circulatie (de Gabriël Vervoortstraat en de Dordrechtlaan) geen bovenlokale verbinding. De inrichting voor lokaal en doorgaand fiets- en voetgangersverkeer is ondermaats. 

1.3 Woonmodel

Het woningaanbod op de Arenawijk zelf (289 in de Braemblokken en 181 in de Torentjes) maakt integraal deel uit van het Sociaal Huisvestingsaanbod van Woonhaven. In het kader van deze herontwikkeling streeft Woonhaven ernaar haar aanbod (in aantal wooneenheden) te kunnen behouden op de site of in de nabije omgeving.

In het licht van het Antwerps Woonmodel en opportuniteiten die zich aandienen in de onmiddellijke omgeving van de Arenawijk, stelt zich ook de vraag naar een goeie combinatie en verdeling van betaalbaar woningaanbod. Op korte termijn worden de Torentjes gerenoveerd zodat ze deel blijven uitmaken van het aanbod Sociale Huisvesting (Woonhaven).

1.4 Stedelijke bedrijvigheid

Het noordelijke bouwblok (grenzend aan de Herentalsebaan) heeft zeer ruime maten, met doorsneden van 200m en meer: de percelen zijn groot en diep. Het potentieel van dit soort locaties werd in het verleden  gesitueerd in residentiële ontwikkelingen, maar het onderzoek Labo XX_werk heeft hier de potentie en ook de nood aan lichte bedrijvigheid binnen het stedelijk gebied aangetoond. De schaal en typologie van de bestaande bebouwing in het binnengebied van dit bouwblok, en de ligging aan de stadsweg (volgens mobiliteitsplan), sluiten aan bij deze potentie.

2 Synthese tot ontwikkelingsstrategie

De uitwerking globale ontwikkelingsstrategie op korte termijn voorziet een masterplan voor openbaar domein en de definitie van drie deelprojecten.

3 Ontwerp en uitvoering deelprojecten

3.1 Masterplan Openbaar Domein

Voor de globale site wordt een masterplan uitgewerkt voor de aanleg van het openbaar domein. Dit vormt het ruimtelijke kader van de drie deelprojecten. Het masterplan voorziet in een groene, autoluwe inrichting, een vlotte en comfortabele doorwaadbaarheid voor fietsers en voetgangers en een leesbare aansluiting op de omliggende publieke ruimte. Het parkeren van auto’s wordt maximaal inpandig georganiseerd (POET), uit te werken in de deelprojecten.

Verder te onderzoeken:

• integratie van een warmtenet op niveau van de Arenawijk en omgeving (in cascade);
• afbakening deelproject noordrand;
• mogelijke aansluitingen op nieuwe publieke ruimte in het binnengebied van noordelijke bouwblok.

 3.2 Zuidrand Arenawijk

Voor de zuidelijke bouwstroken (Braem) wordt een technische en financiële haalbaarheidsstudie gevoerd voor een alternatieve herontwikkeling. Hierbij moet een balans gezocht worden tussen collectieve grondige renovatie en individuele inrichtingswerken. Deel van deze studie is de mogelijkheid van een beschermingsdossier onroerend erfgoed en de daarmee verbonden subsidiemogelijkheden.

Tussen de twee bouwstroken is een open ruimte die momenteel ingericht is als hondenweide. Deze kan verder onderzocht worden naar eventuele verdere invulling, zoals installatie voor collectieve verwarming en inpandig parkeren, met zo veel mogelijk behoud van kwalitatieve groene ruimte.

3.3. Noordrand Arenawijk

Deze zone wordt volledig herontwikkeld en geherwaardeerd. Er wordt uitgegaan van volledige afbraak van de Braemstroken, incl. garageboxen, van het zwembad en de noodinrichting voor school. De zone wordt uitgebreid met de doorsteek naar de Herentalsebaan die momenteel enkel als parking is ingericht. Tegelijkertijd wordt rekening gehouden met potentiële aansluitingen met omliggende sites: de percelen van ‘noordelijk binnengebied’ (tussen de Herentalsebaan en Frans Baetenstraat), en de brandweersite (Waterbaan).

Voor dit deelgebied wordt een projectdefinitie uitgewerkt die voorziet in een geïntegreerde ontwikkeling waarbij publiek programma, zoals een buurtsporthal, lagere school en horeca worden gecombineerd met gemengde woningbouw (sociale huisvesting en betaalbaar wonen). In een latere fase wordt voor dit deelgebied een financiële ontwikkelingsstrategie uitgewerkt.

3.4 Noordelijk binnengebied

De ontwikkeling van dit noordelijk binnengebied vergt een onderhandelingsproces met de verschillende (nieuwe) eigenaars. Dit proces moet de bereidheid tot samenwerking verkennen en vastleggen.

Verder te onderzoeken:

• verwevingsmogelijkheden: commerciële en productieve bedrijvigheid;
• residentieel aanbod.

Processtructuur

Volgende overlegorganen begeleiden de opmaak van de ontwikkelingsstrategie

Kerngroep

De kerngroep bestaat uit de betrokken afdelingshoofden van de bedrijfseenheid Stadsontwikkeling (Publieke Ruimte, Mobiliteit, Vergunningen, ...), Sociale Dienstverlening/Wonen , de Stadsbouwmeester, Woonhaven, AG VESPA en Financiën. De kerngroep staat onder leiding van de afdeling Ruimte en komt voorafgaand aan de politieke stuurgroep samen.

Stuurgroep

De politieke stuurgroep omvat de Stadsbouwmeester, de directeur afdeling Ruimte, de directeur Woonhaven en CEO AG VESPA, een vertegenwoordiger van het district Deurne en een vertegenwoordiging van de betrokken schepenen (stadsontwikkeling en Onroerend Erfgoed, Publiek Domein, Mobiliteit, Wonen, ...) en staat onder leiding van een vertegenwoordiger van de burgemeester. De stuurgroep komt tweemaandelijks samen

Lopende processen

De opmaak van het plan van aanpak interfereert niet rechtstreeks in andere planprocessen.

Situering

Met “de Arenawijk en omgeving” wordt gerefereerd aan het stedelijk weefsel begrensd door de Herentalsebaan, Waterbaan, Pastoor Holthofplein, August Petenlei, Boekenberglei, Muggenberglei, Dr Romain de Velstraat en de Frans Baetenstraat. Dit bijzonder stuk stad in Deurne Zuid wordt vooral gekenmerkt door de Arenahal, een centrale groene ruimte en het uitzonderlijk patrimonium van de Antwerpse modernistisch architect Renaat Braem.

De bestaande stedenbouwkundige inbedding is het resultaat van de combinatie van min of meer spontaan gegroeid randstedelijke bebouwing, een historisch fort waarvan de onderbouw van de Arenahal een concreet restant is, en daarrond een nieuw architecturaal schema van randbebouwing (Braem) en vrijstaande ‘torentjes’ (arch. Wouters/Mostien). Het werk van Renaat Braem op de Arenawijk is opgenomen in de inventaris bouwkundig erfgoed, incl. de thematische inventarisatie Sociale Woningbouw. Omwille hiervan werden reeds in het verleden initiatieven genomen tot bescherming. Deze zijn tot nu toe niet definitief uitgevoerd.

Het omliggende stedelijke weefsel, in het bijzonder de bebouwing aan de noordelijke rand, wordt gekenmerkt door de combinatie van handelspanden met woningen op de Herentalsebaan met achterliggend grote bedrijfshallen, die momenteel een relatief lage gebruiksintensiteit kennen.

Aanleiding

Eind 2016 werd overleg opgestart tussen Woonhaven (WHA) en de bedrijfseenheid Stadsontwikkeling/Ruimte (SW/R). Aanleiding is de precaire bouwkundige toestand van het modernistisch patrimonium op de Arenawijk: 287 sociale woningen (Braem). Er was dringend nood aan een integrale ontwikkelingsvisie voor deze bebouwing.

Uit behoefteanalyse voor de omgeving komen ook de nood aan andere openbare voorzieningen (o.a. onderwijs en sportinfrastructuur) naar boven.
In onderling overleg en met betrokkenheid van andere stedelijke diensten zoals Onroerend Erfgoed, Stadsbeheer, Cultuur en Sport, Ontwerp & Uitvoering wordt gezocht naar een projectdefinitie voor een masterplan. Onder leiding van de Stadsbouwmeester wordt hiervoor ontwerpend onderzoek ingezet.

In dezelfde periode kwam er ook meer beweging in aangrenzende percelen, met name de hallen en magazijnen in het binnengebied van het aangrenzend bouwblok van ‘Centrauto’. Verscheidene percelen werden recent verkocht waardoor zich een uitzonderlijke opportuniteit voordoet om het ontwikkelingspotentieel van deze private eigendommen maximaal te kunnen benutten. Dit is zowel een ontwikkelingskans voor de huidige en nieuwe eigenaars als voor het omliggende weefsel en de publieke ruimte in het bijzonder.

• De financiële positie van Woonhaven en de stad wordt hierbij gevrijwaard;
• De verdeling van de kosten gekoppeld aan de opmaak van de technische en financiële haalbaarheidsstudie voor de Zuidrand Arenawijk en andere studies worden geregeld in een overeenkomst tussen Woonhaven en AG VESPA.