2018_GR_00476 - Gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Slachthuissite-Noordschippersdok-Lobroekdok, district Antwerpen - Voorlopige vaststelling - Goedkeuring

Art. 2.2.18 en volgende van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) die de procedure vastleggen voor de opmaak van de gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP).

Situering plangebied

Het plangebied ligt in het district Antwerpen tussen het Lobroekdok en het spoor. De afbakening van het plangebied valt samen met het projectgebied waarvoor een masterplan wordt opgemaakt. Concreet gaat het om de kade van het Lobroekdok, langsheen de Slachthuislaan, Noordschippersdok en de Slachthuissite. De randen van het bestaande weefsel aan het Noordschippersdok worden eveneens meegenomen om daar een nieuwe structuur van publieke ruimtes te introduceren.

De huidige bestemming van het plangebied is:

• Noordschippersdok: parkgebied met een zone voor dagrecreatie ter hoogte van het huidige voetbalveld, en een zone voor gemeenschapsvoorzieningen ter hoogte van het voormalige milieugebouw;
• Kade Lobroekdok: zone voor kmo;
• Slachthuissite: zone groothandelsactiviteiten die te maken hebben met toelevering aan horeca en detailhandel, vastgelegd in het BPA nr. 16 ‘Stedelijk Slachthuis en omgeving’.

Het RUP overschrijft het BPA nr. 16 ‘Stedelijk Slachthuis en omgeving’, met uitzondering van de woonzone (artikel 2) langs de Ceulemansstraat.

Krachtlijnen

De bestemming van het gebied wijzigt naar zones voor centrumfuncties (gemengde functies) en wonen, naast een zones voor publiek domein en groen.

Het raamwerk van groene en publieke ruimtes zoals dat in het masterplan Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok werd bedacht, wordt in het voorontwerp RUP verankerd en vastgelegd. Binnen dit raamwerk zijn bouwzones afgebakend, waarvoor een bestemming, een maximale bouwenveloppe en een maximale bovengrondse bruto vloeroppervlakte wordt vastgelegd.

Deze bouwvelden zijn overeenkomstig het masterplan. Enerzijds gaat het om zones waar de nadruk ligt op wonen en aan het wonen verwante activiteiten en voorzieningen. Het gaat om de nieuwe bebouwing op Noordschippersdok (de Fronten), de nieuwe woonwijk tussen de hallen en het nieuwe park Kalverwei (de Kalverweibuurt), de afbouw van de woningen langs de Ceulemansstraat (de Marbaixwijk) en de centrale zone van de kade Lobroekdok.

Anderzijds worden de hallen en de zuidelijke kade van het Lobroekdok bestemd voor gemengde functies. Hierbij is wonen een onderdeel van een hele reeks functies die mogelijk zijn. Voor de hallen staat het behoud van dit karakteristiek beeld voorop. De oostelijke hal wordt hierbij volledig in zijn vorm behouden. Voor de westelijke hal wordt een transformatie toegelaten met behoud van de eerste travee aan de Slachthuislaan en de twee eerste traveeën aan het nieuwe Hallenplein. Voor de oostelijke hal wordt wonen als functie uitgesloten omdat hier wordt gestreefd naar een mix van bedrijvigheid, handel en voorzieningen.

Binnen de (bebouwbare) zones worden bouwvelden afgebakend waarvoor de plaatsing en het uitzicht van de gebouwen wordt beschreven. De meeste bouwvelden zijn duidelijk afgebakend door publieke ruimtes en daarbij liggen dus ook de rooilijnen vast. Een uitzondering hierop is de Kalverweibuurt. Hierin wordt de exacte locatie van de interne straat indicatief aangegeven, alsook de twee groene doorsteken naar de Kalverwei die er moeten komen.

Voor al de bebouwbare zones wordt de verplichting opgelegd om een inrichtingsstudie op te maken voor het geheel van deze zone, als onderdeel van de vergunningsaanvraag.

Plan MER

In het kader van de wettelijke verplichting voor het RUP Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok werd door Antea Group een plan-MER opgesteld waarin de milieueffecten van het plan werden onderzocht.

Op 28 mei 2018 werd het plan-MER goedgekeurd door de dienst Milieueffectenrapportagebeheer (MER) van het Vlaams departement Leefmilieu, Natuur en Energie.

De milderende maatregelen op niveau van het RUP werden doorvertaald in het ontwerp RUP.

Waterparagraaf

In toepassing van artikel 8 van het decreet betreffende het integraal waterbeleid van 19 juli 2013 moeten alle uitvoeringsplannen worden onderworpen aan een watertoets. Voor dit plan werd de watertoets onderzocht in het plan-MER.

Volgens de watertoetskaarten is het plangebied (bron: www.geopunt.be):

• niet overstromingsgevoelig, behalve de NW hoek (parkje Noordschippersdok) die mogelijk overstromingsgevoelig is;
• zeer grondwaterstromingsgevoelig (vanwege de kleiige ondergrond die zich onder de recente zandige ophogingen bevindt);
• niet infiltratiegevoelig (eveneens vanwege de kleiige ondergrond);
• niet erosiegevoelig (vanwege de vlakke topografie; wel de bermen van de spoorweg en andere taluds).

Alhoewel dit niet tot uiting komt uit de watertoetskaarten is het plangebied bij hevige regenbuien gevoelig voor wateroverlast, en dit vanwege de hoge verhardingsgraad en de barrière gevormd door het spoorwegtalud.

Daarom werd in het masterplan een waterinfiltratie- en afvoersysteem uitgewerkt, waarbij de publieke ruimtes worden ingezet om water op te vangen.

Indien daarnaast:

• op projectniveau gelet wordt op de grondwaterstromingen t.h.v. de ondergrondse parkings;
• de zuiveringscapaciteit van RWZI Deurne afgestemd is/wordt op dit grootschalig woon-project;
• bij eventuele bemalingen verspreiding van bodem- en grondwaterverontreinigingen en ver-zilting wordt vermeden.

zijn vanuit de discipline water geen aanzienlijke milieueffecten te verwachten.

Planbaten

Uit het grafisch register, dat als bijlage bij dit RUP wordt gevoegd, blijkt dat er bestemmingswijzigingen voorkomen die mogelijk planbaten kunnen doen ontstaan voor percelen, eigendom van de stad Antwerpen of haar dochters.

Adviezen

GECORO

Het voorontwerp-RUP werd op 6 december 2017 voorgesteld aan de gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening (GECORO). De GECORO heeft fundamentele opmerkingen op het voorontwerp-RUP. Naar aanleiding van het advies werd het voorontwerp-RUP op enkele punten aangepast:

• GECORO stelt dat de dichtheid van het plan te hoog is in relatie tot het groen dat wordt voorzien en de manier waarop het wordt ingericht. Ze stelt eveneens dat in het voorontwerp-RUP geen garanties zijn opgenomen dat een fase slechts kan gerealiseerd worden indien voldaan is aan een ambitieus voorzieningenniveau ‘toegankelijk groen’. Het plan gaat uit van een doordachte inplanting van een netwerk van groene ruimte, met de nodige afmetingen om te kunnen functioneren op een bepaald niveau (woon, buurt, wijk, …) en op een maximale afstand van de woningen. Deze richtlijnen worden ook gehanteerd in het Richtlijnenboek Milieueffectrapportering voor de Activiteitengroep‘Stadsontwikkeling en Recreatie’ (Actualisatie 2011), waarnaar de GECORO onder meer verwijst. Het plan gaat uit van een verdichting van de zone binnen de Slachthuislaan, met daarbinnen ruimte voor woon- en buurtgroen. Voor grotere groene ruimtes wordt toekomstgericht gekeken, naar de ruimte langs en op termijn mogelijks boven de ring, na realisatie van de Oosterweelverbinding, al dan niet met extra overkappingen in dit segment van de ring. Om te garanderen dat er bij elke fase voldoende groen wordt gerealiseerd voor de bestaande en de nieuwe bewoners, wordt dit als verplicht aan te tonen element (groenbalans) opgenomen in de op te maken inrichtingsstudie, bij de bouwaanvraag. Het ontwerp RUP stelt eveneens dat de zones op de noordelijke kade enkel als buurtgroen mogen beschouwd worden als daar de wettelijke normen voor lucht en geluid worden gehaald. De exacte inrichting van de groene ruimtes zal op vergunningenniveau, via de geëigende procedure, uitgeklaard en afgewogen worden.
• GECORO vraagt meer garanties op bedrijvigheid en pleit voor een verdergaande verankering in het RUP.  De zone van de hallen en de zuidelijke kades worden naar voor geschoven als zones voor bedrijvigheid. In het ontwerp-RUP wordt een minimale oppervlakte van 17.000m² bedrijvigheid opgelegd om in de hallen te realiseren. Omdat dit minimum geldt voor beide hallen samen, werden de hallen tot één bestemmingszone samengevoegd (Ce1). Daarnaast is het voorschrift voor de zuidelijk kade (Ce4 in het ontwerp, Ce5 in het voorontwerp) aangescherpt, waardoor daar op het gelijkvloers bedrijvigheid verplicht is. Op de verdiepingen kan gewoond worden indien de normen voor lucht en geluid worden behaald.

Een aantal elementen worden niet weerhouden in het RUP:

• GECORO stelt dat de voorgestelde ontwikkelingen niet compatibel zijn met het snelheidsregime van 70km/u op de Slachthuislaan. Over het snelheidsregime doet het RUP geen uitspraken, dit maakt deel uit van het flankerend beleid.
• GECORO stelt dat er geen garanties zijn naar betaalbaar wonen en een duurzame woningmix. Beiden maken geen deel uit van het RUP. In de Samenwerkingsovereenkomst wordt het betaalbaar wonen wel verankerd.
• GECORO vraagt ook garanties naar kwaliteitsbewaking en inplanting van voorzieningen. Deze worden opgenomen in de samenwerkingsovereenkomst.

District Antwerpen

De districtsraad van Antwerpen gaf op 18 december 2017, jaarnummer 212, advies op het voorontwerp van het RUP Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok . De districtsraad Antwerpen geeft negatief advies, tenzij de ambities substantieel hoger worden gesteld. Naar aanleiding van het advies werd het voorontwerp-RUP
op enkele punten aangepast:

• De districtsraad vraagt dat substantieel meer publiek domein en openbaar groen per inwoner wordt voorzien dan het lage streefdoel van 4 m2/inwoner dat nu wordt gehaald. Daarentegen moet een groennorm van 48 m2/inwoner of 75 m2/woning (cfr. steden in het buitenland) worden nagestreefd. Het plan gaat uit van een doordachte inplanting van een netwerk van groene ruimte, met de nodige afmetingen om te kunnen functioneren op een bepaald niveau (woon, buurt, wijk, …) en op een maximale afstand van de woningen. Het plan gaat uit van een verdichting van de zone binnen de Slachthuislaan, met daarbinnen ruimte voor woon- en buurtgroen. Voor grotere groene ruimtes wordt toekomstgericht gekeken, naar de ruimte langs en op termijn mogelijks boven de ring, na realisatie van de Oosterweelverbinding, al dan niet met extra overkappingen in dit segment van de ring. Om te garanderen dat er bij elke fase voldoende groen wordt gerealiseerd voor de bestaande en de nieuwe bewoners, wordt dit als verplicht aan te tonen element (groenbalans) opgenomen in de op te maken inrichtingsstudie, bij de bouwaanvraag. Het ontwerp RUP stelt eveneens dat de zones op de noordelijke kade enkel als buurtgroen mogen beschouwd worden als daar de wettelijke normen voor lucht en geluid worden gehaald.
• De districtsraad vraagt dat de inritten van het inpandig parkeren zich aan de randen van de wijk situeren. Voor de zone Wo3 wordt expliciet in het RUP gesteld dat de ontsluiting dient te gebeuren via de Slachthuislaan om zo de bestaande rivierstraten niet te belasten. Voor de zone W01 werd in het voorontwerp-RUP reeds gesteld in de voorschriften dat de ontsluiting van de parking niet is toegelaten via de zijde van de Kalverwei.
• De districtsraad stelt dat een maximale overkapping van de ring ter hoogte van het project een absolute voorwaarde is. De overkapping van de ring is enerzijds een middel om extra groene ruimte te voorzien, anderzijds om een oplossing te bieden aan de lucht- en geluidsproblematiek afkomstig van de ring. De nood aan voldoende groen in elke fase is verankerd in de gevraagde groenbalans in de inrichtingsstudie. De voorschriften nemen daarnaast ook op dat enerzijds recreatie, anderzijds wonen op de kade pas kan wanneer de geldende normen worden behaald. Of dat met een overkapping is of met andere milderende maatregelen wordt niet bepaald in het RUP

Een aantal elementen werden niet weerhouden in het RUP:

• De woonstraten binnen het projectgebied worden onmiddellijk verankerd als verkeersarme woonerven / tuinstraten / schoolstraten. + Groene zones (bijvoorbeeld Hallentuin) worden effectief toegankelijk publiek domein. Dit zal op vergunningenniveau, via de geëigende procedure, uitgeklaard en afgewogen worden.
• Het parkeren op het openbaar domein moet verminderd worden met minstens 25%. Het RUP doet geen uitspraken over een parkeernorm, maar volgt hierin de bouwcode die stadsbreed geldt. Wanneer deze wijzigt, zal het RUP dit ook volgen.
• De districtsraad stelt dat de Slachthuislaan op meerdere plekken eenvoudig en veilig oversteekbaar moet zijn. Een verlaging van de snelheid van 70km/uur naar 50 km/uur is daarvoor essentieel. Het RUP doet geen uitspraken over snelheidsregimes, dit maakt deel uit van het flankerend beleid.
• De districtsraad vraagt dat een performant openbaar vervoer wordt meegenomen in de plannen. Dit is onderdeel van het flankerend beleid, niet van het RUP.
• De districtsraad vraagt om deelsystemen en deelinfrastructuur te voorzien: deelauto’s, deelfietsen, ruimtes voor kleine herstellingen, gedeelde ateliers voor creatieve expressie, ontmoetingsruimtes. Geen onderdeel van het RUP. Wordt uitgeklaard op niveau van de vergunningen. Omtrent alternatieve mobiliteitssystemen wordt een engagement naar verder onderzoek opgenomen in de samenwerkingsovereenkomst.

Plenaire vergadering

Op 8 januari 2018 werden de adviezen van de deputatie, de gewestelijk stedenbouwkundig ambtenaar en de andere adviserende instanties zoals opgelegd in het VCRO plenair besproken. Er werden adviezen en suggesties voor toevoegingen bij de voorschriften en de toelichtingsnota meegegeven. Naar aanleiding van de adviezen werd het voorontwerp-RUP Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok aangepast en verduidelijkt.

• Het Agentschap innoveren en ondernemen wenst de mogelijkheid tot verweving van de woonfunctie met andere functies onder de aandacht te brengen. In die zin is het positief dat er een aantal economische functies zijn toegelaten. En verdere verankering van ruimte voor bedrijvigheid is mogelijk in het RUP. Zie gelijkaardig advies GECORO.
• De Provincie vraagt om de elementen van het plan-MER op te nemen en door te vertalen in het RUP. Dit werd zo opgenomen in de toelichtingsnota en de voorschriften. De belangrijkste elementen zijn de randvoorwaarden die worden gesteld door de impact van de omgevingskwaliteit op de nieuwe ontwikkeling. Algemeen over het hele plangebied, dienen daarnaast op het vlak van inplanting, oriëntatie ruimtes en terrassen, gevelopbouw, ventilatie en isolatie van gebouwen worden de nodige maatregelen genomen om eventuele negatieve effecten ten gevolge van luchtverontreiniging en geluidsbelasting voor gevoelige functies (wonen, voorzieningen voor kinderen, zieken en ouderen) te minimaliseren. Voor de kades worden specifiek eisen opgelegd aan lucht- en geluidkwaliteit, zowel voor wonen als voor recreatie / buurtgroen.
• De Provincie stelt dat de groennorm versus de hoge ontwikkelingsgraad niet in verhouding lijkt. Zie gelijkaardig advies GECORO.
• Provincie heeft vragen bij het toelaten van grootschalige detailhandel binnen het plangebied. Provincie stelt voor om beperkingen op te leggen en dit zowel naar branchering als naar oppervlaktenormen. In het ontwerp-RUP zijn omtrent grootschalige detailhandel een aantal wijzigingen gebeurd:

1. de beide hallen zijn samengevoegd tot één bestemmingszone, met de beperking van max. 2500m² BVO grootschalige detailhandel. In het voorontwerp RUP kon in beide hallen 2500m² BVO, dus in totaal 5000m² BVO grootschalige detailhandel. Dit betekent een reductie van 2500m²;
2. in de zone Ce4 (voormalige zone Ce5 in het voorontwerp RUP) werd de bestemming grootschalige detailhandel toegevoegd met de beperking van max. 2500m² BVO en enkel in de categorie voeding, en enkel in bouwveld 106. Dit om de bestaande handelsvestiging op deze locatie te kunnen behouden;
3. in de zone Wo1 werd de bestemming grootschalige detailhandel toegevoegd met de beperking van max. 2500m² BVO en enkel in de categorie voeding. Op die manier kan een nieuwe supermarkt voor de wijk ingeplant worden in deze zone; Kleinschalige detailhandel wordt, waar toegelaten, steeds beperkt in oppervlakte / unit.

• De rechtstreekse erftoegangen van de drie woonblokken van op de Slachthuislaan zijn niet in lijn met de doorstroming op de Slachthuislaan. Het snelheidsregime Slachthuislaan van 70km/u wordt niet opportuun geacht. De ontsluiting van de 3 woonblokken (De Fronten) via de slachthuislaan is het gevolg van de keuze om de bewoners en bezoekers niet via de achterliggende Damwijk te sturen voor de ontsluiting. Het Kalverpad wordt bijkomend verkeersvrij ingericht evenals de tussenruimtes tussen de blokken om de woon- en verblijfskwaliteit te verankeren. Bijgevolg is de ontsluiting via de Slachthuislaan de enige overblijvende optie. Het vastleggen van de ontsluiting langs de Slachthuislaan komt ook uit het plan-MER naar voor en werd verankerd in de voorschriften. Het aantal toegangen wordt hier niet bepaald, omdat dat afhankelijk zal zijn van het snelheidsregime op de Slachthuislaan.

Een aantal elementen werden niet weerhouden in het RUP:

• De Provincie vraagt om woondiversiteit en betaalbaar wonen te voorzien om in te zetten op de diversiteit en de eigenheid van de Damwijk. Zie gelijkaardig advies GECORO.
• De Provincie en Departement mobiliteit en openbare werken stellen beiden dat moet ingezet worden op het gebruik van duurzame verplaatsingsmodi en een beperkter aantal parkeerplaatsen. Zie gelijkaardig advies districtsraad.
• Provincie stelt voor om masterplan als bijlage op te nemen of een aantal bijkomende elementen in de toelichtingsnota op te nemen ter verduidelijking (o.a. betreft het voorziene programma, functiemenging, woontypologie, …) Er is niet voor gekozen heel het masterplan als bijlage mee te nemen bij de toelichtingsnota aangezien dit een op zichzelf staand stuk is welke door het bestuur werd goedgekeurd. In het RUP worden ook enkel de bindende en verordenende ruimtelijke elementen opgenomen terwijl een masterplan veel meer is dan dat. Maar alle essentiële elementen werden wel overgenomen in de toelichtingsnota. Ook een aantal elementen uit de projectdefinitie (bv onderbouwing noden) werden hierin mee opgenomen worden.

Onteigening

Er zal een onteigeningsplan worden opgemaakt, als uitvoering van het RUP. Dit volgt echter een aparte besluitvorming.

Over de ring – parallel proces

Binnen het ontwerpproces “Over de Ring” werd door het team van de intendant gewerkt op het segment Noord-Oost, dat grenst aan het plangebied van het RUP. Binnen dit proces werd het definitieve masterplan overgenomen als context. Er werden geen wijzigingen aan het masterplan voorgesteld.

Data in vet/cursief zijn ramingen.

Art. 2.2.18. van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bepaalt dat het college gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen opmaakt en hiervoor de nodige maatregelen neemt.

Door de definitieve sluiting van het stedelijk slachthuis in de Damwijk is de huidige bestemming van de Slachthuissite achterhaald. Vandaag ligt het gebied er grotendeels ongebruikt bij. Een herontwikkeling van deze site zou een enorme impuls zijn voor de gehele wijk. De herontwikkeling van de Slachthuissite vraagt ook een toekomstvisie voor de zone Noordschippersdok en de toekomstige invulling van de kade Lobroekdok.

De stad Antwerpen heeft al geruime tijd de ambitie om dit gehele projectgebied Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok te gaan herontwikkelen tot een gemengd, kwalitatief en ontsluitbaar project met bestemming wonen, diensten, recreatie en bedrijvigheid.

Op 23 september 2016 keurde het college het voorontwerp masterplan Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok goed. Na een adviesronde wordt een definitief masterplan opgesteld. Parallel wordt gestart met de opmaak van een plan-MER en een ruimtelijk uitvoeringsplan.

Sinds begin september 2017 loopt het ontwerpproces "Over de Ring" onder leiding van intendant Alexander d'Hooghe in opdracht van de Vlaamse overheid. In het ontwerpproces gaan 6 ontwerpteams aan de slag in 6 segmenten van de Antwerpse Ring. De ontwerpteams hebben als opdracht een ruimtelijke visie op de overkapping in hun segment te ontwikkelen. Daarbij moeten zij zowel de volledige overkapping, als pilootprojecten ter verbetering van de leefbaarheid, voorstellen. Het vooropgestelde proces loopt tot mei 2018 en verloopt volgens een, door de intendant uitgezet, stappenplan met veel aandacht voor co-creatie met de bevolking. Het team van de intendant werkt hierbij op het segment Noord-Oost (van Noorderlaan tot Schijnpoortweg).

Op 17 november 2017 keurde het college zowel het definitieve masterplan goed, als het voorontwerp RUP, dat de juridische vertaling vormt van dit masterplan.

Op 8 juni 2018 keurde het college de voorlopige vaststelling van het RUP goed.