Op 30 juni, de herdenkingsdag van de onafhankelijkheid van Congo, wordt in Brussel een Lumumbaplein ingehuldigd. Antwerpen kan niet achterblijven en daarom steunen wij de vraag van een aantal betrokken Antwerpse burgers en organisaties om een Antwerpse straat tot "Lumumbastraat" te dopen. Ze vragen dit in een Open Brief op initiatief van Mwinda Kitoko vzw, Kilalo vzw en Hand in Hand tegen racisme vzw en met steun van onder meer Ayo vzw, Kunsthal Extra City vzw, Motief vzw, Hart boven Hard Antwerpen, Banelikia vzw, Samenlevingsopbouw Antwerpen Stad, FMDO vzw, VOEM vzw, ...
Een parlementaire onderzoekscommissie kwam in 2001 tot het besluit dat België een verantwoordelijkheid had in de moord op de Congolese premier. Een straatnaam kan blijk van erkenning geven van de verantwoordelijkheid voor dat gedane onrecht. Daarenboven zou een Lumumbastraat tegengewicht bieden voor plaatsnamen als de Luitenant Lippenslaan en standbeelden van Leopold II en andere koloniale “helden”.
Een buitengewoon aantal landen bezit al een Lumumbastraat, terwijl dit in België vooralsnog ontbreekt, afgezien van Charleroi (18/12/17) en recent ook Brussel (23/4/18) waar de gemeenteraad unaniem een Lumumbastraat goedkeurde. Het is nog niet te laat om ook in Antwerpen een straatnaam te wijden aan een internationaal icoon en geweldloos voorvechter voor gelijkheid tussen mensen en volkeren. Steeds opnieuw blijkt uit enquêtes dat Afrikanen Lumumba in het kransje van politieke leiders zetten die van de ontwikkeling van het continent en zijn integratie in de moderniteit hun levenswerk maakten. Zoals blijkt uit zijn talloze geschriften en redevoeringen, staat hij symbool voor een toenadering tussen België en Congo, tussen Afrika en Europa en tussen het Noorden en het Zuiden.
Recht doen aan dit aspect van zijn politiek denken is essentieel voor een juist begrip van de geschiedenis, niet in het minst voor het deel van onze bevolking die afkomstig is uit Congo. Maar niet alleen, want Lumumba is evenzeer een Belgisch verhaal. Een symbolische erkenning en herdenking van dit gedeeld verhaal via een straatnaam is belangrijk omdat er nog weinig getuigt van het enorme aandeel dat Congo en de Congolezen hebben gehad in de opbouw van België en de grootsheid van Antwerpen in het bijzonder. Antwerpen – voor menig Congolees de eerste plek waar men voet aan wal zette – blijft in de Congolese collectieve verbeelding dé toegangspoort tot Europa; en speelt een grote rol in de groeiende handelsrelaties met Afrika en met Matadi in het bijzonder. Tegelijk is het een stad die mede groot is geworden dankzij Congo en de Congolees (bv. handel in tropische producten, Union Minière, Compagnie Maritime Belge...). Welnu, o.a. de afwezigheid van zulke referenties in de openbare ruimte versterkt het gevoel hier nog steeds geen plaats te krijgen, ondanks dit belangrijk aandeel. Symbolische referenties zoals een straatnaam, zouden dus kunnen getuigen van het bestaansrecht van de Afrikaanse diaspora die rechtstreeks of onrechtstreeks het gevolg is van de koloniale verhouding.
In het bijzonder voor een stad waar dankzij haar haven de grootste Congolese gemeenschap van het Vlaams Gewest opgroeide, is een straatnaam waarmee zij zich kunnen identificeren een welkome stap in de Belgo-Congolese verzoening en een wederzijdse aanvaarding. Wederzijds, want ook voor de autochtone bevolking is het belangrijk te weten dat de aanwezigheid van een bevolkingsgroep van uit Congolese en Afrikaanse origine een gevolg is van de geschiedenis die de hedendaagse verhoudingen tussen beide continenten begrijpelijk maakt. Een Lumumbastraat zal maken dat er begrip wordt opgebracht voor de diverse demografische samenstelling en – indien niet – op zijn minst een vraagstelling doet ontstaan die tot dit begrip kan leiden. Meer nog dan een historisch persoon, staat Lumumba voor het mentale transitiemoment van dekolonisering dat hier nog niet voltooid is. (Met “dekolonisering” bedoelen we hier het wegwerken van de directe erfenis van het kolonialisme, met name racisme, discriminatie en ongelijkheid.)
Wij zijn er daarom van overtuigd dat dit moment aangegrepen moet worden om de naam van Lumumba te schenken aan een nieuwe (of bestaande) Antwerpse straat. Op Linkeroever bijvoorbeeld, waar vele jongeren van Congolese origine zijn opgegroeid, waar een nieuwe wijk gebouwd wordt, en waar er nog gezocht wordt naar straatnamen. Of, nog beter, waarom niet de Stanleystraat of Bothastraat herdopen? Kiezen om zulk een offensieve naam te vervangen zou ook uitleg behoeven aan heel de Antwerpse bevolking, en is daarom interessanter.
De Lumumbastraat zal een mooie plaats zijn van dialoog en van ontdekking. De bewoners zullen fier zijn er te wonen, want Lumumba is een icoon van mensenrechten, een gedeeld verhaal van verzoening, en een symbool van een onvoltooid maar noodzakelijk project. Samengevat zou de straatnaam staan voor wederzijds begrip, voor de aanwezigheid en het aandeel van een groot deel van onze bevolking, voor de urgente erkenning van het verleden en voor een hoopvol perspectief op de toekomst.
Raadsleden Branders, Kastit en Kherbache houden hun interpellatie met motie (2018_MOT_00127).
De burgemeester geeft antwoord op de vragen.
Raadsleden Branders, Kastit en Kherbache houden nog een wederwoord.
Het volledige debat is opgenomen en raadpleegbaar via de website van de stad Antwerpen.