Art.138 van het decreet Lokaal bestuur bepaalt dat naast de beslissingsbevoegdheden waarover de districtsraad beschikt op grond van dit decreet, heeft de districtsraad een algemene adviesbevoegdheid voor alle aangelegenheden die betrekking hebben op het district. De districtsraad kan bij reglement die algemene adviesbevoegdheid of delen ervan overdragen aan het districtscollege.
Afbakening plangebied
Het RUP Rubens heeft betrekking op de Rubenssite, gelegen in het bouwblok langs de Meir en verder begrensd door de straten Wapper, Hopland en Kolveniersstraat. Het perceel strekt zich uit doorheen het bouwblok en grenst aan de drie laatst vernoemde straten.
De Rubenssite bestaat uit het beschermde monument Rubenshuis en -tuin (Wapper 9-15 en Hopland 13) en de belendende Kolvenierssite met het beschermd monument Kolveniershof (Kolveniersstraat 16-20) en het Rubenianum. De volledige site is eigendom van de stad Antwerpen.
Via de procedure van Open Oproep door de Vlaams Bouwmeester is een ontwerper aangesteld voor de ontwikkeling van een masterplan voor de Rubenssite. De toekomstige bebouwing op Hopland 13 vormt in dit masterplan de noodzakelijke schakel om de Rubenssite aan te passen aan de actuele vereisten van een museum en onderzoekscentrum, waarbij het historische weefsel op de site beschermd en versterkt wordt.
Reikwijdte en detailleringsgraad
Het RUP Rubens vervangt een deel van de bestemmingszone “zone voor groen” van het RUP Binnenstad in “zone voor centrumfuncties – publieksgerichte gebouwen (Ce5)”. Dit is dezelfde bestemming als waartoe de bestaande gebouwen op de Rubenssite toe behoren. De bestemmingswijziging moet het mogelijk maken om een gebouw te voorzien langs Hopland die de straatwand verder afbouwt. Met het oog op een uniforme afstemming van de gebouwen op de site wordt het Hoveniershuisje, gelegen in het zuidwesten van de site, dat nu behoort tot “zone voor wonen (Wo2)” eveneens omgevormd tot “zone voor centrumfuncties – publieksgerichte gebouwen (Ce5)”.
Procedure
Het geïntegreerde planningsproces voorziet in de opmaak van een procesnota en een startnota die door het college werden goedgekeurd op 7 december 2018 (jaarnummer 10903).
Het college vraagt advies over de startnota. De adviesronde liep van 10 januari 2019 tot en met 10 maart 2019.
Het college informeert en raadpleegt de bevolking over de startnota en organiseerde op 10 januari 2019 van 18.00 uur tot 19.30 uur een participatiemoment in het Rubenianum.
Het college bezorgde op 14 maart 2019 de startnota, de adviezen, de reacties en het verslag van het participatiemoment aan de bevoegde dienst voor milieueffectrapportage en veiligheidsrapportage.
Alle opmerkingen en adviezen op de startnota van het RUP zijn verwerkt en opgenomen in een scopingnota.
Het college zal de scopingnota aan de bevoegde dienst voor milieueffectrapportage en veiligheidsrapportage bezorgen en vragen tot de ontheffing van de MER-plicht.
De volgende stap in het planningsproces is de opmaak van een voorontwerp RUP.
Het RUP Rubens heeft ten eerste tot doel om bebouwing ter hoogte van de groenzone langs Hopland, tussen de bestaande appartementsgebouwen toe te laten. De realisatie van een onthaal en het Rubens Experience Centre op deze plek is immers noodzakelijk om het Rubenshuis en Rubenianum de 21ste eeuw binnen te loodsen. Het nieuwe gebouw maakt het mogelijk om enkele essentiële maar vandaag ontbrekende functies op de site onder te brengen, waaronder sanitaire voorzieningen, onthaalruime, drankgelegenheid, …
De selectie van de ruimte langs Hopland 13 als meest geschikte locatie om een uitbreiding te realiseren, is voortgekomen uit een uitgebreid ontwerpend onderzoek.
Daarnaast heeft het RUP tot doel om te kunnen garanderen dat de geplande inbreiding en vernieuwing van de gebouwen op de Rubenssite de erfgoedkundige en belevingswaarde ervan en van de ruimere omgeving, niet in het gedrang brengt. De voorschriften binnen het RUP moeten garanderen dat de oppervlakte groen die door de bestemmingswijziging verdwijnt op een zo optimaal mogelijke manier elders op de site gecompenseerd wordt. Groen is immers een schaars goed in de binnenstad maar essentieel voor een leefbare stad. Groen in bouwblokken vormt ecologische stapstenen, draagt bij tot waterberging en zorgt bij hitte voor verkoeling.
Inspraak
De stad organiseerde op 10 januari 2019 een participatiemoment in het Rubenianum.
De inhoudelijke verwerking van de reacties van dit participatiemoment zorgden niet voor een aanpassing van de scopingnota.
Adviezen
Verder te onderzoeken op welke manier de inname van de bestaande groene zone kan gecompenseerd worden op de Rubenssite zelf en/of in de omgeving.
Het masterplan van de Rubenssite voorziet ter compensatie van bebouwing Hopland 13 een ontpitting op de Kolvenierssite. Echter zal met het oog op een flexibel RUP geen minimum percentage ontharding op de Kolvenierssite worden opgenomen in de voorschriften.
De impact van de nieuwe gebouwen op het straatbeeld, zichtassen waterhuishouding en de schaduwwerking op de tuin moeten verder onderzocht worden, alsook de impact van het toekomstige openbare karakter van de tuin.
De waterhuishouding en de schaduwwerking op de tuin zijn reeds onderzocht in de mer-screening.
De Rubenstuin zal geen openbare tuin worden. De impact van de toegankelijkheid zowel semi-publiek tijdens de museumuren en vrije toegankelijkheid (niet-betalend/niet gecontroleerd) zal geëvalueerd worden.
Niet bevoegd om in het kader van de watertoets advies te geven over dit dossier.
Geen bezwaar.
Geen opmerkingen.
Het departement zal geen advies uitbrengen over de startnota van het RUP Rubens.
De provincie stelt zich de vraag of er voor de regio een groenbehoeftestudie is gebeurd. Hoewel er momenteel binnen de Rubenssite geen publieke/vrij toegankelijke groene ruimte is, zou dit project wel een opportuniteit kunnen bieden om een (kleine) groene en vrij toegankelijke korrel te realiseren.
Het Groenplan heeft alle bestaande groengebieden in de stad geïnventariseerd en geanalyseerd. De Rubenstuin heeft een beperkte ecologische waarde.
Het masterplan van de Rubenssite voorziet dat na realisatie van de nieuwbouw langs Hopland, de Rubenstuin publiek toegankelijk kan gemaakt wordt. De publieke toegankelijkheid is nog te definiëren.
Het gaat over semi-publieke toegankelijkheid, dat wil zeggen tijdens de openingsuren van het museum, dus geen vrije doorwaardbaarheid.
De districtsraad beslist positief advies te verlenen over de startnota voor het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) 'Rubens' met planID RUP_11002_214_10031_00001, district Antwerpen mits volgende voorwaarden:
Het aantal vierkante meter “zone voor groen (GR)” van het bestaande RUP Binnenstad, wordt minimaal behouden of gecompenseerd door “zone voor groen (GR)” binnen het RUP zelf (Kolvenierssite). Dit kan door een exacte afbakening voor “zone voor groen (GR)” of door een overdruk voor een deelzone.
De opmerking is begrijpelijk vanuit de bezorgdheid om het schaarse groen in de Binnenstad minstens te behouden. De oppervlakte onbebouwde ruimte die door de nieuwbouw langs Hopland 13 verdwijnt, kan in de nabijheid gecompenseerd worden. In de eerste plaats is dit mogelijk op de Rubenssite zelf, ter hoogte van de Kolvenierssite. Dit kan echter pas gebeuren wanneer de site herbouwd wordt. Dit project zal pas op lange termijn gerealiseerd worden. Een juridische verankering van deze groencompensatie door middel van een afbakening of overdruk in RUP Rubens is echter niet wenselijk. De opmaak van RUP Rubens illustreert dit duidelijk. Omwille van de afgebakende groenzone is deze RUP-wijziging noodzakelijk.
Behalve groencompensatie op de Kolvenierssite is dit ook mogelijk bij de heraanleg van de Wapper waar meer ruimte zal zijn voor water en groen.
Voorstel om in het toelichtende deel van het RUP uitvoerig de wenselijkheid te beschrijven van de groencompensatie.
Er vanuit Hopland een doorzicht is richting de Rubenstuin en dit mogelijk ook effectief vanuit Hopland (vrij) toegankelijk is.
Omwille van het belang van een goede ‘leesbaarheid’ en het semi-publieke karakter van de site zal er bij de architecturale uitwerking van het volume op gelet worden dat het gebouw een open en toegankelijk karakter heeft. De vrije toegankelijkheid is in onderzoek.
Een visuele relatie tussen Hopland en Rubenstuin zou als inrichtingsvoorwaarde kunnen opgenomen worden in de stedenbouwkundige voorschriften.
Het paviljoen op de Wapper kan verwijderd worden om zo de gevel van het Rubenshuis vrij zichtbaar te maken en de Wapper mogelijk de nodige uitstraling te geven bij de volgende heraanleg.
Deze opmerking overschrijdt de reikwijdte van het RUP.
In de nieuwbouw aan Hopland en in de latere nieuwbouw in de Kolveniersstraat mag geen horecafunctie komen.
Mede op advies van de afdeling Business & Innovatie zal met dit advies geen rekening gehouden worden. De vermoedelijke achterliggende reden van dit advies is immers dat een horecafunctie een bedreiging zou kunnen vormen voor de reeds aanwezige horecafuncties. Echter zijn de bestaande horecafuncties, voornamelijk geconcentreerd op de as Wapper-Graanmarkt-Blauwtorenplein van een andere aard dan het beoogde museumcafé. De openingsuren van het museumcafé zullen overigens ook samenvallen met de publieke openingsuren van de Rubenssite en eventuele georganiseerde evenementen, gerelateerd aan de functies van Rubenssite/Kolvenierssite, zijnde museumwerking en studie-, en onderzoekscentrum. Deze functie kan daarom niet als een bedreiging beschouwd worden voor de bestaande horeca. Meer nog, Hopland wordt momenteel gekenmerkt door een hogere leegstand. Het museumcafé draagt bij tot de levendigheid van de straat en wordt dan ook beschouwd als een katalysator om nieuwe handelszaken aan te trekken. Gezien het karakter van de Kolverniersstraat wordt het weinig waarschijnlijk geacht dat een reca zich zal vestigen. Dit is weinig commercieel interessant. Echter kan de context in de toekomst wijzigen en is het bijgevolg niet aangewezen om dit uit te sluiten.
Het is aangewezen om in te zetten op duurzaam en circulair bouwen volgens de hoogst mogelijke normen.
Het belang van duurzaamheid zal verder worden uitgewerkt als algemeen voorschrift.
Ook de impact op biodiversiteit moet worden meegenomen. Zo kan het ecosysteem van de tuin van het Rubenshuis worden versterkt met een intensief groendak en nestgelegenheid op de nieuwbouw of de niet beschermde te verbouwen delen.
Een extensief groendak wordt reeds via de bouwcode van de stad Antwerpen verplicht.
Op lagere toegankelijke dakvlakken wordt de haalbaarheid van intensieve daken onderzocht en voorzien, waar haalbaar.
De zuidoriëntatie van het deel aan Hopland vraagt om een bouwwijze die optimale doorzonning naar de tuin van het Rubenshuis toelaat.
Dit sluit aan bij de opmerkingen van GECORO. Gezien de beoogde flexibiliteit van het RUP wordt dit niet als inrichtingsvoorwaarde opgelegd
In dit deel van de stad is het interessant om te bekijken hoe de tuin van het Rubenshuis en/of van het Rubenianum (deels) publiek toegankelijk kan worden gemaakt.
Dit sluit aan bij opmerkingen gemaakt door de provincie Antwerpen en het district Antwerpen. Gezien de beoogde flexibiliteit van het RUP wordt dit niet als inrichtingsvoorwaarde opgelegd, maar wel verder als randvoorwaarde meegenomen in de verdere uitwerking van het masterplan.
Als de nieuwe toegang van het Rubenshuis aan Hopland komt, is het belangrijk de verkeersituatie daar te herbekijken.
Er wordt van uitgegaan dat de hoofdtoegang tot de site voor bezoek aan het Rubenshuis gelegen is langs de Wapper omwille van de historische zichtas.
De toegang tot de Rubenssite en de routing (museumparcours, belevingsparcours) zijn nog in onderzoek.
De noodzaak tot de realisatie van bijkomende tentoonstellingsruimte (op de locatie Kolvenierssite) dient verder onderzocht te worden, dit valt buiten de oorspronkelijke scope van de ontwikkeling van een onthaal en Rubens Experience Centre op de site. Indien deze noodzaak vervalt dan dient ook het alternatievenonderzoek opnieuw te worden bekeken aangezien deze zone dan ook voor de bouw van het Experience Centre in aanmerking komt.
Hoewel de ontwikkeling van bijkomende tentoonstellingsruimte pas in een latere fase zal voorzien worden, krijgt het de voorkeur om het Rubens Experience Centre wel op Hopland te voorzien en niet op de Kolvenierssite. Ten eerste is dit met het oog op een langetermijnvisie van de verdere uitbouw van de site de beste ontwikkelingsstrategie, zoals in de startnota uitvoerig beschreven. Daarnaast zou, door het Rubens Experience Centre als eerste fase op de Kolvenierssite te voorzien, een (tijdelijke) herlocalisatie moeten gebeuren van het Rubenianum.
Impact op de belevingswaarde van de Rubenstuin en de historische gebouwen van de beschermde site. Het behoud van de hoofdingang aan de Wapper lijkt ons van primordiaal belang voor een goede beleving van de site en een goed begrip van de architectuurhistorische waarde.
Slechts indien zou blijken dat de beoogde, aangepaste routing negatieve effecten zou hebben op de Rubenstuin, zou na evaluatie de routing aangepast kunnen worden. Met het oog op een voldoende flexibel RUP wordt daarom de voorkeur gegeven om de hoofdingang langs Wapper niet als dwingende voorwaarde op te leggen.
In elk geval lijkt het ons noodzakelijk de routing van de gehele site nog eens in detail onder de loep te nemen, zowel voor het interieur als het exterieur.
Een gedetailleerd onderzoek van de routing, zowel voor het interieur als het exterieur zal verder worden onderzocht in het masterplan van de site.
Impact van de nieuwe bebouwing aan de zogenaamde ‘Ganzenweide’ op de aanwezige historische tuinaanleg, we denken hierbij onder andere aan de schaduwwerking.
Bij alleen nieuwbouw Hopland is de impact beperkt. Bij uitvoering fase 3-Kolveniersstraat komt er zelfs meer zonlicht in de tuin door toegenomen bezonning uit het oosten.
Impact van de openstelling van de tuin en de mogelijke toename van de bezoekersaantallen op enerzijds de aanwezige historische tuinaanleg en anderzijds de waardevolle architecturale elementen.
Deze opmerking heeft geen betrekking op het RUP maar zal wel worden meegenomen in de verdere uitwerking van het masterplan van de site en beheersplan van de tuin.
Hoe kan de huidige verwaarloosde maar beschermde tuin (deel Ganzenweide) gecompenseerd worden op de Rubenssite zelf?
Deze opmerking werd reeds behandeld bij de adviezen van de provincie Antwerpen, het district Antwerpen en ADOMA. Gezien de beoogde flexibiliteit van het RUP wordt dit niet als inrichtingsvoorwaarde opgelegd, maar wel verder als randvoorwaarde meegenomen in de verdere uitwerking van het masterplan.
Voor de zone Kolvenierssite dient een nieuwe bouwzone afgebakend te worden die kleiner is dan de huidige aangezien uit de motivering van de nieuwbouw op Hopland blijkt dat het huidige Rubenianum te groot is en een negatieve impact heeft op de beleving van de tuin en het paviljoen.
Gezien de beoogde flexibiliteit van het RUP kan dit niet als voorwaarde in het RUP worden gesteld. Dit zou verregaande financiële en logistieke effecten kunnen hebben. Hierom zal geen groenzone afgebakend worden aan de Kolvenierssite.
Wat zal de footprint zijn van de nieuwbouw op de ‘Ganzenweide’?
We streven ernaar om de footprint zo klein mogelijk te houden in functie van de grootte van de Rubenstuin. Vanuit het harmoniebeginsel wordt echter de voorkeur gegeven om de achterbouwlijn (voor de gelijkvloerse bebouwing) gelijk te trekken met de uitbouwen. De bovenliggende verdiepingen volgen de achterbouwlijn van de hoofdgebouwen. Dit wordt ook zo opgenomen in het RUP.
Het agentschap Onroerend Erfgoed vindt dat het plan in zijn huidige vorm milieueffecten kan teweeg brengen voor de verschillende disciplines van onroerend erfgoed.
We verwijzen hiervoor naar de repliek op de verschillende opmerkingen die in het advies van het agentschap Onroerend Erfgoed geformuleerd werden. Tevens verwijzen we naar het hoofdstuk beschrijving en beoordeling van de te verwachten milieu-effecten, waarin wordt nagegaan of het plan in aanzienlijke effecten kan resulteren.
Het agentschap Onroerend Erfgoed bezorgde op 16 juli 2019 de stad een bijkomende brief in verband met het onthaal- en belevingscentrum van de Rubenssite. Hierin ondersteunen ze de invulling met het nieuwbouwvolume.
Art. 2.2.13 en volgende van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) die de procedure vastleggen voor de opmaak van de gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP).
Op 5 maart 2012 (jaarnummer 244) stelde de gemeenteraad het ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Binnenstad definitief vast.
De gemeenteraad besliste op 30 mei 2016 (jaarnummer 321) om de Vlaamse Bouwmeester te mandateren om de opdracht voor de studie voor de ontwikkeling van een visie op onthaal, beleving en werking van de Rubenssite met uitwerking van een innovatief bezoekerscentrum op te nemen in de procedure “Open Oproep”. De “Open oproep 32” werd uitgeschreven door de Vlaams Bouwmeester op 11 juli 2016, waarna 57 ontwerpteams zich kandidaat hebben gesteld.
In de zitting van 19 december 2016 (jaarnummer 831) keurde de gemeenteraad de projectdefinitie en de bijhorende overeenkomst voor de aanstelling van een ontwerper voor de ontwikkeling van een onthaal en Rubens Experience Centre voor de Rubenssite, goed.
Op 1 september 2017 (jaarnummer 7657) besliste het college om op basis van het juryverslag de opdracht voor de realisatie van een onthaal en Rubens Experience Centre voor het Rubenshuis te gunnen aan Robbrecht en Daem architecten cvba.
Op 7 december 2018 (jaarnummer 10903) keurde het college de procesnota- en startnota van het RUP 'Rubens' goed.
Op 18 februari 2019 (jaarnummer 00039) verleende de districtsraad advies op de startnota van het RUP 'Rubens'.
Op 8 november 2019 (jaarnummer 08769) keurde het schepencollege de scopingsnota van het "RUP Rubens" goed.