De stad Antwerpen heeft verschillende meetstations op haar grondgebied die worden uitgebaat in samenwerking met VMM en die de luchtkwaliteit meten volgens referentiestandaarden. De meetgegevens van deze meetstations worden onder meer gebruikt voor de opvolging van de resultaten van de lage-emissiezone (LEZ), en voor de opmaak van luchtkwaliteitskaarten die regelmatig worden geactualiseerd en ter beschikking worden gesteld voor stedelijke medewerkers (via Stad in Kaart) en voor burgers (via de website Antwerpen Morgen en het open data platform van de stad Antwerpen).
De referentiemeetstations meten de luchtkwaliteit echter slechts op een beperkt aantal locaties in de stad en de haven. Deze meetstations leveren betrouwbare metingen maar kunnen niet in grote aantallen worden opgesteld omdat ze veel plaats nodig hebben en veel kosten. Onder meer voor het opzetten en evalueren van een leefbaarheidsaanpak op buurtniveau of in omgevingen van scholen en crèches, en voor het verder verbeteren van de luchtkwaliteitskaarten van de stad, is een veel dichter netwerk aan meetpunten nodig. De metingen van goedkopere sensoren zijn voor verschillende polluenten echter nog te onbetrouwbaar. De zoektocht naar nieuwe technologieën en methodieken om op een betaalbare en betrouwbare manier data te kunnen verzamelen over de real-time luchtkwaliteit, blijft daarom nodig.
In mei 2019 werd de stad in deze context gecontacteerd door VITO en VMM omtrent het sensorproject SensEURcity. Dit project volgt op de Europese tender ENV.C3/SER/2019/0010 “Deployment of lower-cost ambient air quality sensor systems in urban environments” (uitrol van lage-kost luchtkwaliteitssensorsystemen in stedelijke omgevingen). De tender werd georganiseerd door het directoraat-generaal van het Europese Joint Research Center (DG JRC) en gefinancierd door het directoraat-generaal Environment.
Binnen dit project zal een netwerk van sensorboxen (“AirSensEUR”) worden getest met daarin zogenaamde low-cost luchtkwaliteitssensoren, ontwikkeld door DG JRC. Het project vindt plaats in drie steden. VITO en VMM kregen de tender toegewezen, en daarmee de kans om een fijnmazig sensornetwerk uit te rollen in Antwerpen. De twee andere steden zijn Oslo en Zagreb, met respectievelijk NILU (Norwegian Air Research Institute) en IMI (Croatian Institute for Medical Research) als lokale partners die de sensorsystemen zullen uitrollen. De sensorboxen kunnen de polluenten fijn stof (PM10 en PM2.5), stikstofdioxide (NO2), stikstofmonoxide (NO), ozon (O3), koolstofmonoxide (CO), en koolstofdioxide (CO2) oppikken.
De stad is in dit project geen partner, wel een gaststad waar de testen kunnen plaatsvinden. De doelstellingen van dit project zijn het ondersteunen van de ontwikkeling van sensornetwerken om luchtkwaliteit te meten in Europa, en het integreren van sensoren en luchtkwaliteitsmodellering voor luchtkwaliteitsmonitoring in steden.
VITO en VMM zullen in Antwerpen 34 sensorboxen uitrollen gedurende negen maanden vanaf zomer 2020. Negen sensorboxen zullen bij de VMM meetstations in Antwerpen geplaatst worden ter controle, de andere sensorboxen zullen regelmatig gespreid in een studiegebied van 10 x 10 kilometer gehangen worden, voornamelijk binnen de Antwerpse ring.
De stad Antwerpen zal in dit project enkel een faciliterende rol vervullen, onder de vorm van ondersteuning bij de selectie van de meetlocaties, en de terbeschikkingstelling van stedelijke infrastructuur als locatie voor de sensorboxen. De data worden vergeleken met referentiedata en bestaande modellen.
In dit project zijn geen middelen voorzien voor stad Antwerpen. De stad krijgt wel de resultaten van de metingen en kan ervaring en kennis opdoen over de werking en wenselijkheid van een netwerk van luchtkwaliteitssensoren en de kalibratie van deze sensoren. Bovendien zullen de resultaten van de metingen door VITO gebruikt worden om de luchtkwaliteitsmodellen voor stad Antwerpen te verbeteren.
Op 20 oktober 2014 (jaarnummer 821) keurde de gemeenteraad de overeenkomst met de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) goed ter inplanting van meetstations voor luchtkwaliteit in de stad.
Op 2 mei 2018 (jaarnummer 4164) keurde het college het beoordelingskader voor luchtkwaliteit en geluidshinder bij de planning van gevoelige bestemmingen goed. Dit beoordelingskader wordt gebruikt als basis voor de planning, advies- en vergunningsverlening met betrekking tot de bouw, functiewijziging of capaciteitsuitbreiding van infrastructuur voor scholen en groepsopvang voor kinderen.
Op 26 november 2018 (jaarnummer 679) keurde de gemeenteraad de samenwerkingsovereenkomst goed in kader van de deelname aan het Interreg Vlaanderen-Nederland project Zuivere Lucht. Dit project bevat onder meer een burgerwetenschapstraject met vijf scholen in Antwerpen.
Op 15 februari 2019 (jaarnummer 1177) nam het college kennis van de geactualiseerde luchtkwaliteitskaarten van de stad Antwerpen en keurde het college goed dat deze data worden ontsloten voor stedelijke medewerkers en het publiek.
Binnen haar bestuursakkoord engageert de stad Antwerpen zich om leefbaarheidsuitdagingen rond luchtkwaliteit aan te pakken. De stad voorziet ook mitigerende maatregelen voor onderwijsinitiatieven op locaties met een minder goede luchtkwaliteit, inclusief meetcampagnes rond scholen. De stad identificeert zich verder ook als Capital of Things, een proeftuin voor slimme technologie waarin samen met onderzoekers, bedrijven, burgers en studenten innovatieve toepassingen worden gevalideerd.
Het college neemt kennis van het project SensEURcity van VITO en VMM.
Het college keurt de faciliterende rol goed die de stad zal opnemen met betrekking tot het vastleggen van geschikte testlocaties voor de sensorboxen.