2020_CBS_07129 - Fondsen. Eurodesk - Deelname Horizon 2020-projectvoorstel "Nature Based Cities" - Goedkeuring

Art. 8 van het besluit van de gemeenteraad van 25 maart 2019 (jaarnummer 154): het college is bevoegd om namens de stad Antwerpen in te tekenen op projectoproepen die worden georganiseerd door een hogere overheid en om met diezelfde overheid daarover overeenkomsten te sluiten.

De rol van de stad Antwerpen bestaat in het ontwikkelen van twee NBS-pilootprojecten die gedurende het project gemonitord zullen worden. Personeelskosten worden vergoed via de projectsubsidie. Eén van beide NBS-pilootprojecten moet reeds bestaan bij de start van het project (om onmiddellijk te kunnen monitoren), het andere pilootproject moet tijdens de projectperiode ontworpen en gerealiseerd worden.

De stad Antwerpen schuift in dit kader de volgende twee reeds geplande en gebudgetteerde pilootprojecten naar voor die (mits goedkeuring van dit H2020-project) aanvullend kunnen worden gemonitord, gemodelleerd en geëvalueerd in functie van hun luchtkwaliteits- en klimaatimpact:

• de groene geluidsberm langs de Ring ter hoogte van Joe Englishstraat en opschaling in Ringpark Groene Vesten (reeds opgestart). Hierbij wordt de bufferwerking van de groene berm aan de Joe Englishstraat in functie van de lokale luchtverontreiniging en klimaat gemonitord en wordt de optimale selectie en configuratie van de te planten vegetatie bepaald. De resultaten van dit onderzoek worden opgeschaald in de ontwikkeling van het Ringpark Groene Vesten. Daarin staan een verbetering van de geluidhinder en van de luchtverontreiniging van de infrastructuur in de ringzone voor de achterliggende woonwijken centraal. Dit wordt onder andere gerealiseerd door middel van grondbermen, geluidsschermen, overkragingen, kuilen en vegetatie (zie collegebesluit van 10 januari 2020, jaarnummer 268). Via een raamcontract met de Vlaamse Overheid ontvangen de Over de Ring projecten al adviesverlening van VITO. Met dit project kan die adviesverlening worden uitgebreid met luchtkwaliteitsmetingen.
• Vergroening site Den Bell (nog op te starten). Dit project is in de meerjarenbegroting ingeschreven en wordt voor een klein deel gefinancierd met een in 2019 goedgekeurde subsidie uit de subsidieoproep ontharding vanuit de Vlaamse departementen Natuur en Bos & Omgeving. Den Bell biedt een aantal kansen op vlak van de klimaatuitdagingen betreffende water, hitte en groen. Dit project zal sedumdaken, natuurdaken en een zonne-energieopwekking realiseren op het dak van Den Bell, en zal de gevels en het plein vergroenen. Met de koppeling van dit project aan het pilootproject in NBC, kan de impact van deze vergroeningsmaatregelen op de luchtkwaliteit, de waterinfiltratie en het klimaat in de omgeving van de Brederodewijk worden gemeten (zie collegebesluit van 3 mei 2019, jaarnummer 3720). Er wordt ook een additioneel co-creatief participatietraject opgestart met stakeholders om het ontwerp van de groene gevels en daken mee vorm te geven. Enkel de personeelskosten verbonden aan deze additionele monitorings- en participatieve activiteiten zullen worden ingediend ter subsidiëring.

De projectactiviteiten worden opgenomen door de bedrijfseenheid Stadsontwikkeling, afdeling Energie & Milieu (SW/EMA), dat daarvoor nauw zal samenwerken met de projecteigenaars van de groene berm en het Ringpark Groene Vesten (AG VESPA) en van het project rond de vergroening van Den Bell (Stadsontwikkeling, afdeling Publieke Ruimte).

Vanuit de bedrijfseenheid Stadsontwikkeling, afdeling Energie & Milieu (SW/EMA) zullen nauwe contacten worden onderhouden met de andere steden en Vlaamse en internationale onderzoekspartners in het consortium. Om kennisuitwisseling en opname van de resultaten te bevorderen wordt door elke partnerstad een lokale community of practice (vrij vertaald: lokale gemeenschap van belanghebbenden) opgericht.

De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling, afdeling Energie & Milieu (SW/EMA) bevestigt dat deelname aan het project NBC bijdraagt aan de realisatie van de doelstellingen rond klimaatmitigatie en klimaatadaptatie in het Antwerpse klimaatplan (zie gemeenteraadsbesluit van 29 juni 2020, jaarnummer 436). Het project biedt mogelijkheden om accurate voorspellingen te maken omtrent de impact van bepaalde vergroeningsmaatregelen op de luchtkwaliteit en het klimaat.

De coördinatie zal ook door de bedrijfseenheid Stadsontwikkeling, afdeling Energie & Milieu (SW/EMA) worden opgenomen. Er is een duidelijke synergie met de doelstellingen van de afdeling. Naast de match met het klimaatplan is er onder andere synergie met het Interreg project Zuivere Lucht, het project SensEURcity, en de demonstratieprojecten Klimaatrobuuste daken. De kwaliteit van de betrokken onderzoeksinstellingen garandeert beleidsrelevante resultaten en een degelijke capaciteitsopbouw en kennisverwerving binnen de afdeling.

Horizon 2020 is het onderzoeks- en innovatieprogramma van de Europese Unie. Tot en met 3 september 2020 loopt de subsidieoproep H2020-LC-CLA-2020-2  “Innovative nature-based solutions for carbon neutral cities and improved air quality” (vrij vertaald: innovatieve, natuurlijke oplossingen voor CO2-neutrale  steden en verbeterde luchtkwaliteit). De oproep kadert in het onderdeel “building a low-carbon, climate resilient future” (vrij vertaald: bouwen aan een koolstofarme, klimaatbestendige toekomst).

De oproep is gericht op partnerschappen die via lokale pilootprojecten de positieve impact van natuurlijke, groene oplossingen – zogenaamde “nature-based solutions” (NBS) - op luchtvervuiling in steden en de klimaatverandering meten. Per project wordt een subsidieerbaar maximumbedrag van 10 miljoen euro vooropgesteld, aan 100% subsidiëring. Er is geen stedelijke co-financiering vereist.

De stad Antwerpen, bedrijfseenheid Stadsontwikkeling, afdeling Energie & Milieu (SW/EMA), is gevraagd om partner te worden in het projectvoorstel “Nature Based Cities” (NBC) dat in de context van deze oproep wordt voorbereid door een internationaal consortium.  Dit project heeft de eerste fase van het subsidieprogramma al succesvol doorstaan, en wordt nu klaargemaakt voor de tweede, finale fase. Van de initiële 39 initiële aanvragen in fase 1, werden 8 projecten weerhouden voor fase 2. Daarvan zullen er 3 worden gesubsidieerd. De goedkeuring van de subsidieverlener wordt verwacht in januari 2021.

De overkoepelende doelstelling van NBC is het aantonen via metingen van de doeltreffendheid van NBS op luchtkwaliteit en CO2-neutraliteit in steden. NBS worden internationaal vaak gepromoot, maar onderzoek ernaar ontbreekt. Via dit project wil het consortium de impact van NBS op mitigatie en luchtkwaliteit beter begrijpen via geoptimaliseerde opstellingen. Metingen gebeuren via referentieapparatuur, sensoren, Internet of Things en burgerwetenschap. Het project wil zo de randvoorwaarden definiëren van  succesvolle NBS (type vegetatie, vorm, ruimtelijke structuur,….) en op die manier de brede uitrol ervan faciliteren. NBS omvatten onder andere de ontwikkeling van groene infrastructuur (bijvoorbeeld groendaken en –gevels of groene bermen naast weginfrastructuur) en het herstellen van ecosystemen in steden. Het project zet in op 6 subdoelstellingen die dit moeten realiseren:

• co-ontwerpen en monitoren van bestaande en nieuwe pilootprojecten;
• meten en visualiseren van de doeltreffendheid van NBS via sensoren en modellering;
• evalueren van de impact van NBS op luchtkwaliteit en CO2-neutraliteit;
• ontwikkelen van actieplannen in de deelnemende pilootsteden, inclusieve governance- en eigenaarschapsmodellen;
• opschalen van NBS-uitrol in steden;
• versnellen van NBS in de markt en ontwikkeling van innovatieve business modellen.

Het consortium wordt gecoördineerd door de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) en bestaat verder uit:

• 8 steden en gemeenten: Antwerpen, Lissabon (Portugal), Vic (Spanje), Pisa (Italië), Umea (Zweden), Bradford (Verenigd Koninkrijk), Alphen aan den Rijn (Nederland), Brasov (Roemenië);
• 15 onderzoeksinstellingen, studiebureaus, overheidsinstellingen, netwerkorganisaties: Studiebureau Bax Innovation Consulting (Spanje), Vlaamse Milieumaatschappij, Universiteit Antwerpen, Universiteit Pisa, Universiteit York, Universiteit Utrecht, Universiteit Aveiro, Ruhr-Universiteit Bochum (Duitsland), Cartif Technology Center (Spanje), Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Nederland), Diputacio Barcelona (Spanje), ICLEI Europe, Spanish National Research Council (Spanje), Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners (Nederland), Tallinn - Stockholm Environment Institute (Zweden). 

Het project heeft een looptijd van vier jaar en zal, indien goedgekeurd door de subsidieverlener, opstarten tijdens het voorjaar van 2021.

Het projectbudget voor stad Antwerpen wordt momenteel nog onderhandeld, maar wordt geraamd op circa 493.000,00 euro. Indien het project geselecteerd wordt voor financiering, zal het project binnen de bedrijfseenheid Stadsontwikkeling – Energie en Milieu Antwerpen en Publieke Ruimte uitgevoerd worden door regulier personeel (1 VTE op A-niveau gedurende 4 jaar). Naast de personeelskost (circa 330.000,00 euro) zullen de middelen gebruikt worden voor kosten die gepaard gaan met het pilootproject zoals de aankoop van meetapparatuur (circa 50.000,00 euro), reiskosten (circa 7.700,00 euro), kosten voor disseminatie en audit (circa 6.500,00 euro) en overhead (circa 98.000,00 euro). Deze uitgaven worden in casu volledig gedekt door de verworven subsidie. Horizon 2020 wordt voor 100% gefinancierd door de EU, er is dus geen stedelijke co-financiering vereist.

Het projectvoorstel wordt uitgewerkt door een consultancy bureau Studiebureau Bax & Company (Spanje). De kost hiervoor wordt verdeeld onder alle deelnemende partners. Voor overheidsinstellingen gaat het om 7.000,00 euro excl. btw, bestaande uit 3.000,00 euro voor de indiening van fase 1 en 4.000,00 euro voor de indiening van fase 2. De stad Antwerpen bedong een korting van 1.500 euro op dit bedrag. Het nodige budget is voorzien op doelstelling 2LMS020301A00000/5152500000/2000/613.

Indien het project wordt goedgekeurd, dan zal het finale projectbudget samen met de goedkeuring van de partnerschapsovereenkomst, opnieuw aan het college zal worden voorgelegd. Na deze goedkeuring op Europees niveau, zullen de eventuele ontvangsten en uitgaven die met het project gepaard gaan in het reguliere budget van de dienst Stadsontwikkeling – Energie en Milieu Antwerpen worden opgenomen  en zal een subsidiefiche worden opgemaakt.