2020_CBS_07052 - Omgevingsvergunning. Advies hogere overheid. Voorwaardelijk gunstig advies - OMV_2020013772. Kempisch Dok/Houtdok ZN. District Antwerpen - Goedkeuring

Conform artikel 24 en 42 van het Omgevingsvergunningsdecreet heeft het college of de gemeentelijke omgevingsambtenaar de bevoegdheid advies uit te brengen voor de vergunningsaanvragen op haar grondgebied waarvoor de deputatie, de Vlaamse regering of de gewestelijke omgevingsambtenaar de bevoegde overheid is, tenzij:

1.      de aanvraag ingediend is door het betrokken college;

2.      de aanvraag louter betrekking heeft op mobiele of verplaatsbare ingedeelde inrichtingen of activiteiten.

Het college heeft op 17 november 2017 (jaarnummer 2017_CBS_08858) beslist om de adviesbevoegdheid op te nemen.

Er werd bij de Vlaamse Regering of de gewestelijke omgevingsambtenaar een aanvraag voor een omgevingsvergunning ingediend. De aanvraag wordt behandeld volgens de gewone procedure van het Omgevingsvergunningendecreet.

De Vlaamse Regering of de gewestelijke omgevingsambtenaar verzoekt het college of de gemeentelijke omgevingsambtenaar om:

- een openbaar onderzoek te houden;

- advies uit te brengen.

Omschrijving stedenbouwkundige handelingen

Relevante voorgeschiedenis

-          12/04/2019: vergunning (20183129) voor het heraanleggen en rioleringswerken van de binnenstraten van de Cadixwijk.

Vergunde toestand/Geacht vergunde toestand

-          Kempischebrug tussen Kempischdok en Houtdok: ijzeren draaibrug.

Huidige toestand

-          vaststelling (ID: 10736) van Kempische Brug als bouwkundig erfgoed;

-          de brug werd reeds enige tijd geleden losgekoppeld en staat gepositioneerd aan de kade.

Gewenste toestand

-          werfzone voor afbraak;

-          verwijderen en slopen brug.

Inhoud van de aanvraag

-          verplaatsen en slopen Kempische brug.

Adviezen

Externe adviezen

Interne adviezen

Toetsing regelgeving en beleidsrichtlijnen

Plannen van aanleg, ruimtelijke uitvoeringsplannen en verkavelingen

Het eigendom is gelegen binnen de omschrijving van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan GRUP Afbakening grootstedelijk gebied Antwerpen, goedgekeurd op 19 juni 2009.

Het eigendom is gelegen binnen de omschrijving van het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan RUP Eilandje, goedgekeurd op 1 september 2011. Volgens dit plan ligt het eigendom in de volgende zones: zone voor centrumfuncties-art. 3-torens, zone voor publiek domein-art. 7 en zone voor water-art. 6.

(Gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen (GRUP's) kan u raadplegen via https://omgeving.vlaanderen.be/grup. Gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP's) kan u raadplegen via www.antwerpen.be, zoek op ‘goedgekeurde BPA’s en RUP’s'.)De aanvraag ligt niet in een verkaveling.

De aanvraag is in overeenstemming met de bepalingen van het ruimtelijk uitvoeringsplan.

Gemeentelijke stedenbouwkundige verordeningen

-          Bouwcode: de gemeentelijke stedenbouwkundige verordening (verder genoemd bouwcode), definitief vastgesteld door de gemeenteraad in zitting van 28 april 2014 en goedgekeurd bij besluit van de deputatie van de provincie Antwerpen van 9 oktober 2014.
(De bouwcode kan u raadplegen via www.antwerpen.be, zoek op ‘regelgeving bouwen in Antwerpen’)
De aanvraag is in overeenstemming met de bepalingen van de bouwcode.
 

Sectorale regelgeving

-          Vlaamse Wooncode: het decreet van 15 juli 1997 houdende de Vlaamse Wooncode.
(De kwaliteitsnormen voor woningen, die in uitvoering van de Vlaamse Wooncode zijn opgemaakt, kan u raadplegen via www.wonenvlaanderen.be, zoek op ‘kwaliteitsbesluit’)

De aanvraag valt niet onder het toepassingsgebied van de Vlaamse Wooncode.

-          Rooilijndecreet: het decreet van 8 mei 2009 houdende vaststelling en realisatie van de rooilijnen.
(Het Rooilijndecreet kan u raadplegen via https://omgeving.vlaanderen.be, ga naar Decreten en uitvoeringsbesluiten > Decreet houdende vaststelling en realisatie van de rooilijnen)

Het Rooilijndecreet is niet van toepassing op de aanvraag.
 

Beleidsrichtlijnen in het kader van goede ruimtelijke ordening (overeenkomstig artikel 4.3.1, §2, 2° van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening)

-          BGO Wonen: de beleidsmatig gewenste ontwikkeling woninggrootte, woningmix en beschermen van eengezinswoningen (verder genoemd BGO Wonen), goedgekeurd door de gemeenteraad in zitting van 24 juni 2019.
(De BGO Wonen kan u raadplegen via www.antwerpen.be, zoek op ‘regelgeving bouwen in Antwerpen’)

De BGO Wonen is niet van toepassing op de aanvraag.

Omgevingstoets

Toetsing van de verenigbaarheid van het aangevraagde met de omgeving en de goede ruimtelijke ordening

Functionele inpasbaarheid

De omgeving bestaat uit industriegebied. Het betreft hier de sloop van de Kempische brug. De huidige brug werd buiten functie gesteld sedert 2008. Het project is in overeenstemming en verenigbaar met de stedenbouwkundige voorschriften met betrekking tot de bestemming en toegelaten functies.

Mobiliteitsimpact (onder andere toetsing parkeerbehoefte)

Het algemene principe is dat elke bouwaanvraag een parkeerbehoefte genereert. Om te vermijden dat de parkeerbehoefte (geheel of gedeeltelijk) wordt afgewenteld op het openbaar domein, is het de bedoeling om parkeren maximaal op eigen terrein te voorzien, het zogenaamde POET principe (Parkeren Op Eigen Terrein).

De parkeerparagraaf is niet van toepassing aangezien de inhoud van de aanvraag geen impact heeft op de parkeerbehoefte.

Het gaat over de sloop van een brug die al een 15-tal jaar inactief is. Omdat er geen verkeersstromen wijzigen is er geen advies van mobiliteit nodig.

Milieutechnische aspecten

Indien op de werf verbonden aan de sloopwerkzaamheden ingedeelde inrichtingen of activiteiten zullen plaatsvinden, dienen deze bij een eventuele vergunning op voorhand onderdeel uit te maken van een meldings- of vergunningsprocedure.

Cultuurhistorische aspecten

De werken hebben betrekking op de Kempische brug, een kunstwerk opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed, vastgesteld bij besluit van de administrateur-generaal van 29 maart 2019. Opname in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed betekent voor elk van de erfgoedobjecten dat zij een vorm van vrijwaring voor de toekomst genieten. De wijziging van de bestaande toestand van elk gebouw en/of constructie uit deze inventaris wordt onderworpen aan de wenselijkheid van behoud. Het behoud van de elementen met historische, stedenbouwkundige, architecturale, bouwhistorische en/of esthetische waarde primeert boven de andere voorschriften. In het kader daarvan werd advies gevraagd aan de stedelijke dienst monumentenzorg:

“De aanleg van de Kempische brug, een geklonken ongelijkarmige draaibrug, werd gegund in 1870 en uitgevoerd in de daarop volgende jaren, samen met de voorloper van de huidige Asiabrug. Vanaf 1878 werd de brug aangepast naar hydraulische aandrijving, en honderd jaar later werd de hydraulische aandrijving met koudwaterdruk, vervangen door oleohydraulische aandrijving met elektrische sturing. Samen met de Asiabrug heeft de Kempische brug een ensemblewaarde en speelt ze een beeldbepalende en ruimtelijk-structurerende rol in het dokkencomplex Kempisch Dok-Asiadok dat werd uitgebouwd ten noorden van de stad door de eerste stadsingenieur Theodoor Van Bever na het slechten van de Spaanse omwalling (1868);

Samen met de Willembrug uit 1868, tussen Willemdok en Verbindingsdok, is de Kempische brug de laatste oorspronkelijke ijzeren draaibrug uit de periode van rond 1870 waarin deze dokken werden gegraven. Twee andere bruggen, de Nassaubrug en de Asiabrug, werden in de loop der jaren volledig vernieuwd.

De oorspronkelijke landhoofden van de Kempische brug zijn nog steeds aanwezig en in relatief goede staat. Ze getuigen van de aanleg van het Houtdok en Asiadok in 1868. Na de modernisering van de aandrijving in de jaren 1970, begon de brug in de jaren 1990 tal van mechanische problemen te vertonen en werd ze buiten dienst gesteld en later ook weggenomen en aan de kant gezet.

Ondertussen werd de Kempische brug vastgesteld als bouwkundig erfgoed vanwege haar historische en industrieel-archeologische waarde. De historische waarde van de Kempische Brug is vooral gericht op het feit dat ze een belangrijk onderdeel uitmaakt van historische havenactiviteiten. Ze maakt onderdeel uit van de historiek van zowel de aanleg en werking van het Kempisch Dok en het Houtdok als van de werking en het ‘vervoer’ (schepen, treinen, karren, wagens en voetgangers) in de haven. Ook de industrieel-archeologische waarde van de Kempische Brug is sterk aanwezig. De landhoofden zijn relicten uit 1873, ontworpen door Theodoor Van Bever, wanneer de dokken werden gecreëerd. Op deze locatie heeft van het eerste moment een draaibrug gestaan. Ze is samen met de Willembrug, Asiabrug en Nassaubrug een van de 14 bruggen die tussen 1864 en 1924 werden gebouwd met hydraulische aandrijving aangedreven vanuit het Noorderpershuis. Ondanks de modernisering en elektrificatie van het aandrijvingssysteem en de recentere landinwaartse verplaatsing van de brug zelf, is deze brug een representatief relict van de industriële ontwikkeling van de haven tijdens de 19e en 20e eeuw. 

Samen met de Willembrug, die eveneens in zeer slechte staat verkeert, is het de enige resterende draaibrug van het type met een schuine onderkant.

De historische en industrieel-archeologische waarde van de Kempische brug als ook haar directe omgeving zou versterkt worden door een restauratie van de brug (zoals dat eerder al met de Nassaubrug gebeurde). Op deze manier kan: (1) de ensemble-waarde van de vier overgebleven bruggen geherwaardeerd worden; (2) de waarden van de andere drie bruggen versterkt worden; (3) de brug van ‘inactief’ terug naar ‘actief’ gebracht worden en krijgt ze haar intrinsieke eigenschap en identiteit terug.

Er werd nog geen grondig bouwhistorisch onderzoek naar de geschiedenis van de  Kempische brug uitgevoerd. Archiefonderzoek en materiaaltechnisch onderzoek moeten nog duidelijkheid scheppen over de oorspronkelijke aandrijving van de brug en over de gemoderniseerde elektrisch-hydraulische aandrijving en besturing uit 1974.

De Kempische brug heeft een belangrijke historische en industrieel-archeologische waarde en is beeldbepalend in de leesbaarheid van de historische havenwijk het Eilandje.

De aanvrager houdt de mogelijkheid open om de brug in de toekomst te vervangen door een replica van de huidige brug, een scenario dat ook voor de Nassaubrug is gevolgd. Er is echter geen enkele garantie dat deze optie zal worden behouden. Zo lang er geen keuze is gemaakt voor een nieuwe oplossing om de toegangsgeul tot het Kempisch Dok te overbruggen, is het niet noodzakelijk om de bestaande brug te slopen. Hoewel ze niet meer in gebruik is, en in bijzonder slechte conditie, draagt ze nog belangrijke erfgoedwaarden in zich. Het huidige dossier garandeert nergens het behoud van die erfgoedwaarden, die voor een groot deel ook door een replica zouden kunnen overgenomen worden. Om een replica te ontwerpen, is het nodig om de bestaande originele brug grondig te onderzoeken. Samen met de Willembrug die nog uit dezelfde periode dateert is het de enige variant met een schuine onderkant, een typologie die afwijkt van de latere Nassaubrug en Asiabrug.

Het ontbreken van een totaalvisie op de erfgoedwaarde van de historische havenbruggen, waarvan er verschillende zijn opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed, en die regelmatig om onderhoud vragen of om een moderniseringen van de technieken, is zonder meer bedreigend voor dit erfgoed zo blijkt uit de twee sloopaanvragen die los van elkaar en zonder overkoepelende erfgoedvisie werden ingediend voor de Asiabrug en Kempische Brug. De haven van Antwerpen heeft een lang palmares als koploper op vlak van technologische innovatie in de havenbouw wat zich weerspiegelt aan een erg rijk en internationaal uniek patrimonium aan erfgoed. De nood aan een totaalvisie of masterplan voor de toekomstige omgang met dit erfgoed in een moderne haven, dringt zich op. De verdeling van dit patrimonium over stad en haven na de overdracht van de stadshaven aan de stad, en de opsplitsing van verantwoordelijkheden en knowhow is een bijkomende bedreiging.

Bij het realiseren van nieuwe brugverbindingen is het historisch kader een belangrijk aandachtspunt. De bestaande landhoofden en draaiplateau blijven enkel leesbaar als vormkarakteristieken van de omgeving, bij de keuze voor eenzelfde type van brug nl een draaibrug. Op dit moment is dit toekomstbeeld onvoldoende duidelijk om de sloop van de Kempische brug te rechtvaardigen.

In het kader van de aanvraag voor een nieuwe draaibrug kan de sloop van de bestaande brug in overweging genomen worden, binnen de context van een totaalvisie op de historische bruggen in de haven en mits verder materiaaltechnisch en bouwhistorisch onderzoek naar de bouwdetails en de drie verschillende systemen waarmee de brug de voorbije 150 jaar is aangedreven.”

AG VESPA die in deze aanvraag om advies werd gevraagd stelt het volgende:

“De Kempische brug is reeds een 15-tal jaar inactief en ligt op de kop van het Cadix eiland. Zij maakte vroeger de verbinding naar het meer oostelijk gelegen Kempeneiland. Het Cadix eiland werd een tiental jaar geleden reeds overgedragen van Havenbedrijf naar de stad Antwerpen, met het oog op de ontwikkeling van een nieuwe stedelijke woonwijk – dewelke momenteel nog in volle realisatie is.

Het Kempeneiland en de omliggende watervlakken zijn momenteel wél nog eigendom van het Havenbedrijf maar worden op korte termijn overgedragen naar de stad Antwerpen, dit in het kader van de gebiedsontwikkeling tot Innovatieve Stadshaven en stadshavengebied. Deze eigendomsoverdracht zou in de loop van 2020 een feit moeten zijn. Hiervoor is tussen beide partijen de afgelopen maanden een overeenkomst opgemaakt, die momenteel ter goedkeuring wordt voorgelegd aan de gemeenteraad.

In het kader van de opmaak van de beleidsvisie Innovatieve Stadshaven onderzocht AGVESPA de mogelijkheden tot behoud en renovatie van de Kempische brug. De Kempische brug is de ‘tweelingbrug’ van de Asiabrug; zij werden rond 1870 gelijktijdig ontworpen en gebouwd, initieel als 2 identieke draaibruggen (naderhand zijn kleine verschillende opgetreden tussen beide door verschillende vervanging van onderdelen). Voor de Asiabrug werd eerder in 2020 ook door het Havenbedrijf een sloopaanvraag ingediend.

Uit de inspectie en bouwhistorisch onderzoek naar de Kempische brug,  kwam naar voor dat renovatie en behoud van de bestaande brug, met het oog op hergebruik voor nieuwe verbinding tussen de eilanden, geen optie is. De staalstructuur is dermate gedegradeerd door overmatige corrosie dat herstel niet mogelijk is. Het gebruikte staal vertoont bovendien vermoeiing, bros breukgedrag en is quasi niet lasbaar. Ook het bewegingsmechanisme is zo goed als volledig verdwenen.

Ook zou de brug, in geval van behoud, niet kunnen voldoen aan een aantal gevraagde functionaliteiten in het kader van de ontwikkeling van het Eilandje en dynamisch gebruik van de watervlakken, o.a. onmogelijkheid van implementatie van huidige Machinerichtlijn i.k.v. veiligheid, onvoldoende vrije doorvaarthoogte, lange draaitijd.

Bovendien vraagt het beheer en onderhoud van dergelijke brug, alsook bediening van de brug, een hoge inzet van mensen en middelen.

De synthese was aldus dat de bestaande Kempische brug niet kan en zal worden hergebruikt in functie van de toekomstige ontwikkeling in het gebied. De Kempische brug is volledig ingemeten zodat alle beschikbare info van dit type bruggen beschikbaar blijft.

Het behoud van de huidige Kempische brug op zijn huidige locatie in niet-functionele staat, hindert tevens de verdere werken op het Cadix eiland, zoals sanering en ontwikkeling van het bouwveld E1 en de  realisatie van een toekomstige nieuwe brugverbinding tussen Cadix wijk en Kempeneiland.

Bij het realiseren van nieuwe brugverbindingen is het de intentie om zoveel mogelijk het historisch kader te respecteren, dit door behoud en herstel van de landhoofden en draaiplateau, de vormkarakteristieken van de omgeving, en indien mogelijk keuze voor eenzelfde type brug. Dit blijft met voorliggende sloopaanvraag mogelijk aangezien de landhoofden en draaiplateau niet behoren tot de aangevraagde sloopwerkzaamheden.

Vanuit bovenstaande motivering kan AG VESPA en Vastgoed akkoord gaan met de door het Havenbedrijf aangevraagde sloop van de Kempische brug.”

Gezien de onoverbrugbare beperkingen die de huidige constructie blijkt te hebben, om binnen de actuele eisen die aan dergelijke constructie worden gekoppeld, in de toekomst opnieuw in werking te kunnen treden, kan ingestemd worden met een sloop.

Advies van het college

Gunstig advies te verlenen voor de aanvraag tot omgevingsvergunning onder voorwaarden.

Geadviseerde stedenbouwkundige voorwaarden

1.      de Kempische brug dient voorafgaandelijk de sloop grondig gedocumenteerd te worden, zowel in opmeting, beschrijving als in beeld, zowel voor wat betreft de structuur als de technische installaties.

2.      de bijgevoegde brandvoorzorgsmaatregelen strikt na te leven.

Het decreet van 25 april 2014 betreffende de omgevingsvergunning, het decreet houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening en hun uitvoeringsbesluiten zijn van toepassing.

De aanvraag werd onderworpen aan 2 openbare onderzoeken.

Ingediende bezwaarschriften en petitielijsten

Informatievergadering

Een informatievergadering was niet vereist en werd niet gehouden.