2020_MOT_00077 - Voorstel tot motie van raadslid Nana Touré: Advies nieuwe straatnamen en (de)kolonisatie

 In het Antwerpse straatbeeld is het koloniale verleden nog steeds zichtbaar aanwezig. En tegelijkertijd is er een duidelijke lacune wat betreft de dekolonisatie. Een reeks concrete acties wat betreft de straatnaamgeving lijkt ons dan ook essentieel.

 Dekolonisatie is een zeer actueel onderwerp dat ons direct raakt omdat het over ons huidig samenleven gaat. Aangezien onze stad een kosmopolitische stad is waar diversiteit wordt gevierd en gezien als een fundamenteel element, een aanpassing van het gebruik van de openbare ruimte lijkt ons noodzakelijk.

In dit kader, hebben we bedacht om de namen van enkele belangrijke figuren van de dekolonisatie op te nemen in onze openbare ruimte door ze de namen van straten of pleinen en zo een plaats in ons geheugen te wijden.

  Advies: nieuwe namen voor straten of pleinen

De districtsraad Antwerpen adviseert aan college van burgemeester en schepenen om de straatnamencommissie te vragen om in de nabije toekomst de volgende namen toe te kennen aan pleinen of straten en ook nog extra namen te laten zoeken van mensen die rechtstreeks betrokken zijn bij Antwerpen en die een link met dekolonisatie hebben. 

1. Patrice Lumumba. Een van de belangrijkste namen uit deze periode en dus ook uit onze geschiedenis. Een van de nieuwe pleinen op de gedempte zuiderdokken zou naar hem genoemd kunnen worden.

2. Mwissa Camus. Journalist en publicist.

3. Alice Seeley Harris. Fotografe die in Congo de wreedheden van Leopolds regime fotografeerde en dat op die manier aan de wereld kenbaar maakte.

4. Nelson Mandela. Voormalig president, vrijheidsstrijder en winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede. Deze naam past in het grotere plaatje van de dekolonisatie van een continent en past ook in de samenwerking die Vlaanderen met Zuid-Afrika heeft uitgebouwd sinds zijn presidentschap.

5. Tone Brulin: Antwerpse toneelschrijver en regisseur die zijn hele leven lang stukken zal maken die het kolonialisme veroordelen. Hij schrijft naar aanleiding van de wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel (waar Congolezen in een menselijke zoo uitgestald werden), het stuk Potopot dat het koloniale regime sterk veroordeeld. Later zal hij zich nog erg vaak uitspreken tegen het kolonialisme. Hij maakte ook het stuk De Honden dat een scherpe aanklacht is tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika.

6. Clive Farel: acteur uit Sierra Leone die de hoofdrol speelde in Brulins antikoloniale stuk Potopot in 1961. Farel is op dat moment de eerste zwarte acteur die in Vlaanderen op de planken komt. Dit is in een tijd waarin blackface de norm was. Dat stuk wordt opgevoerd in de KNS in Antwerpen.

Voor het onderschrift kan gebruik gemaakt worden van de teksten hieronder:

 Bijlage 1

 Patrice Emery Lumumba, van 2 juli 1925 in Onulua tot 17 januari 1961 nabij Mwadingusha. Lumumba was een Congolees politicus, een belangrijk politiek leider voor en na de onafhankelijkheid en de eerste democratisch verkozen premier van de Republiek Kongo. In 1955 richtte hij een vereniging "APIC" op (vereniging van het inheemse personeel van de kolonie). In 1958, ter gelegenheid van de Wereldtentoonstelling, werden Congolezen in België uitgenodigd. Lumumba maakte van de gelegenheid gebruik om contacten te leggen met antikolonialistische kringen. Bij zijn terugkeer in Congo richtte hij op 5 oktober 1958 in Leopoldville de Congolese Nationale Beweging (MNC) op en nam als zodanig deel aan de Pan-Afrikaanse conferentie in Accra. Hij kon een bijeenkomst organiseren om verslag uit te brengen over deze conferentie, waarbij hij voor meer dan 10.000 mensen de onafhankelijkheid claimde.

De MNCL en zijn bondgenoten wonnen de verkiezingen van mei en op 23 juni 1960 werd Patrice Emery Lumumba premier van het onafhankelijke Congo. Maar voor de Belgische overheid (en waarschijnlijk ook voor de mijnbouwbedrijven) was de onafhankelijkheid niet bedoeld om volledig te zijn. Een groot deel van de administratie en het beheer van het leger bleef Belgisch. Hij trotseert België door de Afrikanisering van het leger af te kondigen.

In september 1960 ontsloeg president Joseph Kasa-Vubu Lumumba en de nationalistische ministers. Lumumba verklaart dan dat hij in functie blijft. Op zijn verzoek heeft het parlement, dat sympathiek stond tegenover zijn zaak, president Kasa-Vubu ontslagen. In december 1960 liet kolonel Joseph Désiré Mobutu, de opvolger van Kasa-Vubu, Lumumba arresteren terwijl hij de Sankuru in Mweka passeerde en naar het militaire kamp in Thysville overbracht. Op 17 januari 1961 werden Lumumba, Mpolo en Okito naar het huis van hun grote vijand in Elisabethville, Katanga, gevlogen. Ze werden die avond geëxecuteerd in het bijzijn van Tshombe, Munongo, Kimba en andere leiders van de staat Katanga.

 Mwissa Camus, als journalist was een van de eerste Congolezen die tot een blanke redactie behoorde. In 1956 schreef hij samen met anderen het Manifest van het Afrikaanse geweten. De publicatie van het Manifest van het Afrikaans bewustzijn op 30 juni 1956 als uitgangspunt voor een nationalistisch bewustzijn, als eerste publieke verklaring waarin wordt opgeroepen tot een proces van politieke verandering. Het was het eerste document dat over politieke emancipatie sprak en een dialoog tussen Belgen en Congolezen op gang bracht.

 Alice Seeley Harris, (Malmesbury, 24 mei 1870 – Guildford, 24 november 1970) was een Engelse zendelinge die bekend is om haar documentaire fotografie in de Congo Vrijstaat.[1] Ze nam deel aan de campagne tegen het wrede bewind van de Belgische koning Leopold II. Haar foto's waren cruciale getuigenissen die de ontkennings- en omkopingstaktiek van het regime ontregelden.

 Nelson Mandela, https://www.nelsonmandela.org/content/page/biography

 Tone Brulin: (Antwerpen, 11 mei 1926 - Maleisië, 15 maart 2019) Antwerps toneelschrijver  en regisseur die zich als één van de eersten uitspreekt tegen het kolonialisme in Congo en de apartheid in Zuid-Afrika. Zowel in zijn werk als ernaast. Uit het overlijdensbericht in De Standaard (https://www.standaard.be/cnt/dmf20190316_04261559):

‘Tone Brulin overleed vrijdag op 92-jarige leeftijd in Maleisië, het geboorteland van zijn vrouw. De carrière van Brulin - naast acteur, schrijver en regisseur ook de grondlegger van het interculturele theater in Vlaanderen - overspant de hele 20ste eeuw.

 Maar wat Brulin zo kenmerkte, was dat hij net verder keek dan Vlaanderen. Hij was een van de eersten om de vernieuwende ideeën van theatermakers Antonin Artaud en Jerzy Grotowski bij ons te introduceren. Echt pionieren deed hij met zijn intercultureel theater. Brulin toerde met de KVS in Congo, toen nog een Belgische kolonie. In 1961, net na de onafhankelijkheid, schreef hij in België het anti-racistische stuk 'Potopot'. Hij liet de zwarte hoofdrol niet spelen door een geschminkte blanke acteur (blackface) zoals in die tijd gebruikelijk was, maar gaf de rol aan Clive Farel - meteen de eerste zwarte acteur op de Vlaamse planken. Brulins meest bekende en beruchte stuk is 'De honden', een aanklacht tegen de apartheid in Zuid-Afrika. De officiële Zuid-Afrikaanse autoriteiten zouden de opvoeringen in België destijds - tevergeefs - proberen verhinderen.

 In de jaren 70 verlegde hij zijn actieterrein naar andere werelddelen. In de Verenigde Staten leidde hij een theatergroep die met de boot rondtrok langs de Mississippi. Na Curaçao en de Antillen belandde hij in Maleisië. Daar ontmoette hij Siti Fauziah, een Maleisische actrice die later zijn vrouw en partner voor zijn theaterprojecten werd. Samen startten ze in 1975 in Antwerpen het gezelschap ‘Het theater van de derde wereld’. TieDrie bracht een naïef, interdisciplinair en intercultureel volkstheater, met invloeden uit Afrikaanse en Aziatische culturen. Dramaturg Erwin Jans, die twee jaar geleden Brulins biografie schreef, omschrijft Brulin terecht als ‘de man die geglobaliseerd was voordat het woord bestond.’

(extra leesvoer: https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2019/03/18/tone-brulin-1926-2019-afscheid-van-een-theatermaker-zonder-grenzen/)

 Clive Farel: acteur uit Sierra Leone die de hoofdrol speelde in Brulins antikoloniale stuk Potopot in 1961. Dit stuk neemt Belgisch-Congo stevig op de korrel. Farel is op dat moment de eerste zwarte acteur die in Vlaanderen op de planken komt. Dit is in een tijd waarin blackface de norm was. Dat stuk wordt opgevoerd in de KNS in Antwerpen door het Nederlandse Kamertoneel.