2020_GR_00774 - Eilandje - Overdracht watervlakken, inclusief opstallen Nassau- en Willembrug, kaaimuren en kaaimuuraccessoires, van het Kattendijkdok, Houtdok, Kempisch Dok, Asiadok en Bonapartedok van Havenbedrijf naar stad - Goedkeuring

Artikel 41 Decreet Lokaal Bestuur bepaalt in artikel 41 tweede lid, 11° dat de gemeenteraad bevoegd is voor het stellen van daden van beschikking met betrekking tot onroerende goederen, behoudens voor zover de verrichting nominatief in het vastgestelde budget is opgenomen of behoudens de bepaling van artikel 56, § 3, 8°, b).

Eigendomsoverdracht Havenbedrijf aan stad Antwerpen:

De overeenkomst die op 18 mei 2020 (jaarnummer 323) werd goedgekeurd door de gemeenteraad, is een raamovereenkomst die de principes vastlegt voor de opeenvolgende eigendomsoverdrachten die zullen voortvloeien uit deze overeenkomst. Deze opeenvolgende eigendomsoverdrachten maken telkens voorwerp uitmaken van aparte besluitvorming.

Huidig besluit heeft betrekking op de eigendomsoverdracht van de deelgebieden:

• Kattendijkdok met inbegrip van Verbindingsdok en Suezdok (LOT 1), 
• Houtdok Zuidzijde (LOT 2), 
• Kempisch Dok (LOT 3), 
• Asiadok (LOT 4), 
• Opstal Willembrug (LOT 7 en LOT 8),
• Bonapartedok (LOT 9),
• Opstal Nassaubrug (LOT 10, LOT 11 en LOT 13),
• Watervlak onder Nassaubrug (LOT 12).

Hierbij passen de stad Antwerpen en het Havenbedrijf opnieuw de principes van het protocol toe, zoals onder meer de principes inzake bodem- en grondwatersanering, zijnde:

• het Havenbedrijf staat in voor de lasten die gerelateerd kunnen worden aan het halen van de bodemsaneringsnormen voor het bestemmingstype dat overeenkomt met de bestemming voor havenactiviteiten;
• de stad Antwerpen staat in voor de lasten die gerelateerd kunnen worden aan het halen van eventuele strengere bodemsaneringsnormen die gerelateerd zijn aan de nieuwe invullingen van een dok (bijvoorbeeld zwemdok).

Deze eigendomsoverdracht zal plaatsvinden conform de principes opgenomen in de overeenkomst van 18 mei 2020, met name:

1. De over te dragen onroerende goederen: het Havenbedrijf draagt kosteloos en onbezwaard met schulden, voorrechten of hypotheken aan de stad over de watervlakken van het  Kattendijkdok met inbegrip van Verbindingsdok en Suezdok (LOT 1), Houtdok Zuidzijde (LOT 2), Kempischdok (LOT 3), Asiadok (LOT 4), opstal Willembrug (LOT 7 en LOT 8), Bonapartedok (LOT 9), opstal Nassaubrug (LOT 10, LOT 11 en LOT 13), watervlak onder Nassaubrug (LOT 12). De watervlakken worden op het plan aangeduid dat als bijlage aan huidig besluit is gevoegd. De overdracht van de watervlakken is met inbegrip van de aanliggende kaaimuren en de daarbij horende kaaimuuraccessoires zoals wrijfhouten, drenkelingenladders, meerpalen, nautische signalisatie en reddingsboeikasten.

 2. De onroerende goederen worden overgedragen in de staat waarin ze zich bevinden op het moment van de respectievelijke eigendomsoverdrachten en met alle eventuele  gemeenschappen en erfdienstbaarheden, zonder enige waarborg voor wat betreft de oppervlakte, afmetingen, indeling van de onroerende goederen;

 3. De onroerende goederen zullen slechts door het Havenbedrijf aan de stad Antwerpen geleverd en in eigendom overgedragen worden op het moment van het verlijden van de respectievelijke authentieke overdrachtsakten.

Het Havenbedrijf levert alle redelijke inspanningen opdat de authentieke overdrachtsakten zo spoedig mogelijk na het sluiten van deze overeenkomst verleden kunnen worden, in die zin dat de overdrachten gefaseerd, per aan te duiden deelgebied, zullen plaatsvinden in functie van de tijd nodig voor het vervullen van de bodemonderzoeken en/of saneringsplichten dan wel andere werken tot het wegnemen van verontreinigingen zoals hieronder verduidelijkt.

Vanaf de betrokken eigendomsoverdracht draagt de stad Antwerpen alle risico’s en aansprakelijkheden die met het statuut van eigenaar verbonden zijn, onverminderd de bepalingen omtrent de bodemsanering zoals in de overeenkomst. Vanaf de eigendomsoverdracht zal de stad eveneens alle belastingen, heffingen, en taksen, zoals onder meer milieubelastingen, onroerende voorheffing, gemeentebelastingen met betrekking tot de betrokken onroerende goederen dragen en betalen. De onroerende voorheffing voor het lopende jaar zal op het moment van de betrokken eigendomsoverdracht proportioneel tussen de partijen verrekend worden.

4. Regeling met betrekking tot de bodemsanering: los van de verplichtingen inzake overdracht van gronden en/of risicogronden die ingevolge het decreet van 27 oktober 2006 betreffende de bodemsanering en de bodembescherming (hierna: Bodemdecreet) op de partijen zouden rusten en zonder aan deze verplichtingen afbreuk te doen, komen de partijen de volgende financiële en operationele lastenverdeling overeen:

• voor wat betreft het aanvragen van de nodige bodemattesten en het laten uitvoeren van de vereiste oriënterende bodemonderzoeken, alsook voor wat betreft het laten uitvoeren van de eventuele beschrijvende bodemonderzoeken en het desgevallend laten opstellen van het vereiste bodemsaneringsproject, staat het Havenbedrijf in voor de financiële lasten en voor de operationele lasten;
• Voor wat betreft de eventuele vereiste bodemsaneringswerken en eindevaluatieonderzoek, zoals bedoeld in artikel 2, 21°, b) en c)  Bodemdecreet, en de nazorg, zoals bedoeld in art. 2, 25° Bodemdecreet:  Het Havenbedrijf staat in voor de kosten die gerelateerd kunnen worden aan het halen van de bodemsaneringsnormen voor het bestemmingstype dat overeenkomt met de bestemming voor havenactiviteiten, met name bestemmingstype V,  zoals bedoeld in bijlage IV van het Besluit van de Vlaamse Regering houdende vaststelling van het Vlaamse reglement betreffende de bodemsanering en de bodembescherming (Vlarebo), en de stad staat in voor  de eventuele meerkosten die gerelateerd kunnen worden aan het halen van desgevallende strengere bodemsaneringsnormen.

Voor wat betreft de operationele lasten kan de stad Antwerpen opteren voor één van de volgende werkwijzen:

• het Havenbedrijf staat in voor de operationele lasten, met name de uitvoering van de bodemsaneringswerken, het eindevaluatieonderzoek en de nazorg;
• de stad Antwerpen staat in voor de operationele lasten, met name de uitvoering van de bodemsaneringswerken, het eindevaluatieonderzoek en de nazorg.  

In dit geval zal het Havenbedrijf tot slot van alle rekeningen aan de stad Antwerpen de kosten van de bodemsaneringswerken betalen, zoals deze desgevallend geraamd zullen worden in de betrokken bodemsaneringsprojecten. De betaling zal door het Havenbedrijf voldaan worden op het moment dat de eigendomsoverdracht van het betrokken deelgebied ingevolge artikel 3 van deze overeenkomst plaatsvindt. Buiten deze vergoedingen en onverminderd hetgeen bepaald in volgende punt, kan het Havenbedrijf in uitvoering van deze bepaling niet voor andere kosten door de stad Antwerpen worden aangesproken. In dit geval zal de stad Antwerpen, als verwerver, formeel de saneringsplicht van het Havenbedrijf overnemen op grond van artikel 147 van het besluit van de Vlaamse Regering houdende vaststelling van het Vlaams reglement betreffende de bodemsanering en de bodembescherming (Vlarebo), met inbegrip van het aangaan van de verbintenis jegens OVAM tot bodemsanering en de eventuele nazorg, en met inbegrip van het stellen van de financiële zekerheden tot waarborg van de uitvoering van deze verbintenis.

Voor wat betreft de overdracht van de dokken, kwalificeert de overdracht van de onderwaterbodem niet als een overdracht van (risico-)gronden in de zin van hoofdstuk VIII “Overdrachten” van het Bodemdecreet. Evenmin bestaat op datum van de  inwerkingtreding van deze overeenkomst een uitvoerbare onderzoeks- en saneringsplicht inzake de waterbodems, op grond van  hoofdstuk XII “Waterbodems” van het Bodemdecreet, bij gebrek aan de nodige uitvoeringsmaatregelen te nemen door de Vlaamse Regering.

Niettemin zal het Havenbedrijf op haar kosten, als tegemoetkoming aan de stad Antwerpen en hoewel geen decretale saneringsverplichting bestaat, volgens de hierna bepaalde modaliteiten overgaan tot het verwijderen van verontreinigingen in de waterbodem van de over te dragen dokken. De draagwijdte van deze werken is bepaald volgens een inschatting van de eventuele toekomstige decretale of reglementaire saneringsplicht die met betrekking tot de over te dragen dokken ten laste van de waterloopbeheerder zou kunnen komen. Hierbij wordt rekening gehouden met het scenario dat, mede gelet op de te verwachten uit te vaardigen regelgeving op middellange termijn, het meest waarschijnlijk lijkt.

De werken volgens dit meest waarschijnlijke scenario houden concreet in dat het meest vervuilde deel van de over te dragen dokken, met name de monding van de scheepswerf in het Kattendijkdok, verwijderd zal worden. Deze werken worden uitgevoerd volgens de principes van het protocol, dat wil zeggen rekening houdend met de saneringsnormen voor een bestemmingstype dat overeenkomt met de bestemming voor havenactiviteiten, waarbij de lasten van een sanering volgens een strengere norm niet ten laste van het Havenbedrijf kunnen komen, evenmin als de lasten van grondverzet verbonden aan door de stad Antwerpen gewenste nieuwe ontwikkelingen.

Deze tegemoetkoming door het Havenbedrijf gebeurt tot slot van alle rekening, zonder dat Havenbedrijf voor wat betreft de sanering van de over te dragen dokken nog voor enige kosten door de stad Antwerpen kan worden aangesproken en ongeacht eventuele toekomstige saneringsplichten die decretaal, reglementair of op enige andere gronden ten laste van de stad Antwerpen zouden worden gelegd. Het Havenbedrijf zal de bedoelde werken uitvoeren vóór de eigendomsoverdracht van het Kattendijkdok. De stad Antwerpen verklaart te verzaken aan een eventuele nietigheidsvordering wegens het niet voldoen aan de informatieplichten bij de overdracht zoals deze volgen uit het Bodemdecreet. De stad Antwerpen zal eenzelfde verzakingsclausule laten opnemen in de respectievelijke authentieke overdrachtsakten bedoeld in artikel 3 van deze overeenkomst. 

5. Flankerende afspraken aangaande het onderhoud na eigendomsoverdracht: Zoals hierboven vermeld, draagt de stad Antwerpen vanaf de eigendomsoverdracht alle risico’s en aansprakelijkheden die met het statuut van eigenaar verbonden zijn en dus ook de kosten en lasten van het onderhoud. Onverminderd het bovenstaande maken de partijen de volgende afspraken betrekking tot het onderhoud van de over te dragen dokken:

• op het moment dat lopende raamcontracten die het Havenbedrijf heeft gesloten met betrekking tot onderhoudswerken of -diensten in de dokken beëindigd zijn, en de markt voor de betrokken opdrachten opnieuw geraadpleegd moet worden, is het Havenbedrijf bereid om op te treden als aankoopcentrale in de zin van artikel 2, 6° van de wet van 17 juni 2016 waarop de stad Antwerpen een beroep kan doen. De stad Antwerpen zal in dit verband tijdig met het Havenbedrijf in overleg treden om overeen te komen voor welke soort opdrachten een aankoopcentrale georganiseerd zou kunnen worden;
• zolang de bedoelde lopende raamcontracten nog niet beëindigd zijn, zal het Havenbedrijf de stad Antwerpen bijstaan bij het plaatsen van de bedoelde opdrachten door middel van het ter beschikking stellen van de betrokken lastenboeken.

Bij gemeenteraadsbesluiten van 24 juni 1996 (jaarnummer 1211) en 9 september 1996 (jaarnummer 1556) werd het Autonoom Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen (heden: Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht, verder genoemd "Havenbedrijf") opgericht en werden de statuten respectievelijk goedgekeurd en gewijzigd. De artikelen 49 en 50 van de voormelde statuten regelden de overdracht van de goederen van de stad Antwerpen aan het Havenbedrijf. Deze overdracht had betrekking op alle goederen, roerende en onroerende, inclusief het openbaar domein, goederen van infrastructurele en suprastructurele aard, alsook de intellectuele rechten en erfdienstbaarheden. De overdracht van de goederen van de stad Antwerpen aan het Havenbedrijf werd verder geformaliseerd door middel van een authentieke akte, houdende opgave van de beschrijving en van de eigendomstitels van de onroerende goederen, verleden voor het aankoopcomité Antwerpen op 10 juli 1998 en verbeterd bij akte van 12 december 2003, eveneens verleden voor het Aankoopcomité Antwerpen.

In de daaropvolgende jaren werden diverse beleidsmatige stappen gezet met betrekking tot de ontwikkeling van het Eilandje.

Het samenwerkingsprotocol tussen de stad Antwerpen en het Havenbedrijf (hierna "het Protocol") werd in zitting van 16 februari 2009 (jaarnummer 197) door de gemeenteraad goedgekeurd. In dit protocol worden tussen de stad Antwerpen en het Havenbedrijf nieuwe afspraken gemaakt over de gebiedsafbakening van het Eilandje, over de herbestemming en ontwikkeling van het gebied, over de aansturing van de ontwikkeling, over de wijze en de timing dat de overdracht van het gebied zal geschieden, over het concessiebeleid op het gebied, over de baten en lasten die met de overdracht en de herontwikkeling gepaard gaan en tenslotte over de overdracht en het beheer van de dokken en de bijbehorende infrastructuur.

In de dienstverleningsovereenkomst tussen de stad Antwerpen en het Havenbedrijf, goedgekeurd door de gemeenteraad op 27 juni 2016 (jaarnummer 449), engageerde de stad zich ertoe om de beheerstaken op zich te nemen van onder meer de kaaimuren, dokken en toebehoren. Dit gebeurde in afwachting van de definitieve eigendomsoverdracht. Tegelijkertijd kreeg de stad het gebruiksrecht over de watervlakken en kaaimuren.

Op 2 december 2016 besliste het college (jaarnummer 9962) om het toekomstscenario voor het Eilandje fase 2 verder uit te werken als Innovatieve Stadshaven. Het college besliste in dit zelfde besluit aan AG VESPA de opdracht te geven om de tweede ontwikkelingsfase voor het Eilandje, zijnde Kempeneiland, Mexico-eiland en Asiadok-Oostkaai, onder de noemer “Innovatieve Stadshaven” verder uit te werken en te concretiseren door een studieopdracht uit te schrijven voor de opmaak van een masterplan. AG VESPA kreeg hierin ook opdracht om de onderhandeling met het Havenbedrijf over de gefaseerde overdracht van het grondgebied met bijbehorende concessies op te starten, zodat er een actieve grondregie kan worden opgezet om de gewenste profilering van het gebied te kunnen realiseren.

In de collegiale brief, goedgekeurd door het college op 1 december 2017 (jaarnummer 10339), werd vooropgesteld dat op basis van voorafgaande besprekingen tussen de stad Antwerpen, het Havenbedrijf en AG VESPA, het Havenbedrijf een onderhandelingsvoorstel overmaakt aan de stad Antwerpen. Dat omvatte de overdracht van dokken (kaaimuren en watervlakken) na realisatie van de afgesproken renovatiewerken, een overdracht van de bestaande kunstwerken aanwezig op het Eilandje (al dan niet in gebruik) en een gefaseerde overdracht van de gronden. Het voorstel van het Havenbedrijf omvatte verschillende onderdelen, met uiteenlopende implicaties. Hierdoor kon moeilijk meteen eenduidig op het voorstel geantwoord worden en beantwoordde het college het voorstel van het Havenbedrijf voor de verschillende onderdelen afzonderlijk. Op basis hiervan en verdere visievorming voor Eilandje fase 2 werden de gesprekken het afgelopen jaar verder gezet, wat resulteerde in de overeenkomst die met huidig besluit ter goedkeuring wordt voorgelegd.

Op 6 juli 2018 (jaarnummer 6286) keurde het college de studie "Innovatieve Stadshaven" goed als toekomstperspectief en als beleidskader voor de ontwikkeling van Eilandje fase 2 en Steenborgerweert.

Op 7 september 2018 (jaarnummer 8116) keurde het college de "Open oproep - Pilootprojecten Stedelijke logistiek via Binnenvaart Projectlocatie Kempeneiland" goed.

Op 18 mei 2020 (jaarnummer 00323) keurde de gemeenteraad de overeenkomst met het Havenbedrijf inzake de overdracht van het Kempeneiland, Asiadok, Asia-Oostkaai, Kempisch Dok, Kattendijkkok, Houtdok Zuidzijde, Bonapartedok en aanhorigheden en inzake de flankerende afspraken goed.

Op 10 juli 2020 (jaarnummer 06026) keurde het college het nieuwe stadshavenplan 2020-2030 goed.

Op 26 oktober 2020 (jaarnummer 00628) keurde de gemeenteraad de overdracht van de gronden van Kempeneiland en Asiadok-Oostkaai goed.

Waardebepaling van deze watervlakken (op basis van nieuw overgedragen openbaar domein aan 1€/m²): 

Totaliteit = 326.803 m²