2021_CBS_00953 - Slachthuissite. Noordschippersdok-Lobroekdok - Publieke ruimte Slachthuiswijk. Conceptontwerp - Goedkeuring

In het gemeenteraadsbesluit van 29 mei 2017 (jaarnummer 305) werden de bovenlokale straten en pleinen vastgelegd. Ontwikkelingen (nieuw openbaar domein) en mobiliteit en verkeersmaatregelen blijven een bevoegdheid van het college.

Op 25 november 2019 (jaarnummer 652) keurde de gemeenteraad de beheersovereenkomst 2019-2024 tussen de stad Antwerpen en AG Vespa goed. Artikel 6 - 4.4 bepaalt dat AG Vespa publiek domein kan (laten) realiseren. De opdracht aan AG Vespa betreft het plaatsen en uitvoeren van de overheidsopdrachten in eigen naam en voor rekening van de stad Antwerpen. De beleidsbeslissing omtrent het realiseren van het publiek domein ligt bij de stad Antwerpen.

Stadsproject Slachthuissite  Noordschippersdok-Lobroekdok

De herontwikkeling van Slachthuissite Noordschippersdok-Lobroekdok is ontstaan rond het terrein van de Slachthuissite. De Slachthuissite is één van de strategische plekken van Singel Noord. Door de definitieve sluiting van het stedelijk slachthuis in de Damwijk, was de bestemming van de Slachthuissite achterhaald. Vandaag ligt de site er grotendeels ongebruikt bij, met uitzondering van een aantal vleesverwerkende bedrijven aan de rand. Het gaat om een groot bouwblok met grote volumes dat erg beeldbepalend is in de Damwijk. Een kwalitatieve herontwikkeling van de Slachthuissite zal een enorme impuls zijn voor de gehele Damwijk. Tegelijkertijd vraagt een herontwikkeling van de Slachthuissite ook een toekomstvisie voor de zone Noordschippersdok, aansluitend bij de Slachthuissite. De toekomstige invulling van de kade Lobroekdok zal bovendien ook mee bepalen wat er zich aan de overzijde van de Slachthuislaan ontwikkelt en hoe de relatie met het Lobroekdok kan gelegd worden. De ambities voor dit stadsproject zijn uitgewerkt in het Masterplan en RUP Slachthuissite Noordschippersdok-Lobroekdok. De transformatie van de publieke ruimte vormt een cruciaal onderdeel in het kader van de realisatie van dit project.

Studieopdracht Masterplan publieke ruimte Slachthuiswijk

De studieopdracht betreft de opmaak van een masterplan publieke ruimte voor de Slachthuiswijk. Het bestaat enerzijds uit een deel nieuw openbaar domein binnen de herontwikkeling Slachthuissite Noordschippersdok-Lobroekdok en een deel bestaand openbaar domein in de Slachthuiswijk. Naast een conceptueel ontwerp voor de ganse site, loopt de opdracht tot en met uitvoering voor drie strategische projecten in de publieke ruimte van de site, namelijk het Lobroekplein, de Kalverwei en de Oude Kalverstraat.

De studieopdracht wordt gegund via het raamcontract 'pool ontwerpers publieke ruimte' door middel van een minicompetitie tussen drie geselecteerde kandidaten, namelijk Sweco Belgium-Lola-Maxwan, Arcadis Belgium-Maarch en Infrabo-Cluster. De ontwerpopdracht werd door een jury, met de stadsbouwmeester als voorzitter, toegewezen aan het ontwerpteam Sweco Belgium-Lola-Maxwan.

Deze ontwerpopdracht betreft een samengevoegde opdracht in het kader van de samenwerkingsovereenkomst tussen de stad Antwerpen, AG Vespa, Urban Living Belgium NV en Aquafin in samenwerking met Water-link, waarbij AG Vespa optreedt als opdrachtgever tot en met de goedkeuring van de ontwerpen, waarna elke partij in staat voor de realisatie van zijn aandeel in de publieke ruimte.

Projectdefinitie - Masterplan publieke ruimte Slachthuiswijk

De projectdefinitie bevat een contextueel kader, algemene en project specifieke ambities met betrekking tot de publieke ruimte en een ruim spectrum aan ontwerprichtlijnen waarmee de ontwerpers rekening dienen te houden, gebaseerd op de concepten van het stadsproject met betrekking tot de bebouwde omgeving en het raamwerk publieke ruimte. Het ontwerp dient een geïntegreerd antwoord te beiden aan de ambities met betrekking tot beeldkwaliteit, programma, klimaat en techniek

Conceptontwerp - publieke ruimte Slachthuiswijk

Het ontwerp voor de publieke ruimte situeert zich als groene verbinder tussen de bestaande en nieuwe wijk, met een gedifferentieerd aanbod van speel-, sport- en ontmoetingsruimte voor de huidige en nieuwe bewoners.

Paden - pleinen - parken - tuinen

De publieke ruimte wordt ingericht volgens het principe van een autoluwe wijk, waarbij een langzaam verkeersnetwerk de verschillende deelruimtes met elkaar verbindt door middel van een diverse pallet aan ruimtelijke typologieën. Het netwerk van deze paden, pleinen en straten vormt het raamwerk voor de parken en tuinen om het gewenste programma op vlak van groen, sport en spel op te vangen.

De publieke ruimte kent  een verscheidenheid aan inrichtingen die de mogelijkheid biedt het programma thematisch te verspreiden waardoor een diversiteit aan karaktervolle deelruimten ontstaat, die door middel van een strategie in overlappingen één geheel vormen. Het verbindende element in de publieke ruimte vormt de bomenstructuur die doorheen het ganse project  een groene samenhang realiseert  en bijdraagt aan het verblijfsklimaat ten aanzien van hittestress, droogte, wind en geluid. Het gewenste programma is ruimere dan de beschikbare ruimte waardoor een strategie van gebalanceerd programmeren, dubbel ruimtegebruik en overlappingen, tot een geïntegreerd ontwerp hebben geleid, waarbij de ondersteunende studie voor het speelruimteweefsel (externe expertise aan het ontwerpteam) een structurerend element vormt parallel aan de opmaak van het conceptontwerp.

De nieuwe publieke ruimte integreert zich in een ruimer kader van publieke ruimte met bestaande en eventuele nieuwe verbindingen door de spoorwegberm naar Park Spoor Noord. Aan de zijde van het Ringpark Lobroekdok vormen de nerven de dragers van deze verbindingen aan de Samberstraat (Kap Dam), de Kalverwei (toekomstige Kap Kalverwei) en de Hallentuin (Kap Sportpaleis).

Groenbalans

De groenstrategie voor de nieuwe publieke ruimte is gebaseerd op de huidige en nieuwe wijk en haar bewoners, waarbij tevens rekening wordt gehouden met een groeipotentieel van de bestaande wijk. Het conceptontwerp voorziet een aanleg van circa 39.000 m² groene publieke ruimte, wat voldoende om vandaag en in de toekomst het streefcijfer van 4 m² groene publieke ruimte te voorzien per inwoner.

Mobiliteit

De verruiming van het Kalverpad werd onderzocht en resulteert in een voorstel met een autovrije inrichting waarbij de ‘Rivierstraten’ en de Weilandstraat een doodlopend inrichting krijgen. Hierdoor ontstaat een ruime publieke ruimte die maximaal inzet op de zachte weggebruiker. Voor hulpdiensten, diensten en eventueel verhuisbewegingen wordt een doorgang voorzien op het einde van de rivierstraten in combinatie met de autovrije inrichting van het Kalverpad.

Om de gewenste vergroening van de publieke ruimte te behalen werd een alternatieve ontsluiting voorzien voor de Hallentuin. De voorziene woonstraat wordt beperkt tot een ontsluiting voor diensten, hulpdiensten en verhuisbewegingen. De initieel voorziene parkeerplaatsen worden elders in de publieke ruimte voorzien.

Ook op het vlak van parkeren zijn er enkele verschuivingen, waarbij het uitgangspunt van het masterplan als vertrekbasis gehanteerd blijft. Volgende elementen worden aangepast in de ruimtelijke organisatie van de parkeerbalans:

• de verdeling tussen de verschillende projectgebieden wordt meer in balans gebracht in relatie tot de huidige behoefte aan parkeren in de publieke ruimte, waarbij een deel van het parkeren in de Kalverweibuurt verschoven wordt naar de pocketparking aan de Samberstraat;
• in het kader van het verruimen van het Kalverpad zullen de parkeerplaatsen die daar voorzien werden in het masterplan opgenomen worden in een buurtparking;
• de parkeerplaatsen voorzien in de Hallentuin zullen ten gevolge de aangepaste ruimtelijke inrichting elders in de wijk opgevangen worden.

Op vlak van openbaar vervoer werden de uitgangspunten voorzien in het masterplan verder uitgewerkt op de huidige locatie in de Lange Lobroekstraat.

Sport - Spel

Ter ondersteuning van het ontwerpteam werd een gespecialiseerde studie uitgevoerd om de concepten rond sport en spel in de publieke ruimte concreter vorm te geven in relatie tot de bestaande behoeften in de wijk en omliggende gebieden. Deze opdracht heeft geresulteerd in een micro-speelruimteweefselplan, waarbij de verschillende participatiemomenten (vooral deze gericht op kinderen en jongeren) werden aangewend om de huidige behoeften en toekomstige wensen in beeld te brengen. Deze ondersteunende studie heeft geresulteerd in een reeks aanbevelingen die het ontwerpteam heeft gehanteerd ter structurering van het gewenste programma en verder kan hanteren bij de concrete uitwerking van de verschillende projectonderdelen in latere ontwerpfasen.

De belangrijkste aanbevelingen die werd opgenomen in het conceptontwerp betreffen de realisatie van een hoofdas als drager voor speelruimte en de inrichting van verschillende hotspots naar specifieke doelgroepen.

Comfort - discomfort

De verschillende invloeden van zon, schaduw, hittestress, wind, droogte, geluid werden in kaart gebracht en voorzien van gepaste maatregelen om de publieke ruimte maximaal in te richten naar comfort in relatie tot het gewenst programma. Deze maatregelen werden geïntegreerd in de verschillende ontwerpvoorstellen, waarbij bijkomende aandacht noodzakelijk is voor de zone Kadepark (lucht- geluid-wind), Kalverwei (wind in relatie tot de hoge bebouwing), het Lobroekplein (hitte-wind-lucht-geluid) en de Oude Kalverstraat (streetcanyon).

Water

Ter ondersteuning van het ontwerpteam is een gespecialiseerde studie in uitvoering met betrekking tot waterbeheer op wijkniveau, op niveau publieke ruimte en private percelen. Er loopt ook een haalbaarheidsstudie naar het hergebruik van effluentwater en water van de Schijn als onderdeel van een stadsnetwerk. De resultaten van deze studies zullen geïntegreerd worden in de volgende ontwerpfasen.

Karaktervolle deelruimten

Voor de verschillende deelruimten stelt het ontwerpteam volgende concepten voor:

• Lobroekplein: huiskamer van de wijk met een intiem horecaplein met terrassen onder de bomen. Een flexibel indeelbare pleinruimte voor buurtevenementen op een drempelloze vloer met een ruimte voor een speelfontein. Deze groen omzoomde ruimte wordt ruimtelijke verbonden met de Kalverwei door gelijkaardige inrichting en beplanting in he noordoostelijk deel;
• Kalverwei: een buurtpark voor ontmoetingen in het groen. Een natuur inclusieve bomenweide met ruimte voor vrij spel en/of sport, buurtevenementen en enkele specifieke speelplekken;
• Kalverpad: avontuurlijk spelen in de stadsnatuur, niet vies van modder en water. Een raamwerk van groene publieke ruimte gericht naar mens, kind en dier, met mogelijkheden voor een ‘Do it yourself’-beheer en 'Samentuinen'.
• Kadepark: sporten in een voormalige havenwereld en toekomstig waterlandschap. Ruwe materialen en spontane vergroening langs het Lobroekdok. Waardering voor de spontane lokale beplantingen in combinatie met een groen structuur. Diverse mogelijkheden voor specifieke stedelijke sportclusters in combinatie met paviljoenen voor vereniging en/of horeca op de kade;
• Hallenplein: een open ruimte met een groen karakter. Op het groene plein is ruimte voor verblijven, spelen en sport. Op de grote bomenbank ontmoeten jong en oud elkaar, met uitzicht op sport en spel in het grasveld en op de speelse patronen in de bestrating van de boulevard. De weide vormt een decor van bloembollen in lente en herfst;
• Hallentuin: een verdiepte watertuin gevoed door de daken van de hallen. Deze stadstuin staat vol met bijzondere planten waarover heen een route loopt. De route vormt een speelpocket voor jonge kinderen met er naast zitplekken voor ouders. De bestaande plataan vormt een centraal punt om bij af te spreken;
• Frontstraten langs de Slachthuislaan: de vierde berm van de Slachthuislaan is het groene gezicht en entree van de wijk met bomen die in de Slachthuislaan reeds zijn aangeplant. Tegelijkertijd is de vierde berm ook een geluidsbuffer naar de Slachthuislaan. De twee parkeerclusters ter hoogte van de Samberstraat en de Slachthuishallen worden maximaal groen ingericht met bomen en een groene waterdoorlatende vloer. De ‘Fronstraten’ tussen de Slachthuislaan en het Kalverpad vormen een verlengstuk van het Kalverpad waarbij de groene uitstraling maximaal wordt doorgetrokken in combinatie met de ontsluiting van de gebouwen en de ondergrondse parkings;
• Kalverweibuurtstraten: leefbare woonstraten met brede stoepen en groene inrichting met bomen en geveltuinen. Sterk verbonden met het Kalverpad en de Kalverwei. Vlakke vloer met herkenbare rijloper zet in op de uitstraling van een woonstraat;
• Oude Kalverstraat: de entree van de Slachthuiswijk is royaal van maat met een groene uitstraling. De straat is veilig voor al haar gebruikers, langs de flanken liggen fiets- en voetpaden gescheiden van de rijbaan door een groene berm. In de straat wordt onder een dubbele bomenrij geparkeerd. Waar mogelijk in het profiel zal een middenberm voorzien worden om een groener beeld en eenvoudigere oversteekbaarheid te realiseren;
• Lange Lobroekstraat: door een asymmetrisch wegprofiel wordt het inrichtingsprincipe voor een nieuwe Ceulemanshof uitgebreid van de Ceulemansstraat tot aan het Lobroekplein, waarbij deze groen strip bijkomende voorziening heeft voor ontmoetingen in de publieke ruimte;

De diversiteit van concepten en inrichtingsprincipes bieden de nieuwe publieke ruimte van de Slachthuiswijk een ruim pallet aan mogelijkheden die nog in tijd nog voldoende variatie en groeimogelijkheden toelaten in een geheel van groene publieke ruimte tussen de bestaande en nieuwe bebouwing in de Slachthuiswijk.

Volgende projectplanning is voorzien voor het masterplan publieke ruimte en de realisatie van drie strategische deelprojecten:

In samenwerking met de betreffende stadsdiensten en externe consultants werden meerdere inspraakmomenten voorzien naar bewoners, kinderen en de horecacluster aan het nieuwe Lobroekplein, waarbij volgende items werden opgezet om bewoners te informeren en bevragen naar het programma en inrichting van de publieke ruimte in de periode van 27 augustus 2020 tot en met begin oktober 2020:

• digitale projectcommunicatie en online bevraging rond het programma en specifieke thema's in de publieke ruimte;
• bevraging van kinderen via activiteiten in de lokale lagere scholen en lokale verenigingen in de wijk;
• wijkwandelingen in de buurt met bewoners en het ontwerpteam;
• focusgesprekken met jongeren, de lokale horecacluster en moeilijker bereikbare bewoners in de wijk.

In totaal werkten iets meer dan zevenhonderd buurtbewoners van alle leeftijden mee aan deze participatiemomenten. Deze gegevens werden door de externe consultants gebundeld in 'de wensen van de wijk' en gepresenteerd aan de buurtbewoners op het slotmoment op 24 september 2020, waarna de presentatie online raadpleegbaar werd gesteld op www.slachthuiswijk.agvespa.be. Het ontwerpteam hanteerde deze elementen om het conceptontwerp op te maken.

Als vervolgtraject op het conceptontwerp zullen de externe consultants nog een informatief en participatieve traject uitzetten in functie van de opmaak van het voorontwerp voor de publieke ruimte.

De stad Antwerpen heeft al geruime tijd de ambitie om dit gehele projectgebied Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok te gaan herontwikkelen tot een gemengd, kwalitatief en ontsluitbaar project met bestemming wonen, diensten, recreatie en bedrijvigheid. In de herontwikkeling van het projectgebied Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok neemt AG Vespa de rol van projectbegeleider op. Daarbij hoort de begeleiding naar een kwaliteitsvol uitvoeringsgericht stadsproject en het opmaken van een samenwerkingsovereenkomst tussen de eigenaars van de site.

Op 17 november 2017 (jaarnummer 9862) keurde het college zowel het definitieve masterplan goed, als het voorontwerp RUP, dat de juridische vertaling vormt van dit masterplan.

Op 25 juni 2018 (jaarnummer 496) keurde de gemeenteraad de samenwerkingsovereenkomst tussen de stad Antwerpen, AG Vespa, Urban Living Projects NV (ULP) en Urban Living Belgium NV (ULB) goed in het kader van de ontwikkeling van het stadsproject Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok. In deze samenwerkingsovereenkomst zijn onder meer afspraken over de aanleg van het openbaar domein opgenomen, waarbij de private partij het projectgebonden openbare domein op zijn kosten aanlegt en het ruimere openbaar domein wordt aangelegd door de publieke partijen, met name de stad Antwerpen / AG Vespa. Het ruimere openbaar domein bestaat uit de Oude Kalverstraat, Lobroekplein, Kalverwei, Kalverpad en de kade Lobroekdok.

Op de gemeenteraad van 25 februari 2019 (jaarnummer 79) werd de definitieve vaststelling van het ontwerp RUP Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok goedgekeurd. 

Op de gemeenteraad van 25 maart 2019 (jaarnummer 240) werd het definitieve onteigeningsbesluit in het kader van het ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok goedgekeurd.

Op het college van 28 juni 2019 (jaarnummer 4551) werd de projectdefinitie voor de publieke ruimte van de Slachthuiswijk goedgekeurd.

Op het college van 10 juli 2020 (jaarnummer 5927) werd de nota 'Verfijning visie ontwikkeling Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok' goed als  kader voor de herontwikkeling van het gebied.

Op de gemeenteraad van 14 december 2020 (jaarnummer 778) werd, in het kader van de realisatie van het stadsproject Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok, de overdracht van stadsgronden en de toekenning van een (achtergestelde) lening aan AG Vespa goedgekeurd.

De heraanleg van deze publieke ruimte vormt een onderdeel van de samenwerkingsovereenkomst tussen de stad Antwerpen, AG VESPA, Urban Living Projects nv en Urban Living Belgium (2018_GR_0496);

De raming van de heraanleg van het ruimere, bovenlokale openbaar domein, dat volgens deze samenwerkingsovereenkomst ten laste is van de publieke partijen stad Antwerpen en AG Vespa, is geraamd op 9.966.138,38 euro inclusief btw. Deze raming is exclusief volgende elementen:

• de tweede onderdoorgang onder het spoor, geraamd op 1.500.000,00 euro inclusief btw, maakt geen deel uit van deze opdracht;
• de oversteek van de Slachthuislaan ter hoogte van de Kalverwei in de vorm van een gelijkvloerse verbinding is voorzien binnen de raming. De oversteek in de vorm van een brugconstructie, voorzien in de laatste fase van het stadproject, is niet opgenomen in de raming van deze opdracht.

Urban Living Projects NV en Urban Living Belgium VN financieren de aanleg van het projectgebonden openbaar domein in de ontwikkeling. De ereloonkosten voor het ontwerp ervan, die mee zijn opgenomen in deze opdracht, zullen door hen gefinancierd worden naar rato van het aandeel dat ze innemen in het geheel.

Het krediet in het stedelijk meerjarenplan 2020-2025 voor het project Openbaar Domein Slachthuissite bedraagt 13.826.133,00 euro voorzien op het boekingsadres SUB_NR/INTERN/5291630000/224/2WNS020202PA3719/2SA050610 voor budgetperiodes 2000/2100/2200/2300/2400/2500.