2021_CBS_01076 - District Berchem. Fietsostrade F11 Antwerpen - Lier: zone Groenenhoek - SWOU12708 - Projectdefinitie en concept - Goedkeuring

Dit project kadert in de verdere realisatie van het bovenlokaal fietsroutenetwerk en is geselecteerd als bovenlokale functionele fietsroute.

Het college is bevoegd voor bovenlokale projecten en budgetten.

Inleiding
De Fietsostrade volgt de westzijde van de Saffierstraat op het niveau van de treinsporen. Het te realiseren segment begint en eindigt op het (lager gelegen) Ringfietspad en loopt tot voorbij de Vosstraat waar wordt aangesloten op de aanloophelling van het reeds gerealiseerde deel van de Fietsostrade. Dankzij de uitvoering op hoogte zijn er geen kruisingen met gemotoriseerd verkeer op het volledige traject.

Planningscontext
Dit project is de verdere uitwerking van segment 1 van de Fietsostrade F11.

Analyse
Op basis van de ingewonnen adviezen van de deskundigen werd de bestaande toestand grondig geanalyseerd en werden de knelpunten en potenties in beeld gebracht.

Bij terreinanalyse blijkt dat de huidige voorzieningen onvoldoende veilig en comfortabel zijn of nog niet zijn aangelegd, en dat de Fietsostrade een onvoldoende samenhangend en leesbaar traject kent.

• Aansluiting Ringfietspad: Dit pad is van de Edgar Tinelstraat gescheiden door een brede groene berm, en bevindt zich beduidend lager dan de straat (circa 2 meter). De huidige aansluiting met het Ringfietspad vergt een zekere omweg beweging van de fietsers (circa 200 meter). Daarnaast biedt een trap met fietsgoot momenteel aansluiting op het pad naast de spoorweg dat Ring en Singel ongelijkvloers kruist en de verbinding maakt met het station Antwerpen-Berchem;
• Comfort Saffierstraat: Het grootste deel van Saffierstraat kent een oude kasseiverharding met een sterk verminderd fietscomfort. Hierdoor maken de fietsers vaak gebruik van de voetpaden;
• Groenvoorzieningen (volkstuintjes en Paardekastanjebomen): tussen de Saffierstraat en de spoorweg bevindt zich een talud met daarnaast een vlakke groenzone. In deze zone liggen volkstuintjes op NMBS-domein en de gebruikers hebben een bezettingsovereenkomst met NMBS. Tussen tuintjes en voetpad of rijweg zijn Paardekastanjebomen aanwezig;
• Kruispunten: Langsheen het traject zijn drie wegen die de spoorweg kruisen: Arbeidersstraat, Ter Nieuwerbrugge- en Vosstraat. Het kruispunt met Arbeidersstraat is vormgegeven als rotonde. De verkeersstromen langs Arbeidersstraat, waar recent fietspaden werden aangelegd, zijn relatief groot, zowel voor wagens als fietsers. Ter hoogte van Ter Nieuwerbrugge en de Vosstraat geldt de voorrang aan rechts. In de Bikschotelaan zijn aanliggende enkelrichtingsfietspaden aanwezig, die niet voortgezet worden langs Ter Nieuwerbrugge. Langs de Vosstraat worden voet- en fietspad verhoogd doorgetrokken over de aansluiting van de Saffierstraat. Toch geldt ook hier een voorrang aan rechts. Nabij de Saffierstraat en de luchthaven is een fietsoversteek aangebracht om de overgang van enkelrichtingsfietspaden naar dubbelrichtingsfietspad langs de Vosstraat – Deurnestraat te faciliteren.

Algemene randvoorwaarden
Infrabel legt voorwaarden op voor het bouwen in de nabijheid van (of tegen) het spoorwegtalud. Deze zijn evenwel niet generiek. Verdere afstemming met Infrabel tijdens de verdere uitwerking van het project is dus essentieel. 

Integratie met heraanleg Saffierstraat (SWOU12708). Voor het realiseren van het fietstraject op hoogte zal het talud van de spoorweg uitgebreid worden op een deel van de groenstrook langs de Saffierstraat. Het nieuwe talud en de groenzone worden heringericht als een groot lineair park voor de wijk Groenenhoek. Bij de aanleg van het talud dient dus al rekening gehouden te worden met het ontwerp van het nieuwe buurtpark. Om een maximale integratie en afstemming te bekomen tussen de Fietsostrade en het buurtpark worden de ontwerptrajecten parallel uitgevoerd. Om dit proces te optimaliseren wordt onderzocht of het opportuun is om de groene ruimte langsheen de Saffierstraat in een apart project op te nemen, los van de wegeniswerken.

Er wordt ter hoogte van de Pervijzestraat een wijktoegang naar de Fietsostrade voorzien door middel van een luie trap. De trap heeft een fietsgoot zodat je met de fiets aan de hand naar boven en beneden kan.

De aansluiting met het Ringfietspad wordt afgestemd met het project 'Ringpark groene vesten' binnen het ‘Over de Ring’ project. Momenteel is de afdaling naar het Ringfietspad parallel aan de Saffierstraat ontworpen waardoor er een verbreed talud ontstaat. Er wordt bij het optimaliseren van het ontwerp getracht zo weinig mogelijk ruimte in te nemen richting de Edgar Tinelstraat. Hierbij gaat de voorkeur uit naar een aansluiting met de afdaling, parallel aan het Ringfietspad.

De aansluiting met het Ringfietspad wordt afgestemd met het project 'Fietsbruggen over Ring en Singel' (SWOU11925). Ter hoogte van het Ringfietspad dient een doortrekking van de F11 op hoogte via een fietsbrug over de Ring en Singel mogelijk te blijven. Indien noodzakelijk worden reeds voorzieningen getroffen om dit mogelijk te maken. Er wordt afgestemd met het ontwerp van deze bruggen.

Mobiliteitsvoorwaarden

• De fietspaden van het bovenlokaal fietsroutenetwerk en Fietsostrades worden ontworpen voor een fietssnelheid van 30 km/u;
• Er moet een aansluiting zijn met het Ringfietspad. De kwaliteit van deze aansluiting is een belangrijk aandachtspunt;
• Aansluitingen F11: de Fietsostrade sluit aan op de Vosstraat en op het Ringfietspad. Vanuit de Saffierstraat is er toegang door middel van een luie trap ter hoogte van de Pervijzestraat. Latere aansluiting met een brug over Ring en Singel moet mogelijk blijven.

Ambitie
Het vervolledigen van de Fietsostrade F11 (Antwerpen-Lier) draagt bij aan de realisatie van een meer duurzame modal split. De nieuwe fietsinfrastructuur heeft een wervend karakter en wordt op maat gemaakt voor een hoge fietscapaciteit, mede dankzij de conflictvrije kruisingen.

Ontwerpend onderzoek
In het ontwerp werden verschillende tracés onderzocht. Deze zijn beschreven in de unieke verantwoordingsnota (goedgekeurd door de gemeentelijke begeleidingscommissie op 14 oktober 2016). Uit het onderzoek wordt een rechtlijnig traject weerhouden dat de westzijde van de Saffierstraat volgt op het niveau van de treinsporen.

Concept
Na ontwerpend onderzoek werd een concept weerhouden waarbij de ambitie maximaal wordt gerealiseerd, rekening houdend met de randvoorwaarden. De krachtlijnen van het concept worden hier opgesomd:

• directe aansluiting Fietsostrade Antwerpen-Lier – Ringfietspad;
• geen kruisingen met gemotoriseerd verkeer;
• directe comfortabele route: Rechtlijnig en continu traject;
• zinvolle ruimtelijke invulling van de berm en taluds (realisatie buurtpark Groenenhoek);
• extra toegang in Saffierstraat via luie trap met fietsgoot;
• materialisatie nieuwe bruggen in overeenstemming met bestaande spoorbruggen in metselwerk;
• verhoogde ligging F11 ter hoogte van het Ringfietspad zo aangelegd dat een doortrekking over de Ring en Singel mogelijk is waarbij Post X en station Berchem rechtstreeks aangesloten wordt op de Fietsostrade.

Groenambitie

De bestaande groenzone langs de spoorberm met veel geprivatiseerde tuintjes zal na de werken omgevormd zijn tot een groot lineair park voor de wijk Groenenhoek. De huidige groenstrook wordt gekenmerkt door een rij laanbomen (Kastanjes) en afgesloten tuintjes met hoge hagen.
Bij Voor de bouw van de F11 werd een uitvoerig vooronderzoek gedaan om goed inzicht te hebben in het bestaande boombestand. Deze resultaten worden meegenomen naar de verdere uitwerking van het ontwerp. 

In de Saffierstraat staan er 72 Paardenkastanjes, hagen en struiken alsook dichtgegroeide geluidsbermen aan de ringzone. Het gebied is niet publiek toegankelijk. In het ontwerpproces zal maximaal, het fietspad, ingepast worden zodat bestaande bomen kunnen blijven staan. Momenteel wordt dit schetsontwerp verder verfijnd in functie van maximaal boombehoud. In de vervolgstappen zal detailstudie uitsluitsel moeten geven over bomen waar dichterbij gewerkt wordt. 

Hemelwaterplan
Op 19 januari 2018 (jaarnummer 501) keurde het college het hemelwaterplan goed. De Vlaamse wetgeving en het hemelwaterplan van de stad Antwerpen stellen dat maximaal moet worden gestreefd naar bronmaatregelen om hemelwater op te vangen en te verwerken.

De inspraak van de bewoners ging door op 18 maart 2017 en op 24 februari 2018.

Gelet op het intensieve gebruik van de Fietsostrade F1 (Antwerpen-Mechelen), is er vraag naar bijkomende capaciteit voor het fietsverkeer van en naar het zuidoosten van de stad, zowel intramuros als extramuros.

Om hieraan tegemoet te komen en mogelijk nog meer mensen te stimuleren om hun verplaatsingen van en naar Antwerpen met de fiets te doen, werkt de provincie Antwerpen aan de realisatie van een nieuwe Fietsostrade tussen Antwerpen en Lier, de F11. Het college keurde de unieke verantwoordingsnota goed op 14 oktober 2016 (jaarnummer 9036). Deze Fietsostrade volgt de spoorlijn Antwerpen-Lier, met ongelijkgrondse kruisingen van de meeste dwarsstraten. Het traject begint en eindigt ter hoogte van het Ringfietspad.

De werken in segmenten 2 tot en met 5 werden reeds uitgevoerd onder leiding van de provincie Antwerpen. De studie werd uitgevoerd door Arcadis. De uitvoering van segment 1, gaande van het Ringfietspad tot de Luchthavenlei, werd overgedragen aan stad Antwerpen dat het studiebureau Arcadis opnieuw aanstelde voor de studie (collegebesluit van 30 oktober 2020 (jaarnummer 8912)). 

Voor het deel van de werken op grondgebied van de stad Mortsel werd een samenwerkingsovereenkomst door de stad Mortsel opgesteld. Deze overeenkomst werd goedgekeurd door het college  op 18 december 2020 (jaarnummer 10646) en door de gemeenteraad van stad Mortsel op 15 december 2020.

Het college wil in samenwerking met de stad Mortsel segment 1 van deze verbinding uitvoeren, gaande van het Ringfietspad tot de Luchthavenlei. Dit project kadert in de verdere realisatie van het bovenlokaal fietsroutenetwerk en is geselecteerd als bovenlokale functionele fietsroute.

Het studiebureau Arcadis heeft in opdracht van de provincie Antwerpen de zone onderzocht en gekeken naar alternatieven voor de nieuwe inrichting. Dit is vertaald in een projectdefinitie en een concept en werd voor advies aan de betrokken diensten voorgelegd.

De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling legt de projectdefinitie en concept ter goedkeuring voor.

Het voor deze opdracht vereist budget is voorzien op doelstelling 5153000000/2LMS010104M01879/224/2100/2200/2300/2400/2500.

Dit project komt in aanmerking voor subsidiëring onder het subsidiereglement van het fietsfonds voor de aanleg van de Fietsostrades.

De subsidie voor de realisatie van de werken en de aankoop van gronden bedraagt 100% van de kosten. De subsidie voor het ereloon wordt beperkt tot maximum van 5% op de subsidieerbare werken binnen de reglementering van het Fietsfonds (reglement Fietsostrades).