Binnen de geselecteerde projecten van het toekomstverbond zijn er een 70-tal deelprojecten, waarvan er momenteel een 20-tal beslist beleid zijn (Oosterweelverbinding, fase 1 leefbaarheidsprojecten en enkele park and rides). Voor een aantal projecten uit het Toekomstverbond werd er reeds concrete financiering voorzien of liggen concrete plannen voor de financiering voor.
Voor andere projecten/categorieën uit het Toekomstverbond is nog geen sluitende financiering gekend. Een Werkbank Financiering in het kader van het Toekomstverbond is door middel van studie bedoeld om een volgende stap in de omslag op lange termijn van projecten mogelijk te maken.
Doelstelling Werkbank Financiering
Deze werkbank focust zich enerzijds op het onderzoeken van mogelijke, vernieuwende en creatieve financieringsmechanismen via internationale benchmarking. Hoe pakken steden wereldwijd deze gemeenschappelijke uitdagingen aan? Hoe kunnen projecten uit het Toekomstverbond met alternatieve financiering worden gerealiseerd?
Anderzijds richt een werkbank financiering zich op het beter begrijpen van de maatschappelijke kosten en baten van projecten die voortvloeien uit het Toekomstverbond, met daarbij ook een afweging tussen kosten en baten die niet eenvoudig in geldtermen zijn uit te drukken, zowel op korte als lange termijn, en zowel wat infrastructuur als latere exploitatie/onderhoud betreft. De zuidelijke ring kan hiertoe bekeken worden als voorbeeldzone, met een multidisciplinaire kijk.
De vraag hoe men beter met risico’s en onzekerheden kan omgaan, hoe men meer adaptief en flexibel aan stadsontwikkeling en investeren kan doen, loopt als een rode draad doorheen de werkbank. Continu monitoren en flexibel bijsturen is noodzakelijk om met elke investering een maximum aan meerwaarde te creëren.
De ontwikkelde methode kan verder worden uitgerold op de andere projecten binnen het Toekomstverbond en eventueel ook op andere Vlaamse projecten. De onzekerheden en ontwikkelingsopties worden in scenario’s in kaart gebracht met behulp van een beslissingsboom, om te onderzoeken welk ontwikkelingspad in verwachting de hoogste maatschappelijke netto-baat kan opleveren, rekening houdend met andere projecten of factoren die een invloed kunnen hebben en volgens opgestelde criteria.
Organisatie van de Werkbank Financiering
De Werkbank heeft volgende kernsamenstelling:
Naast deze vaste vertegenwoordiging van de partijen kunnen ook andere partners deelnemen aan de uitgebreide werkbank. Deze stakeholders worden uitgenodigd of kunnen deelnemen op vraag of volgens de agenda.
Er wordt een Stuurgroep Werkbank Financiering opgericht, met daarin telkens een vertegenwoordiger van elke partij van deze samenwerkingsovereenkomst. Deze stuurgroep staat in voor de voorbereiding en aansturing van de Werkbank, alsook voor beleidsvoorbereiding en escalatie waar nodig.
Fasering
De totale looptijd van de studie, uitgevoerd door de Universiteit Antwerpen, wordt voorzien in 24 maanden met een oplevering in 3 werkpakketten:
Enerzijds wordt in een inventaris voorzien van financieringsmiddelen van alle overheden en investeringsmaatschappijen, alsook een ruwe inschatting van projectkosten voor deelprojecten waarvoor nog geen middelen beschikbaar zijn. Tenslotte wordt een literatuurstudie uitgevoerd naar alternatieve financieringsinstrumenten en beschrijving van internationale cases.
Anderzijds worden bestaande studies verzameld die kosten en baten van projecten inschatten, en hun toepasbaarheid op de projecten. Aan de hand daarvan wordt een selectie gemaakt van scenario’s voor de projecten binnen de afgesproken scope, met een oplijsting van kosten en baten van elk scenario.
In dit werkpakket wordt de ontwikkeling van een rekenmodel vooropgesteld met simulatie van mogelijke inkomsten via alternatieve financiering, toegepast op de geselecteerde projecten.
Daarnaast worden ook onzekerheden voor de verschillende stromen aan kosten, baten, en financiering ingeschat en voorzien in een beslissingsboom met het oog op verschillende scenario’s in de realisatie van de projecten.
De businesscases worden geëvalueerd en afgetoetst bij investeerders.
Zo worden inzichten verkregen over de scenario’s en de haalbaarheid op vlak van tijdspanne, randvoorwaarden, balans tussen risico’s en verwachte baten of de invloed van financieringsstructuren.
Samenwerkingsovereenkomst
De doelstellingen, output, werking en timing worden vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst tussen het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW), Lantis, de burgerbewegingen (Ringland, stRaten-generaal, Ademloos) en Universiteit Antwerpen.
De samenwerkingsovereenkomst treedt in werking op 1 juni 2021, onder voorbehoud van goedkeuring door de bevoegde beslissingsorganen.De Grote Verbinding
Met ‘De Grote Verbinding’ bouwt Antwerpen aan haar internationale reputatie als stad en regio waar het goed is om te wonen, te werken, te ondernemen en op bezoek te komen. De Oosterweelverbinding maakt de Antwerpse Ring rond en de overkapping stuurt de auto’s onder de grond. Zo zorgt de stad Antwerpen voor een betere mobiliteit voor Vlaanderen en wordt de stad weer één geheel met meer groen en schonere lucht.
De afgelopen jaren hebben de stad Antwerpen, het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht, de burgerbewegingen, Lantis en andere Vlaamse partners, samen met de intendant voor de Oosterweelverbinding, de plannen vormgegeven. Tijdens de uitvoering zetten zij samen zoveel mogelijk lokaal talent aan het werk.
Toekomstverbond en leefbaarheidsprojecten
Van januari 2016 tot juni 2018 werd, onder leiding van intendant Alexander D’Hooghe, een traject doorlopen om te komen tot concrete en realiseerbare overkappingen en leefbaarheidsprojecten voor de Antwerpse Ring met als ambitie een overkapping van de volledige ring.
Op 22 november 2016 (jaarnummer 749) keurde de gemeenteraad een samenwerking goed waarbij stedelijke middelen geheroriënteerd werden van de Oosterweelmiddelen naar flankerende maatregelen en stedelijke leefbaarheidsprojecten.
In maart 2017 is het “Toekomstverbond voor de bereikbaarheid en leefbaarheid – Een ring rond de stad en een ring voor de stad” tussen het Vlaams Gewest, de stad Antwerpen en de burgerbewegingen stRaten-generaal, Ademloos en Ringland tot stand gekomen. In het kader van de eerste grote fase in de leefbaarheidsmaatregelen voorzien de Vlaamse Regering, de stad Antwerpen en het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht een bedrag van 1,250 miljard euro dat ingezet wordt op basis van de uitkomst van het selectiedossier van de intendant.
Op 29 juni 2018 (jaarnummer 6145) bekrachtigde het college de selectie van 18 projecten en 4 reserveprojecten als eindresultaat van het proces “Over de Ring” onder leiding van intendant Alexander D’Hooghe. Naast deze ringprojecten is 10,5 miljoen euro voorzien voor verder studiewerk rond onder andere het verkeerskundig systeem op de zuidoostelijke ring, tunnelveiligheid, multimodale knopen en overkappingskansen voor de volgende fasen.
Sinds 9 november 2018 is Alexander D’Hooghe door de Vlaamse Regering opnieuw aangesteld als intendant voor de coördinatie en kwaliteitsborging van de verdere uitwerking van de ringprojecten en studies. De intendant staat voor een periode van maximaal acht jaar in voor de organisatie van de overlegstructuur (onder andere in werkbanken) zowel van het geheel als van de deelopdrachten, voor de organisatie van de communicatie en participatie over het geheel en voor de afstemming tussen de communicatie en participatie over de verschillende deelopdrachten.
Op 6 maart 2020 (jaarnummer 2227) werd door het college een afsprakennota tussen de stad Antwerpen, Lantis en team Intendant omtrent de basisprincipes voor de vier ringparken (Noordkasteel, Groenendaal, Lobroekdok en Het Schijn) goedgekeurd.
De financiële bijdrage aan de werkbank bestaat uit een studiebudget aan de Universiteit Antwerpen (24 maanden onderzoek + universitaire overhead). De betaling van de studiekosten worden verbonden aan de oplevering van ieder werkpakket.
De verdeelsleutel van deze kosten over de verschillende partijen wordt als volgt vastgelegd:
Het aandeel van de stad (10%) wordt als volgt verdeeld:
| Verwachtte oplevering | Aandeel stad (excl btw) | Aandeel stad (incl btw) |
Werkpakket 1 | na 12 maanden - 2022 | € 7 932,60 | € 9 598,45 |
Werkpakket 2 | na 18 maanden - 2022 | € 5 896,80 | € 7 135,13 |
Werkpakket 3 | na 24 maanden - 2023 | € 11 442,60 | € 13 845,55 |
Totaal | € 25 272,00 | € 30 579,12 |
Door de goedkeuring van de samenwerkingsovereenkomst, gaat de stad Antwerpen het engagement aan om na oplevering van ieder werkpakket 10% van de kostprijs aan de Universiteit Antwerpen te vergoeden. Momenteel is er in AMJP3 geen budget hiervoor voorzien. De eerste factuur wordt verwacht medio 2022, zodat bij AMJP4 de nodige middelen tijdig kunnen worden gereserveerd. Dit besluit houdt evenwel een voorafname in van de middelen te voorzien in AMJP4
De gemeenteraad keurt de samenwerkingsovereenkomst tussen het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW), Lantis, de burgerbewegingen (Ringland, stRaten-generaal, Ademloos) en Universiteit Antwerpen met betrekking tot de deelname van de stad Antwerpen aan de Werkbank Financiering goed.