Gepubliceerd op 07/12/2021

Besluit

2021_DCBE_00268 - Saffierstraat. Wegeniswerken. SWOU11565 - Voorontwerp - Goedkeuring

districtscollege Berchem

ma 06/12/2021 - 17:30 raadzaal

Goedgekeurd

Samenstelling

Aanwezig

Evi Van der Planken, districtsburgemeester; Bruno De Saegher, districtsschepen; Kris Gysels, districtsschepen; Janick Doré, districtsschepen; Buket Karaca, districtsschepen; Ann De Potter, districtssecretaris

Afwezig

Kitti Van Den Bergh, waarnemend districtssecretaris

Secretaris

Ann De Potter, districtssecretaris

Voorzitter

Bruno De Saegher, districtsschepen

Motivering

Gekoppelde besluiten

Regelgeving: bevoegdheid

Met de collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4463) werden de bevoegdheden van de districtscolleges vastgelegd.

Artikel 11 bepaalt dat het districtscollege bevoegd is voor lokale straten en pleinen.

In het gemeenteraadsbesluit van 31 mei 2021 (jaarnummer 309) werden de bovenlokale locaties vastgesteld.

De Saffierstraat is een lokale straat.

Argumentatie

Dit voorontwerp creëert een publiek toegankelijke parkruimte op basis van volgende speerpunten:

een buurtpark met een parkprogramma op maat van de buurt;
een verbindend park waar een pad je langs verschillende functies en sferen brengt;
een groen park waar ecologische natuurbeleving en respect voor de bestaande boomstructuur voorop staan;
een blauw park waar twee grote en enkele kleine wadi’s in de groenzone worden voorzien.

Naast het ontwerp van het park is ook de straat zelf verder ontworpen. De uitwerking van het totale voorontwerp is maximaal afgestemd met het voorontwerp van de Fietsostrade. Er werden ten opzichte van de projectdefinitie volgende wijzigingen aangebracht.

Een buurtpark

parkprogramma

De groenzone wordt omgevormd tot een publiek toegankelijke parkzone. Op strategische plekken is een parkprogramma toegevoegd zoals ontmoetingsplekken, buurtfietsenstalling, spelaanleiding, een fietstrap en een samentuin.

Na terugkoppeling met de bewoners werden volgende aanpassingen doorgevoerd voor de locaties van het parkprogramma:

de ontmoetingsplekken worden voorzien, wat verder verwijderd van de drukke assen Edelgesteentenstraat en Bikschotelaan en eerder dichterbij de Lodewijk van Berckenlaan en Vosstraat;
de samentuin werd op vraag van de bewoners iets meer verscholen geplaatst tussen de Pervijzestraat en de Helderstraat in;
ter hoogte van iedere zijstraat en verkeersplateau wordt een toegangszone tot de parkruimte in halfverharding uitgewerkt. Zo is het park maximaal toegankelijk vanuit de Saffierstraat en aangrenzende straten. Deze parktoegangen worden uitgewerkt als ontmoetingsplekken en voorzien van zitmeubilair.

spelaanleiding

Op advies van het speelruimteoverleg werden volgende aanpassingen doorgevoerd:

de ondergrond van de speelzone waar speelaanleidingen worden voorzien, wordt voorzien in gemaaid gras in tegenstelling tot zand of rubber zoals het in de projectdefinitie was voorzien;
het idee van het textuurtapijt, bestaande uit verschillende materialen die naast de speelzone zou lopen, werd verlaten omdat dit onnodig veel verharding van de groenzone oplevert;
de spelaanleidingen zelf zullen in het definitief ontwerp bepaald worden.

samentuin

Omdat het engagement van de bewoners cruciaal is voor het slagen van een samentuin, zullen de omvang en invulling van de zone verder verfijnd worden in de volgende fase op basis van de input van potentieel geïnteresseerde tuinders. De uitgangsprincipes in dit voorontwerp zijn:

de locatie wordt gekoppeld aan de fietstrap in het verlengde van de Pervijzestraat. Dit is een zone met minder bomen en dus meer lichtinval en de locatie ligt zichtbaar langs een toegang tot de fietsostrade wat de sociale controle bevordert;
de samentuin bestaat uit een terrasstructuur ingebouwd in de helling van het talud;
de zone tussen de straat en het talud wordt uitgewerkt met bijkomende ruimte voor moestuinbakken en een verblijfsplek om de sociale interactie te versterken.

Een verbindend park

Het idee van het zigzaggende pad langs de bestaande bomenstructuur blijft behouden. Dit pad bestaat ter hoogte van de ontmoetingsplekken uit halfverharding. In de verbindende zones bestaat dit uit gemaaid gras. In functie van het maximaal behoud van de bestaande bomen werden volgende aanpassingen doorgevoerd:

ter hoogte van de ontmoetingsruimtes wordt het pad niet meer in een verharding van beton voorzien, maar in halfverharding om zo de bestaande boomwortels maximaal te vrijwaren;
de afboording van het pad in halfverharding wordt voorzien van een opsluiting in bandstaal in plaats van een betonboordsteen, eveneens om de boomwortels te vrijwaren;
het pad in gemaaid gras wordt om de aantal meter afgeboord met een kastanjepaal in verschillende hoogtes. Dit zorgt ervoor dat de te maaien zone goed zichtbaar is tijdens het beheer en geeft visueel een speels effect. Naar materialisatie sluit dit goed aan bij de spelaanleidingen;
in het voorontwerp worden de vertoefplekjes gekoppeld aan de kruispunten met de straten en worden deze plekjes in halfverharding voorzien. Zo wordt het park op verschillende plekken integraal toegankelijk gemaakt. Op vraag van de bewoners werden er ook extra fietsenstallingen ingetekend.

Een groen park

groeninvulling

De groenzone van de Saffierstraat is een belangrijke corridor tussen de groenzones langs de Ring en Mortsel. De horizontale parkruimte gaat van 16.191 m² privé-tuintjes naar 13.922 m² publiek park. De daling in oppervlakte is te wijten aan de komst van de Fietsostrade (5636 m2). Hiervan wordt echter 1966 m² gecompenseerd door herprofilering van de straat.

De groeninvulling van de parkzone langs de Saffierstraat werd intussen ook verder uitgewerkt met de groendienst en Natuurpunt. Het park wordt onderverdeeld in verschillende sferen en zet maximaal in op ecologie en diversiteit. Het voorontwerp maakt een onderscheid tussen de volgende beplantings- en beheer typologieën:

intensief gemaaid gras ter hoogte van de ontmoetingsplekken en graspaden;
extensief gemaaid grasland op de steilere taluds;
extensief gemaaid grasland in de wadi’s;
hogere beplanting;
hogere heesters hoofdzakelijk in de knik van het talud.

Het heesterlint in de knik van het talud maakt de migratie van insecten en kleine zoogdieren doorheen de parkzone mogelijk. De bestaande natuurwaarden van de huidige groenzone worden door middel van een natuurtoets tegen het definitief ontwerp verder in kaart gebracht. Op basis van deze inventarisatie zal de soortenkeuze van de verschillende beplantingstypologiëen hierop verder verfijnd worden in het definitief ontwerp om zo de natuurwaarden verder te kunnen versterken.

boomstructuur

Het behoud en de bescherming van de bestaande bomen is gekoppeld aan het dossier van de Fietsostrade. Hierin worden de maatregelen voorzien om de levensgarantie van de bomen te verzekeren. Het voorontwerp van het park en de straat voorziet in een beheers- en omvormingsprincipe voor de boomstructuur:

als er een boom in de toekomst verdwijnt omdat die dood is of omwille van acuut gevaar, worden binnen de vrijgekomen ruimte nieuwe bomen aangeplant om zo het groenscherm aaneengesloten te houden;
zo wordt er gaandeweg meer variatie in het bomenbestand van de parkzone aangebracht.

verplaatsen boordsteen en waterdoorlatende parkeerstrook langs parkzijde

Door de herprofilering van de straat wordt in het westelijke deel van de straat de boordsteen verplaatst verder weg van de bestaande bomen. Hierdoor kan bijkomend ondergrondse doorwortelbare ruimte voorzien worden ten gunste van de bestaande bomen. Bovendien wordt de parkeerstrook langs de parkzijde voorzien in grasbetontegels zodat de infiltratiecapaciteit ter hoogte van de wortelzones ook verbetert.

Een blauw park

De ruimte voor het creëren van zones voor waterbuffering is door de aanwezigheid van de bestaande bomen beperkt. Er kan niet gegraven worden in de bestaande wortelzones van de grote, oude bomen. Volgende maatregelen werden uitgewerkt in de parkzone:

er worden aan de uiteinden van de straat twee grotere wadi’s voorzien;
op plekken zonder bomen in het oostelijk segment van de straat worden kleinere wadi’s aangelegd;
ter hoogte van de samentuin is nood aan water voor de bevloeiing van de moestuinbakken. Dit zal voorzien worden in de vorm van een regenwaterput met handpomp.

Wijzigingen straat

Ter hoogte van de uitstulping aan de Lodewijk Van Berckenlaan wordt er een plateau voorzien zodat de verkeersbeweging van de Lodewijk Van Berckenlaan richting Edgar Tinelstraat geremd wordt.

In het segment tussen de Bikschotelaan en de Vosstraat zijn er verschillende zoekzones om een sorteerstraat te voorzien. Er is in de Saffierstraat reeds één ondergrondse sorteerstraat aanwezig (nabij het rond punt) en momenteel ook één bovengrondse die nog een definitieve ondergrondse locatie dient te krijgen. Het is niet wenselijk om hiervoor bomen te kappen.

In de parkeerstroken aan de zijde van de huizen werden extra bomen voorzien in het midden van elke clusterrij parkeerplaatsen. Vanaf de Bikschotelaan tot aan de Vosstraat werden de bestaande bomen behouden.

Er werden fietsbeugels voorzien aan de plateaus. Dit wordt nog verder geoptimaliseerd in het definitief ontwerp.

Het ontwerp tracht telkens aan te sluiten op een toekomstig profiel van de zijstraten, waar dit niet mogelijk is sluit het aan op het bestaande profiel.

Parkeerbalans

Het voorontwerp resulteert in een parkeerbalans van 283 plaatsen in de bestaande toestand naar 230 plaatsen in de nieuwe toestand. In de naastgelegen Lodewijk Van Berckenlaan werden intussen 30 parkeerplaatsen bij gecreëerd door dwarsparkeren langs één zijde in te voeren. Dit brengt de totale nieuwe parkeerbalans op 260 parkeerplaatsen.
Het parkeerverlies ontstaat:

door de inrichting van verschillende verkeersplateaus;
omdat er ter hoogte van de Lodewijk van Berckenlaan een grote voetpaduitstulping wordt voorzien die een verkeersremmende functie heeft ten gunste van de verkeersveiligheid en die het park een nieuwe ruime inkom biedt.

Bomenbalans
Het voorontwerp resulteert in een positieve bomenbalans.
Er worden 51 nieuwe bomen voorzien wat het totaal aantal bomen in de groenzone en de straat op 177 brengt.

Hemelwaterplan
Op 19 januari 2018 (jaarnummer 501) keurde het college het hemelwaterplan goed.
De Vlaamse wetgeving en het hemelwaterplan van de stad Antwerpen stellen dat maximaal moet worden gestreefd naar bronmaatregelen om hemelwater op te vangen en te verwerken.

De Saffierstraat ligt in een zone waar het rioleringsstelsel gescheiden aangelegd moet worden. Voor deze zone wordt een gescheiden systeem met waar mogelijk bronmaatregelen (hergebruik, infiltratie en buffering) voorgesteld. Er worden verschillende wadi’s in de groenzone voorzien om het water op te vangen en te doen infiltreren in de ondergrond.

Inspraak

Het infomoment voor de bewoners ging door op 24 februari 2018. Toen werd de projectdefinitie en concept getoond aan de buurtbewoners. In deze plannen was de input van een eerder participatiemoment maximaal verwerkt. Uit deze workshop met de bewoners kwamen zes belangrijke dingen naar boven die de bewoners graag gerealiseerd zien in de groenzone:

het creëren van een ontmoetingsruimte,
het voorzien van een samentuin in de straat,
het plaatsen van beveiligde en overdekte fietsenstallingen,
spelaanleiding,
aandacht voor de bestaande bomen
een talud die bestaat uit een bloemrijk hooiland.

Deze zes wensen werden vertaald in een parkprogramma en verwerkt in de projectdefinitie. In het voorontwerp zijn deze aandachtspunten en wensen van de bewoners verder uitgewerkt.

Aanleiding en context

fase	actie	datum	jaarnummer
principebeslissing	goedkeuring districtscollege	5 april 2017	80
projectdefinitie en concept	goedkeuring districtscollege	20 december 2017	315
mobiliteitsvoorwaarden	goedkeuring college	23 februari 2018	745
info bewoners		24 februari 2018
advies	coördinatieoverleg openbaar domein	18 oktober 2021

Het districtscollege keurde in zitting van 20 december 2017 (jaarnummer 315) de projectdefinitie en concept voor de heraanleg van de Saffierstraat en de herinrichting van de naastliggende groenzone tot het publiek toegankelijk park Groenenhoek in Berchem goed.

Het college keurde in zitting van 23 februari 2018 (jaarnummer 745) de mobiliteitsvoorwaarden goed.

De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling heeft de projectdefinitie en concept vertaald in een voorontwerp.

Algemene financiële opmerkingen

Het voor deze opdracht vereist budget is voorzien op 5012500000/2BER010201M02539/224/2500.

Adviezen

speelruimtevergadering Gunstig onder voorwaarden

30 september 2021

De referentiefoto’s moeten nog verder aangepast worden. Stelten, schommels, hellingbaan en balanceertoestel zijn nog steeds eerder speeltoestellen dan speelaanleidingen. Een speelaanleiding is een voorwerp dat niet geconstrueerd is. Alles wat kettingen, bouten, touwen, … bevat is een toestel. Denk dus in de richting van maaskeien, granieten boordstenen, gevorkte stammen (= stelt zonder bouten), stabiel liggende stammen, betegeling, hinkelpad.

Dit werd aangepast.

coördinatieoverleg openbaar domein Gunstig onder voorwaarden

18 oktober 2021

Het coördinatieoverleg openbaar domein adviseerde gunstig mits volgende voorwaarden:

Stadsontwikkeling ontwerp en economie wordt betrokken bij de verdere uitwerking van het ontwerp;
het ontwerp (o.a. de trapconstructies) gescreend wordt op de principes van integrale toegankelijkheid en indien nodig hierover advies wordt ingewonnen;
het waterverhaal meer in detail verduidelijkt en uitgewerkt wordt, rekening houdend met de bestaande wortelzones, bevloeiing van de samentuin en andere beplantingen;
onderzocht wordt hoe de wateropvang van het fietspad als een zichtbaar irrigatiesysteem kan gebruikt en vormgegeven worden in functie van voeding van de wadi’s en de samentuin;
een alternatieve locatie wordt onderzocht voor de sorteerstraat, in samenspraak met de dienst Stadsbeheer sorteerstraten, waarbij er geen bomen moeten gekapt worden;
onderzocht wordt of de rotonde kan ingezet worden voor wateropvang en op welke manier de inrichting en geometrie geoptimaliseerd kan worden in functie van verhoogde zichtbaarheid en veiligheid, met behoud van de zebrapaden op alle aansluitende straten;
de inrichting van het verkeersplateau ter hoogte van de Lodewijk van Berckenlaan wordt herbekeken rekening houdend met de verkeersveiligheid en zichtbaarheid van alle weggebruikers;
ter hoogte van de aansluiting Saffierstraat met de Vosstraat de inrichtingsprincipes en meubilair in functie van de “poort zone 30” worden voorzien;
bij de inrichting van de voetpaduitstulpingen rekening wordt gehouden met de zichtbaarheid bij het oversteken;
ter hoogte van de aansluiting met de zijstraten de parkeerstroken, conform de generieke inrichtingsprincipes afgebakend worden met bomen;
waar nodig bochtverbreding wordt voorzien (o.a. ter hoogte van de Vosstraat);
een transparante beheernota wordt opgemaakt, waarbij op plan wordt aangeduid waar de grenzen liggen voor het beheer met een onderscheid tussen Stadsontwikkeling/Publieke Ruimte, Stadsbeheer/Groen en eventuele andere partijen;
de technische detaillering (van onder andere prefabsinussen, boomkransen bestaande bomen, ondergronds volume bomengranulaat, locatie kolken enzovoort) verder uitgewerkt worden in overleg met Stadsontwikkeling/Publieke Ruimte, Structureel onderhoud en Stadsbeheer/Groen in functie van het toekomstig beheer;
voldoende zitmeubilair wordt voorzien met rug- en armleuning.
naar definitief ontwerp onderzocht wordt of er nog bijkomend structureel vergroend en onthard kan worden;
naar de volgende fase de locatie van de nieuwe (te compenseren) bomen in overleg met Stadsbeheer/Groen worden afgestemd, in functie van een maximaal doorlopend groenscherm tussen de fiets-o-strade en de woningen;
het verschil in oppervlakte van de bestaande en nieuwe groenzone transparant in beeld wordt gebracht in functie van de besluitvorming en het inspraakmoment;
het aantal te kappen bomen in relatie tot het project van de Fietsostrade wordt verduidelijkt;

Op het plan werden de bomen die gerooid worden voor het project van de Fietsostrade in een andere kleur voorzien (zie legende).

naar de volgende fase, in functie van draagvlak naar de buurt, in de uitwerking van het beplantingsplan rekening wordt gehouden met een snel zichtbaar en bloemrijk resultaat;
de nieuwe bomen op uitstulpingen (ter hoogte van Bikschotelaan) voorzien worden conform de standaard boomvakken met gekanteelde boomkaders;
het groenvak ter hoogte van de Schaffenstraat geoptimaliseerd wordt;
de kostenverdeling, tussen het bovenlokale project van de Fietsostrade en het districtsproject van de groenzone en de straat, transparant in beeld worden gebracht;
de speelzones verder uitgewerkt en gedetailleerd worden, in overleg met Stadsbeheer/Groen, rekening houdend met het toekomstig onderhoud.

Bovenstaande opmerkingen worden verwerkt en aangepast naar de volgende fase, het definitief ontwerp.

Beleidsdoelstellingen

9 - Decentralisatie

2BER01 - Berchem is een actief, bewust en leefbaar district

2BER0102 - Berchem is een district waar het goed wonen is

2BER010201 - Berchem zorgt voor de heraanleg, de herinrichting en het onderhoud van lokale straten en pleinen

2BER010201M02539 - SWOU11565 Saffierstraat (Herinrichting Saffierstraat en groenzone)

Besluit

Het districtscollege berchem beslist:

Artikel 1

Het districtscollege keurt het voorontwerp (8 oktober 2021) voor de wegeniswerken in de Saffierstraat en de herinrichting van de naastliggende groenzone tot park Groenenhoek in Berchem goed mits er rekening gehouden wordt met volgende aspecten:

Het districtscollege benadrukt dat deze groenwerken enkel mogelijk zijn door aanleg van de fiets - o - strade op de berm waardoor de financiële kost kan gedragen worden door het district;
Het districtscollege vraagt dat de buurt in het traject naar het definitief ontwerp nog verder intensief betrokken wordt waar mogelijk;
Het districtscollege vraagt dat het groenscherm op hoogte concreet in beeld wordt gebracht;
Het districtscollege vraagt in het traject naar het definitief ontwerp het groen en de ontharding nog verder te optimaliseren, waar mogelijk;
Het districtscollege vraagt onder andere te onderzoeken of de overdekte fietsenstallingen kunnen vergroend worden met verticaal groen;
Het districtscollege vraagt te onderzoeken of er ook gewerkt kan worden met fruitbomen.

Artikel 2

Dit besluit heeft in principe geen financiële gevolgen.

Artikel 3

Het districtscollege geeft opdracht aan:

dienst	taak
SW/PR/ONT	Opdracht aan Water-link: opmaken ontwerpmaatregelen voor infiltratie. Na de inspraakprocedure: voorontwerp uitwerken tot een definitief ontwerp; indien vereist archeologienota laten opmaken.
SW/Mobiliteit	draft signalisatieplan opmaken
bestuurscoördinator district	communicatie en participatietraject organiseren

Bijlagen

20211008_11565_VO_NT_DEF.pdf
20211008_11565_VO_SNEDES_DEF.pdf
20211124_11565_VO_BT_DEF.pdf