Artikel 56 §3, 1° van het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017 bepaalt dat het college van burgemeester en schepenen de daden van beheer over gemeentelijke inrichtingen en eigendommen binnen de gemeenteraad vastgestelde algemene regels dient uit te voeren.
Het beheersplan geeft een globale, gedragen visie voor het toekomstig beheer en beleid van het complex Plantin-Moretus als één van de topmusea van de stad Antwerpen, als uitzonderlijk Vlaams erfgoed en als werelderfgoed. De historische nota, de inventaris van de aanwezige erfgoedelementen en de waardenstelling reiken de basis aan voor deze visie. De historische nota beschrijft het ontstaan en de verschillende bouwfasen van het complex, zodat ook de roerende goederen, die een belangrijk deel vormen van het monument, in tijd en ruimte gesitueerd kunnen worden. De inventaris en de waardenstelling geven aan welke erfgoedelementen de erfgoedwaarde van het complex versterken. Op die manier kunnen er gefundeerde beslissingen genomen worden voor de inrichting van huidige en nieuwe museumruimten en de optimalisatie van nog ongebruikte ruimten. Zo legt het beheersplan een visie vast en is het een werkdocument voor het beheer en behoud van de roerende en onroerende erfgoedelementen van het museum Plantin-Moretus.
Het museum Plantin-Moretus is een complex dat de geschiedenis van 300 jaar boekdrukkunst en 140 jaar museumwerking verzamelt. De huidige gebouwen gaan terug tot de eerste bebouwing sinds de aanleg van de Vrijdagmarkt en de omliggende straten in 1547. In 1567 neemt Plantin zijn intrek in dit huis en een jaar later bouwt hij zijn drukkerij. Onder de opeenvolgende generaties van Moretussen, startend bij Jan I Moretus, de schoonzoon van Plantin, kende de drukkerij nog vele bloeiperiodes. Onder Balthasar I Moretus (1574-1641) en Franciscus Joannes Moretus (1717-1768) werd het pand op de Vrijdagmarkt uitgebouwd tot haar huidig voorkomen.
De bouwgeschiedenis van het Plantin-Moretuscomplex kent dus drie grote fasen: het vierde kwart van de 16de eeuw, de eerste helft van de 17de eeuw en het derde kwart van de 18de eeuw. Het interieur werd gedurende al deze eeuwen uitgebouwd tot een rijke collectie van kunst, meubelstukken en drukwerk. Het exterieur en het interieur vormen vandaag een geheel van verschillende verwijzingen naar stijlen en periodes. Vanaf de tweede helft van de 18de eeuw daalde de productie van de drukkerij. In de 19de eeuw werd vervolgens nog een korte periode gewerkt totdat Edward Moretus het pand aan de stad Antwerpen verkocht in 1876. De site vormt een unieke combinatie van woon- en werkvertrekken die inzicht bieden in de handels-, boekdrukkunst- en leefgeschiedenis van Antwerpenaren van de 16de tot de 19de eeuw.
Het museum Plantin-Moretus is een beschermd monument omwille van de artistieke en historische waarde, inclusief de roerende goederen, onroerend door bestemming (1997). De gevel en binnenkoer van het museum werden in 1938 reeds beschermd omwille van de archeologische, in casu oudheidkundige waarde.
Het Plantin-Moretuscomplex heeft een dubbele erkenning door Unesco: het hele complex met inboedel als Unesco-werelderfgoed (2005), het archief als ‘Memory of the World’ (2001). De opname op de lijst van Unesco werelderfgoed betekent dat het museum een ‘uitzonderlijke universele waarde’ heeft en daarmee internationaal een unieke plaats inneemt. De eerste intentie van het beheer is dan ook erover te waken dat deze authenticiteit waardevol bewaard blijft in de vele transformaties die de samenleving rondom het museum al eeuwenlang ondergaat.
De visie voor het beheer van het museum Plantin-Moretus kan beschreven worden in drie grote deelvisies.
Ten eerste kan er een visie omschreven worden voor het beheer van het onroerend goed op zich. Het gebouw dient, met respect voor de bestaande erfgoedwaarden, goed beheerd te worden.
Daarnaast vormt, als tweede deelvisie, duurzaamheid een belangrijk aspect in de visie van het complex. Daarbij zijn onder andere de klimaatveranderingen een groot aandachtspunt, waarop op gepaste wijze, met betrekking op zowel het onroerend goed als de bijhorende cultuurgoederen, gereageerd moet worden. Het museum heeft hierbij de plicht om ook een meer internationale visie te ontwikkelen in functie van het onroerend goed als werelderfgoed.
Ten slotte wordt de focus voor de komende 24 jaar eveneens gelegd op een goede ontsluiting van het gebouw en het vinden en overbrengen van een goede balans tussen het aanwezige roerende en onroerend erfgoed.
De beheersdoelstellingen van het museum Plantin-Moretus kunnen onderverdeeld worden in twee groepen.
Enerzijds zijn er een aantal beheersdoelstellingen die hoofdzakelijk te maken hebben met het museale gebruik van het gebouw, het presenteren en ontsluiten.
Anderzijds zijn er verscheidene beheersdoelstellingen die noodzakelijk zijn voor het zuivere beheer van het gebouw en zijn cultuurgoederen. De drie bovenvermelde deelvisies zijn in beide doelstellinggroepen terug te vinden.
De cultuurgoederen van het Museum Plantin-Moretus zijn zeer uiteenlopend van aard. Jaarlijks worden alle houten objecten, schilderijen en papieren erfgoed door een deskundig medewerker van het museum gecontroleerd op schade. Voor elk type cultuurgoed wordt er voor restauratie en/of onderhoud beroep gedaan op specialisten. Om een vlot onderhoud te kunnen vrijwaren, zijn alle werken aan de cultuurgoederen vrijgesteld van toelating bij het agentschap Onroerend Erfgoed. Er zal voor deze talrijke roerende goederen ook geen onderhoudspremie aangevraagd worden bij het agentschap.
Een aantal cultuurgoederen zijn eveneens opgenomen op de Vlaamse topstukkenlijst. Voor deze topstukken geldt eveneens dat ze vrijgesteld zijn van toelating door het agentschap Onroerend Erfgoed en dat bij deze instantie geen onderhoudspremie zal aangevraagd worden. Ten aanzien van het departement Cultuur, Jeugd en Media gelden wel enkele beschermingsmaatregelen inzake fysische ingrepen aan deze topstukken. Restauratiesubsidies voor deze objecten kunnen bij het departement aangevraagd worden. Daarnaast bepaalt het Topstukkendecreet tevens dat er een voorafgaande toelating vereist is voor het buiten Vlaanderen brengen van topstukken. Deze verplichting geldt zowel voor de in de Topstukkenlijst opgenomen kunstobjecten als voor de stukken die niet in de Topstukkenlijst werden opgenomen maar die beantwoorden aan de voorwaarden ‘zeldzaam en onmisbaar’ van het Topstukkendecreet.
De opvolging van het beheersplan wordt verdeeld onder de stad Antwerpen en de medewerkers van het Plantin-Moretusmuseum. Over het algemeen geldt dat de stad Antwerpen verantwoordelijk is voor de beheer- en onderhoudswerken aan het gebouw en dat het museum verantwoordelijk is voor monitoring en interieurwerken.
Het voorliggend beheersplan is regelmatig en op cruciale punten afgetoetst met het agentschap Onroerend Erfgoed en heeft reeds een gunstig preadvies. Vooraleer het beheersplan officieel in te dienen bij het agentschap voor goedkeuring en publicatie, wordt het ter goedkeuring voorgelegd aan het college.
| Fase | Bestuursorgaan | Datum | Jaarnummer |
| Aanstelling Erfgoed & Visie voor onderhoud- en restauratiewerken en de opmaak van het beheersplan voor het museum Plantin-Moretus | college | 4 november 2016 | 9684 |
Vanaf 1 januari 2022 is vanuit het agentschap Onroerend Erfgoed een beheersplan verplicht voor werelderfgoedsites. In anticipatie daarop is in de periode 2020 – 2021 een beheersplan voor het museum Plantin-Moretus opgemaakt door het architectuur- en adviesbureau voor erfgoedprojecten Erfgoed en Visie.
De opmerkingen uit het beheersplan, zullen eerst voorgelegd worden aan het agentschap Onroerend Erfgoed.
Indien ze akkoord zijn, worden de gebreken geraamd en in de planning opgenomen van de centrale onderhoudskredieten op 2200-2500/5325600000/221/2SBS070101A00000/SUB_NR/ 2SA080119”.
Het college keurt het beheersplan goed voor het museum Plantin-Moretus, Vrijdagmarkt 22, 2000 Antwerpen.
Het college keurt goed dat het voorliggend beheersplan wordt ingediend bij het agentschap Onroerend Erfgoed.