Artikel 119 Nieuwe Gemeentewet: de gemeenteraad maakt de gemeentelijke reglementen van inwendig bestuur en de gemeentelijke politieverordeningen.
Artikel 119bis van de Nieuwe Gemeentewet werd gewijzigd door de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties. Deze wet trad in werking op 1 januari 2014. Het gewijzigde artikel 119bis bepaalt: de gemeenteraad kan gemeentelijke administratieve straffen en sancties opleggen overeenkomstig de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties.
Artikel 2 §1 van de wet van 24 juni 2013 bepaalt: de gemeenteraad kan straffen of administratieve sancties bepalen voor de inbreuken op zijn reglementen of verordeningen, tenzij voor dezelfde inbreuken door of krachtens een wet, een decreet of een ordonnantie, straffen of administratieve sancties worden bepaald.
Artikel 6 §1 van deze wet bepaalt dat de administratieve geldboete wordt opgelegd door de sanctionerend ambtenaar.
Artikel 45 van deze wet bepaalt dat de schorsing, de intrekking en de sluiting worden opgelegd door het college van burgemeester en schepenen of het gemeentecollege.
Artikel 4 §5 van deze wet bepaalt: indien de gemeenteraad in zijn reglementen of verordeningen de mogelijkheid voorziet om de administratieve geldboete ten aanzien van minderjarigen op te leggen, wint hij vooraf het advies in betreffende dat reglement of die verordening van het orgaan of de organen die een adviesbevoegdheid hebben in jeugdzaken, voor zover het aanwezig is of zij aanwezig zijn in de gemeente.
1. Openbare veiligheid en vlotte doorgang – Alcoholverbod (Maatschappelijke Veiligheid – Politiezone Antwerpen)
Overeenkomstig artikel 135, §2, 7° Nieuwe Gemeentewet hebben de gemeenten tot taak om de openbare orde te handhaven en daarbij alle vormen van openbare overlast tegen te gaan. Reeds sinds 2011 werd er in het kader van deze bevoegdheid in bepaalde delen van de stad Antwerpen een alcoholverbod in de openbare ruimte ingevoerd. Het gaat daarbij in het bijzonder om de zone op en rond het De Coninckplein en het Koningin Astridplein.
Het alcoholverbod was slechts één van de maatregelen om de leefbaarheid en veiligheid in deze wijken/buurten te verbeteren.
Zoals toegelicht in de motivatie tot invoering van dit alcoholverbod, werden deze buurten van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat geteisterd door dronken personen die heel wat overlast veroorzaakten. Zij bevoorraadden zich met alcohol bij winkels in de buurt en hingen vervolgens geïntoxiceerd en/of dronken rond op het plein en omgeving. Zij vertoonden niet alleen rondhanggedrag maar veroorzaakten ook veel lawaai, gooiden hun blikjes bier op het plein, vielen winkeliers en hun klanten lastig, kwamen agressief tussen bij politionele tussenkomsten en riepen voorbijgangers na. Als gevolg van deze alcoholintoxicatie deden zich bovendien veel vechtpartijen voor. Het De Coninckplein en omgeving waren een magneet geworden voor dronken personen met de nodige overlast tot gevolg. Het plein werd als gevolg van deze overlast gemeden door vele bewoners en passanten. Het ging duidelijk om gedragingen die het harmonieus verloop van de menselijke activiteiten kunnen verstoren en de levenskwaliteit van de inwoners van een wijk, een straat kunnen beperken op een manier die de normale druk van het sociale leven overschrijdt.
Thans dient te worden vastgesteld dat op het Sint-Jansplein, de omgeving rond het Sint-Jansplein, alsook de omgeving tussen het Sint-Jansplein en de onmiddellijke nabijheid van het De Coninckplein met eenzelfde problematiek geconfronteerd wordt. De laatste twee jaren is er een opmerkelijke toename van het aantal meldingen van incidenten waarbij dronken personen betrokken zijn, alsook van de vaststellingen inzake de overlast die gelinkt is aan dronken personen, zoals sluikstort (achterlaten van blikjes en dergelijke), wildplassen, braken, nachtlawaai, vechtpartijen, vandalisme, enzovoort.
De problematiek kwam de laatste twee jaren meermaals aan bod in de toezichtsverslagen, opgemaakt naar aanleiding van overlegmomenten tussen de verschillende partners van stad Antwerpen en Politiezone Antwerpen die actief zijn in de buurt Amadeus-Atheneum, waaronder het Sint-Jansplein, het De Coninckplein en hun omgeving valt.
Zo wordt er in het toezichtsverslag van 15 januari 2020 melding gemaakt van het rondhanggedrag van verschillende dronkaards en daklozen ter hoogte van de speeltuin op het Sint-Jansplein. Daarnaast wordt er ook verwezen naar een bende bestaande uit alcoholgebruikers, dewelke actief is op het plein en voor overlast zorgt. In het verslag wordt uitdrukkelijk vermeld dat door deze problematiek de leefbaarheid in het gedrang komt en kinderen, marktkramers, reizigers van de Lijn en bezoekers van de frituur op het plein een onveiligheidsgevoel ondervinden.
In het toezichtsverslag van december 2020 wordt vermeld dat naar aanleiding van diverse overlastproblematieken, waaronder alcohol en drugs, reeds vierhonderd interventies plaatsvonden op het Sint-Jansplein. Het aantal interventies toont aan dat de overlast groot is.
Dat deze problematiek niet beperkt blijft tot het Sint-Jansplein, maar zich ook voordoet in de omgeving tussen het Sint-Jansplein en het De Coninckplein blijkt uit het verslag van 23 juni 2021 waarin sprake is van gekende alcoholici die blijvend aanwezig zijn in de Trapstraat en op het Hortensia Sillisplein en er geregeld ruzie zoeken.
In de media verschenen reeds verschillende artikels die de overlast in de omgeving van het Sint-Jansplein aankaarten (“De buurtbewoners rond het Sint-Jansplein trokken eind juli aan de alarmbel. Ze waren de overlast als gevolg van drugs en alcohol beu.”, in “Burgemeester De Wever over politieoptreden tegen overlast op Antwerpse pleinen: “Aanpak van jongeren is verhard”", Gazet van Antwerpen, 14 september 2021, https://www.gva.be/cnt/dmf20210914_94716967 en “Code rood voor het Sint-Jansplein: drugsoverlast maakt Antwerps plein volgens bewoners onleefbaar”, Gazet van Antwerpen, 31 juli 2021, https://www.gva.be/cnt/dmf20210730_95423296).
Eerdere pogingen van het stadsbestuur om met minder ingrijpende maatregelen, zoals verhoogd politioneel toezicht en verschillende acties, hebben de overlast niet binnen de perken kunnen houden.
In de strijd tegen de overlast werd recent een leefbaarheidsproject opgezet waarbij men door voornamelijk infrastructurele ingrepen de leefbaarheid op het plein tracht te vergroten door de nadruk te leggen op de verschillende gebruikers van het plein. Een groot aantal ingrepen werden reeds uitgevoerd of zijn nog in uitvoering. Het gaat daarbij onder meer om ingrepen aan de openbare verlichting, voornamelijk aan de ondergrondse parking, en het snoeien van groen in functie van het cameratoezicht. Bijkomend worden de mogelijkheden onderzocht om het openbare urinoir en de aanwezige zitbanken te heroriënteren en werden de sorteerstraten verwijderd.
Ondanks een positieve evolutie bleek ook dat deze aanpak vooralsnog niet tot het gewenste resultaat leidde. Zo blijven tal van klachten en meldingen met betrekking tot overlast op het plein binnenkomen, waarbij men vooral melding maakt van grote overlast op het plein door drank, drugs en vervuiling.
Uit een analyse van de Politiezone Antwerpen blijkt inderdaad dat in 2021 op en rond het Sint-Jansplein meer dan de helft van de meldingen betrekking hadden op overlast en dat bij 33% van deze meldingen expliciet vermeld werd dat de overlast door een dronken persoon werd veroorzaakt (“Update Sint-Jansplein – 23 september 2021”). Daarnaast is er sinds januari 2021 een significante stijging van het aantal meldingen over dronken personen en lijkt de problematiek bijgevolg nog steeds toe te nemen.
Wanneer de vergelijking wordt gemaakt met dezelfde periode in 2019, het laatste jaar voor de start van de corona-pandemie, dient te worden vastgesteld dat 26% van de meldingen binnen de categorie overlast expliciet verband hielden met een dronken persoon. Ondanks de strikte corona-maatregelen is er toch een stijging van 15% van het aantal meldingen specifiek over dronken personen (“Update Sint-Jansplein – 23 september 2021”).
Opnieuw blijkt dat de problematiek zich niet beperkt tot het Sint-Jansplein, maar zich uitstrekt tot verschillende straten rond het Sint-Jansplein en het De Coninckplein. Onder dit gebied vallen Sint-Jansplein, Houwerstraat, Van De Wervestraat, De Pretstraat, Lange Dijkstraat, Sint-Gummarusstraat, Cassierstraat, Vondelstraat, Olijftakstraat, Goudbloemstraat, Osystraat, Rotterdamstraat, Oranjestraat, Oudesteenweg, Spoorstraat, Sint-Elisabethstraat, Dambruggestraat, Delinstraat, Greinstraat, Diepestraat, Richardstraat, Zusters-der-Armenplein, Van Stralenstraat, Van Arteveldestraat, Van Wesenbekestraat, Van Schoonhovenstraat, Lange Beeldekensstraat, Lange Zavelstraat, Korte Zavelstraat, Trapstraat.
Voor dit gebied (“gebied regio City”) blijken eveneens 25% van de meldingen binnen de categorie ‘overlast’ betrekking te hebben op dronken personen (“Alcoholproblematiek Regio City - 19 oktober 2021”) en ook hier is er een stijging merkbaar.
De toename van het aantal meldingen rond dronken personen gaat gepaard met een toename van meldingen rond andere overlastvormen, geweld en vandalisme. Zaken die veelal ook gelinkt kunnen worden aan alcoholgebruik. Binnen de categorie ‘overlast’ is er sinds mei 2021 iedere maand een hoog aantal meldingen geregistreerd in vergelijking met de eerste maanden van het jaar. Dezelfde trend kan worden vastgesteld binnen de categorie ‘geweld’ waar het aantal meldingen sinds april 2021 hoog is. Binnen de categorie ‘geweld’ werden de meeste meldingen gemaakt over vechtpartijen (71%) (“Alcoholproblematiek Regio City - 19 oktober 2021”).
Niet alleen uit het aantal meldingen, maar ook uit het aantal opgestelde pv’s blijkt dat de overlast in de ruime omgeving van het Sint-Jansplein en De Coninckplein is toegenomen. Zowel doorheen 2021, als ten opzichte van dezelfde periode in 2019 kan er een stijging van het aantal pv’s met betrekking tot overlast gerelateerde feiten worden vastgesteld. Dit omvat zowel vaststellingen van openbare dronkenschap, als andere overlastvormen die veelal het gevolg zijn van een (overmatige) alcoholconsumptie zoals wildplassen, braken, achterlaten van afval en geluidsoverlast.
De invoering van een alcoholverbod in een afgebakende zone is een maatregel die er, naast het hierboven vermelde leefbaarheidsproject en een persoonsgerichte aanpak van de pleingebruikers, toe bijdraagt om de leefbaarheid en veiligheid in de omgeving van deze zone te verbeteren. Dit bleek reeds bij de eerdere invoering van een alcoholverbod voor onder meer de zone op en rond het De Coninckplein en het Koningin Astridplein.
Ook de zone op en rond het Sint-Jansplein wordt thans geconfronteerd met dronken personen die aanhoudend overlast veroorzaken en de leefbaarheid van deze omgeving in het gedrang brengen. Ten einde deze overlast tegen te gaan en de leefbaarheid te verbeteren is het aangewezen om ook hier een alcoholverbod in te voeren.
Bovendien creëert de invoering van een alcoholverbod de mogelijkheid om problematische gebruikers te identificeren en deze door opvolging van de vaststellingen door te verwijzen naar de nodige hulpverlening, zoals thans in samenspraak met de sanctionerend ambtenaar voor het bestaande alcoholverbod reeds gebeurt.
Voortbouwend op het vermelde leefbaarheidsproject zal een projectvoorstel ingediend worden bij de Vlaamse overheid onder de naam “Zorgzame Buurt / Zorgzaam Sint-Jansplein”(Vlaamse Veerkracht), met verschillende plaatselijke organisaties en stedelijke partners uit o.a. de zorg en de hulpverlening, en het sociale luik prominenter op de agenda worden gezet. Er zal mits Vlaamse financiering bijkomend geïnvesteerd worden in een persoonsgerichte aanpak op en rond het plein (o.a. door peeroutreachers en een peercoach). Deze aanpak zal er o.m. uit bestaan dat er laagdrempelig contacten worden aangegaan met de aanwezige pleingebruikers. Vanuit kennismaking en ontmoeting zal gewerkt worden aan het opbouwen van een relatie met het oog op aansluiting bij zorg en hulpverlening, meer sociale samenhang en connectie met het plein en omgeving, met andere pleingebruikers, naar een verhoogde leefbaarheid en een toegenomen veiligheid.
Zoals uit de aangehaalde stukken blijkt, beperkt de huidige overlast door alcoholgebruik zich niet enkel tot het Sint-Jansplein, maar wordt deze ook vastgesteld in verschillende straten rond het Sint-Jansplein en het De Coninckplein. Daarnaast dient vermeden te worden dat de overlast zich eenvoudigweg verplaatst naar nabijgelegen straten, pleintjes en zitbanken of dat de overlast daar verder toeneemt.
Bovendien bevinden zich in de straten die onder het hierboven aangehaalde verruimde gebied vallen tal van supermarkten, voedingswinkels en dag- en nachtwinkels waar alcoholische dranken verkregen kunnen worden, alsook zitbanken die gebruikt kunnen worden voor de onmiddellijke consumptie van alcoholische dranken. Indien op deze plaatsen wel alcohol geconsumeerd zou mogen worden, is de afstand tegenover het Sint-Jansplein erg klein zodat na het drinken onmiddellijk kan worden teruggekeerd naar het Sint-Jansplein om alsnog openbare overlast te veroorzaken.
Er wordt om die reden dan ook een alcoholverbod ingevoerd voor een duidelijk afgelijnd gebied dat een logisch geheel vormt. Zo bestaat tevens de minste onduidelijkheid bij zowel burgers als handhavers en kan het zogenaamde waterbedeffect zoveel mogelijk proactief vermeden worden.
Voor de duidelijkheid wordt de gehele opsomming van de straten alwaar het alcoholverbod in de toekomst zal gelden geherformuleerd. De invoering van een alcoholverbod is echter niet voor al deze straten een nieuw gegeven. Daarnaast blijken bepaalde locaties waar reeds een alcoholverbod gold intussen een nieuwe naam te hebben gekregen, zoals het Kievitplein dat thans gekend is als Mediaplein. Ook deze nieuwe benamingen worden opgenomen in de vernieuwde opsomming.
2. Openbare veiligheid en vlotte doorgang – Fietsen, bromfietsen en voortbewegingstoestellen (Maatschappelijke Veiligheid)
In de stad Antwerpen zijn er verschillende exploitanten van deelsystemen zonder vaste stallingsinfrastructuur, zoals de zogenaamde deelsteps, -fietsen of -brommers. Deze moeten voor en na elke gebruikssessie, met naleving van de toepasselijke regelgeving, in de openbare ruimte gestationeerd worden, zonder dat ze vastgemaakt zijn aan een stallingsinfrastructuur.
De laatste maanden is er een significante stijging van de klachtenmeldingen omtrent fout gestalde deelsteps. In de media verschenen verschillende artikels die deze problematiek aan de kaak stellen (“Collectief tegen Deelsteps heeft Instagram: “Foutgeparkeerde steps zijn een ergernis”, Gazet van Antwerpen, 23 oktober 2021, https://www.gva.be/cnt/dmf20211023_95296330 ,“Nieuw collectief struikelt over wildgroei aan deelsteps: “Het is echt irritant, en veel mensen denken er hetzelfde over”, Gazet van Antwerpen, 24 oktober 2021, https://www.gva.be/cnt/dmf20211022_97249327 en “Geblinddoekt op pad met een blinde in Antwerpen: “Rondslingerende steps zijn een ramp”, Gazet van Antwerpen, 15 oktober 2021, https://www.gva.be/cnt/dmf20211014_95166359). Deze problematiek werd ook bevestigd door de handhavingsdiensten die dit reeds meermaals hebben gemeld aan de dienst mobiliteit.
Er moet duidelijk iets gebeuren tegen het wildparkeren van de deelsteps, -fietsen of -brommers. Eerder werden onder andere reeds dropzones gemarkeerd in het historisch centrum en aan de stations. Tot op heden is het gebruik ervan echter niet verplicht.
Conform de exploitatievoorwaarden is de exploitant van het deelsysteem er verantwoordelijk voor dat de gebruikers de deelsteps steeds conform de Wegcode en de Code van politiereglementen (Politiecodex) stallen of parkeren. De exploitant dient ook maatregelen te nemen om zijn gebruikers hiertoe te sensibiliseren en aan te zetten om de hinderlijk gestalde deelsteps correct te stallen.
In afwachting van bijkomende (technologische) acties door de exploitant, alsook om onmiddellijk een einde te kunnen stellen aan onveilige situaties wenst de Stad Antwerpen ook zelf te kunnen optreden bij melding of vaststelling van een hinderlijk gestalde deelstep, -fiets of -brommer. Meer bepaald wenst de Stad Antwerpen deze hinderlijk gestalde step, fiets of brommer onmiddellijk te kunnen opruimen, zijnde te kunnen verplaatsen naar een plek waar de toegang tot de openbare ruimte niet langer moeilijk gemaakt wordt of het verkeer niet langer gehinderd wordt.
Artikel 135 §2 Nieuwe Gemeentewet
De gemeenten hebben ook tot taak het voorzien, ten behoeve van de inwoners, in een goede politie, met name over de zindelijkheid, de gezondheid, de veiligheid en de rust op openbare wegen en plaatsen en in openbare gebouwen.
Meer bepaald, en voor zover de aangelegenheid niet buiten de bevoegdheid van de gemeenten is gehouden, worden de volgende zaken van politie aan de waakzaamheid en het gezag van de gemeenten toevertrouwd:
Op 17 mei 2005 (jaarnummer 1202) keurde de gemeenteraad de code van gemeentelijke politiereglementen van de stad Antwerpen goed. Inbreuken op de code van gemeentelijke politiereglementen kunnen sindsdien gesanctioneerd worden met administratieve sancties waaronder een administratieve geldboete.
Deze code van politiereglementen werd later nog verscheidene keren gewijzigd. De nieuwe gecoördineerde versie werd goedgekeurd door de gemeenteraad op 16 december 2013 (jaarnummer 753). De laatste wijziging werd goedgekeurd door de gemeenteraad op 20 september 2021 (jaarnummer 577).
De districtsjeugdraad van Borgerhout verleent een gunstig advies met voorwaarden.
Ze vinden het positief dat er iets aan de problematiek wordt gedaan, doch vrezen dat het verbod niet voldoende zal worden gehandhaafd. De jeugdraad van Borgerhout heeft de indruk dat overtreders van het reeds bestaande alcoholverbod niet geverbaliseerd worden door politie en zelden bestraft worden. De jeugdraad verzoekt zodoende om het gewijzigde, uitgebreide alcoholverbod voldoende te handhaven.
De overige jeugdraden verleenden geen advies.
De gemeenteraad keurt de wijzigingen aan de code van politiereglementen goed.