Art. 8 van het besluit van de gemeenteraad van 25 maart 2019 (jaarnummer 154): het college is bevoegd om namens de stad Antwerpen in te tekenen op projectoproepen die worden georganiseerd door een hogere overheid en om met diezelfde overheid daarover overeenkomsten te sluiten.
Op 4 december 2020 keurde de Gemeenteraad het Klimaatplan 2030 goed (GR 4 januari 2020, jaarnummer 775). Met het Klimaatplan 2030 positioneert Antwerpen zich als voorbeeldstad op het vlak van emissiereducties en aanpassing aan de klimaatverandering. De mitigatiemaatregelen gaan vooral over het verminderen van het energieverbruik en CO2-uitstoot in gebouwen, transport en industrie en het verduurzamen van de energieproductie. Het Klimaatplan 2030 beoogt – in lijn met het Bestuursakkoord 2019-2024 – een vermindering van de CO2 uitstoot met 50 tot 55% in 2030 en klimaatneutraliteit tegen 2050.
De doelstellingen van de EU-missie overstijgen de ambities zoals geformuleerd in het Klimaatplan aanzienlijk. Achter deze “mission impossible” schuilt de filosofie van een paradigmashift. Innovatie wordt in verscheidene sectoren gestuwd vanuit publieke overheden, in dit geval lokale overheden. Met de Missie wil Europa handvaten geven aan steden om hun klimaatambities op te schalen, zonder resultaatsverplichting.
Deelname aan deze missie is voor de stad Antwerpen interessant om acties van het Klimaatplan 2030 te versnellen en klimaatambities op te schalen. Tussentijdse doelstellingen helpen om ambities op langere termijn waar te maken. De prioritaire toegang tot financiering en de inhoudelijke ondersteuning laat toe om de ambitie voor 2030 scherper te kunnen zetten, zonder een garantie dat de ambitie ook zal worden gerealiseerd. Steden krijgen bovendien de mogelijkheid om hun ambitie voor 2030 zelf vorm te geven op maat van de stad, bijvoorbeeld op vlak van geografische of sectorale afbakening.
De stad kiest ervoor om met haar kandidatuur een klimaatneutrale ambitie voor 2030 te formulieren voor Linkeroever. Het gebied heeft verschillende troeven die een ambitie voor klimaatneutraliteit realistisch maakt, mits ondersteuning door Europa, zoals een hoog potentieel voor collectieve renovatie van appartementen en vervanging van fossiele stookplaatsen, hernieuwbare energieproductie en energiegemeenschappen en de aanleg van het warmtenet. Op vlak van mobiliteit en ruimtelijke ordening staan – in het licht van De Grote Verbinding en de verduurzaming van het verkeer in de stad verschillende mobiliteitsprojecten op til, onder meer met betrekking tot slimme schakels en de uitbreiding van de fiets- en laadinfrastructuur.
De initiatieven op Linkeroever zijn zowel reeds voldoende vergevorderd, ambitieus als uitdagend. De technische en financiële ondersteuning, de samenwerking met andere overheden en organisaties, de toegang tot praktijkvoorbeelden, kunnen ertoe bijdragen dat de implementatie van bestaande beleidsdoelstellingen kan worden versneld. De stad heeft hierin al een voorbeeldrol door de organisatie van een sterk governance model voor het Klimaatplan. Ook vanuit de Vlaamse overheid wordt de EU missie klimaatneutrale en slimme steden ondersteund.
Concreet vergt de deelname aan de oproep (“expression of interest”) het invullen van een vragenlijst die peilt naar de huidige ambities en beleidsplannen in verschillende sectoren, cijfermatige onderbouwing van reeds gerealiseerde emissiereducties, en een visie rond mogelijke maatregelen voor klimaatneutraliteit in 2030.
Indien de stad geselecteerd wordt als één van de 100 klimaatneutrale steden in de EU, zal in een volgende fase toegewerkt worden naar het afsluiten van een Climate City Contract, waarbij concrete acties naar voor geschoven worden, ambities worden becijferd, en een ondersteuningsplan wordt opgesteld. In deze fase zal de deelname opnieuw voorgelegd worden aan het college.
In het kader van het nieuwe Europese financieringsprogramma (2021-2027) heeft de EU binnen Horizon Europe 5 missies gedefinieerd rond specifieke maatschappelijke uitdagingen. De missies zijn erop gericht om – analoog aan de Apollo 11-missie naar de maan – radicale maatschappelijke verandering te stimuleren. Ze willen voorbij onderzoek en ontwikkeling inzetten op innovatie in de betrokken sectoren om doeltreffende oplossingen te vinden. De missies zijn gericht op:
In het kader van de missie “klimaatneutrale en slimme steden” heeft de EU een oproep gelanceerd naar steden om zich kandidaat te stellen voor deelname. Steden beslaan ongeveer 3 % van het landoppervlak van de aarde, maar produceren meer dan 70 % van alle broeikasgasemissies ter wereld. In Europa zal tegen 2050 naar schatting bijna 85 % van de bevolking in stedelijke gebieden wonen. Stedelijke ontwikkeling is daarom cruciaal in het licht van duurzaamheid en leefbaarheid. Bovendien staan steden in nauw contact met burgers, kennisinstellingen, ondernemingen, industrie en andere overheden, en raken hun bevoegdheden aan tal van relevante sectoren (mobiliteit, energie, wonen, afvalverwerking…). De EU focust daarom op steden als drijvende kracht om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.
De missie “klimaatneutrale en slimme steden” zal 100 Europese steden ondersteunen en stimuleren in hun transformatie naar klimaatneutraliteit in 2030. De Missie heeft een strategisch en profilerend karakter, geeft een prioritaire toegang tot financiering en gaat op zoek naar nieuwe financieringsmechanismen. De geselecteerde steden kunnen begeleiding verwachten (financieel, technisch, betrokkenheid van burgers, nieuwe vormen van governance,…) om de doelstelling te realiseren. Deze steden zullen een voortrekkersrol opnemen als experimenteer- en innovatiehubs.
De oproep staat open tot 31 januari 2022. Tegen maart 2022 zal de EU een selectie maken van circa 100 steden. In een volgende fase wordt met de geselecteerde steden toegewerkt naar de ondertekening van een Climate City Contract (klimaatstadscontract). Dit document is niet juridisch bindend maar heeft de waarde van een memorandum of understanding (verklaring). De acties kunnen gericht zijn op verschillende sectoren zoals mobiliteit, energie, bouw of circulariteit, eventueel met de steun van innovatieve (digitale) technologieën. De EU zal ondersteuning aanbieden op vlak van financiering, zowel door de toegang voor geselecteerde steden tot bestaande subsidiekanalen te verhogen, als door de ondersteuning van en toegang tot nieuwe financieringsmechanismen. De EU beoogt bij de implementatie van de acties een doorgedreven samenwerking tussen lokale, regionale, nationale en Europese overheden, ondernemingen, burgers, middenveldorganisaties en kennisinstellingen. Het Climate City Contract wordt co-creatief opgesteld zodat het tegemoet komt aan de specifieke noden van elke stad.
Met de oproep “ 100 klimaatneutrale steden” wil de EU 100 steden in de EU selecteren die zich inzetten om de doelstellingen voor 2050 versneld in te voeren, met name tegen 2030. Bij de selectie zal rekening gehouden worden met de geografische spreiding, het engagement dat naar voor geschoven wordt, maar ook met een diversifiëring in de mate waarin steden al gevorderd zijn op vlak van hun klimaat- en energieplannen en gerealiseerde emissiereducties. De missie is immers niet louter op steden gericht die ver gevorderd zijn op vlak van klimaatdoelstellingen. Deelnemende steden dienen een Expression of Interest in de vorm van een vragenlijst in te vullen en een ondertekende engagementsverklaring toe te voegen bij hun kandidatuur, deze wordt opgenomen in bijlage. Gegeven dat de indiening in een online platform moet gebeuren, wordt het college gevraagd om Sara Depauw (Personeel & Organisatie/Fondsen) te machtigen om het dossier namens de stad in te dienen.
Het college keurt de deelname aan de oproep “100 Klimaatneutrale en slimme steden” goed, ondertekent daartoe de engagementsverklaring in bijlage en machtigt Sara Depauw (Personeel &Organisatie/Fondsen) om de aanvraag namens de stad digitaal in te dienen.