2022_DCAN_00424 - Stadspark. Herwaarderingsplan. SWOU12118 - Voorontwerp - Goedkeuring

Het college keurde in zitting van 4 juni 2021 (jaarnummer 4547) en het districtscollege keurde in zitting van 7 juni 2021 (jaarnummer 376) de conceptnota voor het herwaarderingsplan van het Stadspark, district Antwerpen, goed.

Het voorontwerp Herwaarderingsplan Stadspark werd op het college eind maart afgevoerd omdat er geen draagvlak was over de voorstellen voor de omliggende straten. Die omliggende straten werden bijgevolg uit het dossier geschrapt, zodat het Herwaarderingsplan nu over het park zelf gaat, en de Louiza Marialei.

Het studiebureau Omgeving, Multiprofessionele Ontwerpers- en Architectenvereniging cvba heeft het concept vertaald in een voorontwerp herwaarderingsplan.

Het studiebureau {Omgeving, Multiprofessionele Ontwerpers- en Architectenvereniging cvba} maakte een voorontwerp op. De krijtlijnen uit de conceptnota werden vertaald in verschillende thematische plannen met daarbij een beschrijvende nota. De nota geeft een beknopte toelichting bij de opgemaakte plannen en een toelichting bij het thema ‘hydrologie’. De hoofdlijnen van de nota en eventuele wijzigingen ten opzichte van de conceptnota worden hieronder beknopt beschreven. 

Opmetingsplan

Het opmetingsplan toont de bestaande toestand van het Stadspark begin 2021. Deze informatie dient verder aangevuld te worden met asbuiltplannen van recente werken en beschikbare plannen van bestaande riolering- en nutsleidingen.

Afbraakplan

Het afbraakplan toont wat allemaal gerooid, afgebroken of opgebroken moet worden om de huidige ontwerpplannen te kunnen realiseren. Het plan gaat uit van een maximaal scenario waarbij alles grondig wordt aangepakt. In functie van het beschikbare budget kan hierin ‘gesnoeid’ worden. In de volgende fases wordt dan specifiek bekeken welke zaken prioriteit krijgen en welke bestaande elementen voorlopig behouden kunnen behouden blijven.

Plan bovenbouw verharding

Het plan bevat een voorstel voor de breedte en materialisering van paden. Het geeft ook aan waar afwatering voorzien moet worden. Ter hoogte van het standbeeld van Louis Major werd een specifiek voorstel uitgewerkt. Aangezien de zone rondom Louis Major op een logische manier aansluit op het kruispunt Van Eycklei/Quinten Matsijslei is het voorstel om de ruimte die aanwezig is voor plechtigheden door te trekken rondom het standbeeld zodat hier een toegang tot het park ontstaat. Voor de inrichting van deze toegang worden de bestaande natuursteentegels gebruikt. 

In de Louiza Marialei worden de parkeerplaatsen onder de bomen vervangen door langsparkeerplaatsen. Dit resulteert in een parkeerbalans van 54 plaatsen in de bestaande toestand naar 49 plaatsen in de nieuwe toestand. Hierdoor vermindert de druk op de boomwortels en ontstaat ruimte voor het integreren van twee wandelpaden in halfverharding tussen de bomenrijen. Deze verbinden het Stadspark met de binnenstad. De rijwegen in de Louiza Marialei laten voldoende ruimte zodat fietsers in beide richtingen kunnen fietsen.

Wat de Quinten Matsijslei betreft blijft de ambitie om op langere termijn een reorganisatie van de straat te onderzoeken in functie van een opwaardering tot parkboulevard. Echter bestaat nog onduidelijkheid over de afwikkeling van verkeer in de stationsomgeving, waardoor nog geen uitspraken gedaan kunnen worden over de rol van de Quinten Matsijslei in dat geheel. Van zodra de werken aan de Quellinstraat afgerond zijn zullen tellingen in de Quinten Matsijslei gedaan worden om het huidige functioneren van de straat in kaart te brengen. Wanneer meer duidelijkheid is over het grotere mobiliteitskader kan dan verder onderzoek uitgevoerd worden.

Verkeersveilige verbindingen tussen park en wijk zijn belangrijk. Dit onderzoek zal worden opgenomen in een apart traject of meerdere trajecten. Vanuit het Herwaarderingsplan worden daarvoor volgende aandachtspunten meegegeven: 

• in de Rubenslei is het belangrijk de wandelpaden van het park en de Louiza Marialei op een veilige manier te verbinden over de straat heen. Daarbij gaat ook aandacht naar de Louiza Marialei en de hoofdingang van het Stadspark als evenementenzone. 
• in de Van Eycklei worden oversteekplaatsen idealiter geënt op de hoofdtoegangen tot het park. 
• in de Quinten Matsijslei moet bij het integreren van een oversteekplaats ter hoogte van de Van Leriusstraat bijzondere aandacht gaan naar de zichtbaarheid voor het gemotoriseerd verkeer. De oversteekplaats wordt idealiter geënt op de zijstraat en sluit zoveel mogelijk aan op de dichtstbijzijnde toegang tot het park.

Plan groen

Het groenstructuurplan werd verder uitgewerkt op basis van een aantal types groen. Heestermassieven worden vooral aan de randen aangepakt en waar nodig ook in de kern. Bij de opmaak van beplantingsplannen in het kader van een uitvoeringsfase zal dit in detail worden bekeken. In de volgende fase zal aandacht gaan naar de soortenkeuze, doelsoorten, specifieke aandachtspunten, fasering en prioriteiten en naar welke werken in eigen beheer zullen gebeuren en welke door een externe aannemer.

Voor de bomenlaag worden de principes uit het erfgoedbeheerplan overgenomen. De zone langs de Van Eycklei dient verder in detail onderzocht te worden. Rekening houdend met de gewenste beeldwaarde en natuurwaarde dient in de fase ‘definitief ontwerp’ bepaald te worden of het nuttig is bomen te rooien en/of te verplanten. De meeste bomen zijn in gezonde toestand, maar de aanwezigheid van een bomenrij past niet in het historische plan van Keilig. Het rooien/verplanten van enkele bomen valt mogelijks te motiveren omdat deze de groei van oudere, grotere bomen hinderen. Bijkomend technisch onderzoek is nodig. Ook moet verder bekeken worden welke beplanting de verdichtte bodem nog toelaat. Tussen de bestaande bomen is het heel moeilijk om iets bij te planten. Er zullen specifieke maatregelen nodig zijn om het gewenste beeld mogelijk te maken. Dit hele onderzoek moet met de nodige zorg gevoerd worden. Een duidelijke communicatie naar de buurt is belangrijk.

Ook verder te onderzoeken in een volgende fase zijn enkele groepen taxus en hulst in het park waar niets meer onder groeit. Voor deze bomen wordt uitgezocht of er nog veteranenbeheer kan toegepast worden om meer licht tot onder de bomen te krijgen en nieuwe groei te stimuleren. Het rooien van bomen wordt tot een absoluut minimum beperkt.

Plan meubilair

Het bestaande parkmeubilair wordt in z’n geheel vervangen. Dit gaat over alle banken, verlichtingspalen, infoborden, vuilnisbakken en aanverwanten. Tijdens de voorontwerpfase werd vooral verder ingegaan op de positie van de vuilnisbakken, verlichting, kunstwerken en afsluitingen rondom extensieve beplantingszones.

Naast de big belly’s aan de randen van het park worden in het voorontwerp, in overeenstemming met het erfgoedbeheerplan, locaties voorgesteld voor bijkomende vuilnisbakken. Welk type vuilnisbak het wordt en waar ze precies komen te staan wordt in de volgende fase verder gespecifieerd. 

Wat de kunstwerken betreft is het voorstel het standbeeld ‘Moeder en kind’ te verplaatsen naar de andere zijde van het pad, verder weg van de donkere boomkruinen. Daar staat momenteel het ‘monument voor het vijfde Linieregiment’. Hiervoor wordt een nieuwe locatie gezocht, indien mogelijk tegen een gevel of muur aangezien dit werk origineel bestemd is om daartegen te staan. 

Naar verlichting toe wordt in het voorontwerp een bijkomende lus voorzien rondom het speelterrein. In functie van de veiligheid zullen in de omgeving van het skatepark en de speeltuin camera’s worden geplaatst. Bijkomende verlichting is belangrijk om deze voldoende zicht te geven ’s avonds en ‘s nachts. Aangezien de parkverlichting bij een controle begin 2022 nagenoeg volledig stuk bleek, werd de vernieuwing van de verlichting in het park volgens de richtlijnen van het Herwaarderingsplan versneld opgestart. 

Uit de burgerparticipatie blijft de nadrukkelijke vraag terugkomen naar het voorzien van een openbaar toilet in het park. De huidige beleidsvisie is dat er in de stad geen aparte openbare toiletten worden voorzien in de publieke ruimte. De voorbije fase werd onderzocht of het gebruik van de toiletten in Grand Café Capital een mogelijkheid is. Maar deze zijn niet continu toegankelijk. Er is zeker begrip voor de vraag van de parkbezoekers. In de volgende ontwerpfase zal het onderzoek worden verdergezet met als doel tot een oplossing te komen die steeds beschikbaar is.

Plan plein oorlogsmonument

Het plein rond het oorlogsmonument werd als aparte zone reeds verder gedetailleerd. Ten opzichte van het plan in de conceptnota werd de toegang langs de Van Eycklei iets opgeschoven in functie van een betere doorstroming rond het oorlogsmonument. De westelijke toegang werd meer uitgelijnd op de zebrapaden vanuit de omringende straten en op de zichtas richting het monument. Er werd ook extra ruimte voorzien voor wachtende fietsers en voetgangers om het kruispunt over te steken. Verder werd het voetpad langs de Van Eycklei doorgetrokken en werden de breedtes van de toegangen aangepast naar de vereiste draaicirkels voor ‘evenmentenwagens’. Vanuit een overleg met de bevoegde diensten voor evenementen werden een aantal aandachtspunten geformuleerd. Het ontwerp laat ruimte voor het organiseren van evenementen of herdenkingen, zij het niet in de vorm waarin dit in het verleden werd gedaan. De organiserende diensten zien de meerwaarde van het ontwerp en zijn bereid dit als kader mee te nemen voor het organiseren van evenementen/herdenkingen in de toekomst.

Thematische toelichting hydrologie

In de conceptnota van het herwaarderingsplan werd geconcludeerd dat het na te streven waterpeil ergens ligt tussen 2m70 en 4m00 TAW (tweede algemene waterpeilmeting). Ook werd vastgesteld dat het waterpeil van de vijver sinds het invoegen van de bemalingsstrategie fluctueert rond 2m00 TAW. Door bijkomend ontwerpend onderzoek te voeren en verder in dialoog te gaan zou binnen de opmaak van het herwaarderingsplan gekomen moeten worden tot een streefpeil voor de vijver. Na het monitoren van het effect van de toevoer van het bemalingswater van den Bell op het vijverpeil zal dan beslist worden wat verder ondernomen moet worden om dat streefpeil te bereiken.

In het najaar van 2021 werden enkele afzonderlijke vergaderingen rond hydrologie georganiseerd. In aanvulling op het onderzoek dat gevoerd werd tijdens de conceptfase, werd tijdens deze vergaderingen de aandacht gevestigd op het belang van de erfgoedwaarde van de vijver, de bestaande waterproblematiek en het belang van de vijver in de klimaatrobuuste stad. Ook duurzaam en spaarzaam watergebruik wordt als uitgangspunt meegenomen. Met deze zaken in het achterhoofd werd een algemene consensus bereikt onder de aanwezigen om een stappenplan op te stellen waarmee het gewenste beeld van de vijver kan bereikt worden. De eerste stap is het droogvallen van de vijver tegengaan, een tweede stap is het peil te verhogen tot ongeveer 2m50 TAW en de derde stap is het bekomen van een waterpeil in de vijver rond 3m50 TAW, het uiteindelijke streefpeil. Op 4m00 TAW zou een noodoverloop geïnstalleerd worden zodat de vijver een rol kan blijven spelen in de waterveiligheid van de omliggende wijk. Tijdens de volgende ontwerpfase zal de impact van een verhoogd waterpeil op de bomen rond de vijver worden onderzocht. Mogelijk heeft dit nog invloed op het in het voorontwerp geformuleerde streefpeil.

Er werd een nota opgesteld door de stad waarin de stappen verder gespecifieerd worden en hoe dit geïntegreerd moet worden in het herwaarderingsplan. In deze nota worden ook alle struikelblokken en mogelijke hindernissen opgenomen zodat een realistisch, haalbaar beeld geschetst wordt.

De impact van de toevoer van het bemalingswater van den Bell op het vijverpeil zal gekend zijn in de zomer van 2023. Dat betekent dat het binnen de opmaak van het Herwaarderingsplan dus onzeker is wanneer en hoe het streefpeil bereikt zal worden. Het is bijgevolg belangrijk om in het herwaarderingsplan rekening te houden met de ruimtelijke integratie van een vijverbeeld van 2m50 TAW en van 3m50 TAW. Ook moet worden onderzocht hoe de noodoverloop bij 4m00 TAW kan worden geïntegreerd. Dit kan in de volgende fase resulteren in twee ontwerpen voor de vijver of in een ontwerp dat ‘werkt’ bij beide waterpeilen. 

Bij het uitwerken van een ontwerp/ontwerpen voor de vijver dient in het bijzonder aandacht te gaan naar volgende elementen:

• de integratie van instroomconstructies: het vinden van een evenwicht tussen het voorzien van voldoende capaciteit om water aan te voeren vanuit de wijken tegenover de subtiele inwerking in de vijverrand bij een vijverpeil van 2m50 TAW. Hierbij moet rekening worden gehouden dat de instroomconstructies moeten blijven functioneren bij een peil van 3m50 en in extremis 4m00 TAW.
• een visie op ‘het eilandje’ bij de verschillende vijverpeilen. De voorkeur gaat uit naar het voorzien van een waterspiegel rond het eilandje om betreding te vermijden (zie eerder bij plan bestaande toestand).
• vertrekkende vanuit het erfgoedbeheerplan, een visie op de oevers bij 2m50 TAW.
• een visie op het al dan niet integreren van een ponton, bij 2m50 en / of 3m50 TAW.
• een visie op het beheer van de vijver (periodiek maaien,…).

Een nieuwe fontein is enkel te voorzien indien zou blijken dat de zuurstofverzadiging van het water onvoldoende is. Dit zou met de toekomstige continue toevoer van water echter geen probleem mogen zijn. 

Verder is de consensus dat er terug water voorzien moet worden rondom het eiland. Een deel van de zone rondom het eiland moet permanent onder water komen te staan om betreding van het eiland tegen te gaan. In de volgende fase zullen de varianten naar uitdieping worden afgewogen tegenover de gewenste doelsoorten en beeldwaarde, aangevuld met andere mogelijke technische specificaties.

Met de collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4463) werden de bevoegdheden van de districtscolleges vastgelegd. Artikel 12 bepaalt dat het districtscollege bevoegd is voor lokale parken en groenaanplanting.

In het gemeenteraadsbesluit van 31 mei 2021 (jaarnummer 309) werden de bovenlokale locaties vastgesteld. Het Stadspark is een lokaal park.

Het college is bevoegd voor het bovenlokale budget.

Voor de opmaak van het Herwaarderingsplan werd een participatiestrategie uitgewerkt op maat van de specifieke doelgroepen. Deze worden betrokken als vaste gesprekspartner, als actiepartner of bij de dialoogmomenten. 

Na de goedkeuring van de conceptnota werd een infomoment voor de bewoners, een dialoogmoment, georganiseerd op 26 september 2021. Tijdens twee wandelingen gaf een stadsgids een rondleiding in het park waarbij de thema’s uit de conceptnota aan bod kwamen. Verschillende haltepunten met pancartes verduidelijkten het verhaal. Het studiebureau, de stad en het district waren aanwezig voor het beantwoorden van de vragen. 

Op 29 november 2021 ging het 2^e Stadspark Atelier door. Tijdens dit overleg gingen het studiebureau, stad en district in overleg met de vaste vertegenwoordigers van verenigingen en organisaties. De aandachtspunten vanuit dit overleg worden waar mogelijk meegenomen in het ontwerptraject.

Het voor deze opdracht vereist budget voor de studiekosten voor het Herwaarderingsplan is voorzien op 2LMS040101M01156/220/5153000000/SUB_NR/2200-2300.

Het voor deze opdracht vereist budget voor de uitvoering van deelprojecten uit het Herwaarderingsplan is voorzien op 2ANT011001M01376+2ANT011001M01375/220/5004000000/SUB_NR/2200-2500.

Het voor deze opdracht vereist budget voor de herinrichting van de vijver en de daarbij horende studiekosten is voorzien op 2LMS030106A00000/220/5153000000/SUB_NR/2200-2300.