Op 28 januari 2022 (jaarnummer 655) keurde het college de deelname van de stad Antwerpen goed aan de Horizon Europe-missie '100 klimaatneutrale en slimme steden tegen 2030'. De stad werd op 28 april 2022 geselecteerd als een van de missiesteden. De missiesteden nemen een voortrekkersrol op als experimenteer- en innovatiehubs en krijgen daarvoor ondersteuning van het missieplatform van experts.
De stad Antwerpen zet met de missie in op Linkeroever. Het gebied heeft verschillende troeven die een ambitie voor klimaatneutraliteit realistisch maakt, mits ondersteuning door Europa, zoals een hoog potentieel voor collectieve renovatie van appartementen en vervanging van fossiele stookplaatsen, hernieuwbare energieproductie en energiegemeenschappen en de aanleg van het warmtenet. Op vlak van mobiliteit en ruimtelijke ordening staan – in het licht van De Grote Verbinding en de verduurzaming van het verkeer in de stad – verschillende mobiliteitsprojecten op til, onder meer met betrekking tot slimme schakels en de uitbreiding van de fiets- en laadinfrastructuur.
In het kader van de missie worden verschillende projectoproepen gelanceerd. Bedrijfseenheid Stadsontwikkeling, afdeling Klimaat en Leefmilieu (SW/K&L) van de stad Antwerpen wenst een projectvoorstel in te dienen voor de eerste oproep voor pilootprojecten (NZC-H2020-202209) met als deadline 4 november. Het gaat om een brede oproep, die steden de kans geeft om innovatieve oplossingen voor het klimaatprobleem lokaal uit te testen en op te schalen. Steden waarvan het pilootproject wordt geselecteerd, krijgen daarvoor een subsidie van een half, één of anderhalf miljoen euro. De EU beoogt bij de implementatie van de acties een doorgedreven samenwerking tussen lokale, regionale, nationale en Europese overheden, ondernemingen, burgers, middenveldorganisaties en kennisinstellingen.
De goedgekeurde projecten gaan in maart 2023 van start en hebben een looptijd van twee jaar.
Het doel van het pilootproject is om in samenwerking met Woonhaven een participatief consultatiemodel uit te werken dat een rechtstreekse communicatielijn opent tussen de stad en haar burgers. De partners zullen rondetafelgesprekken, workshops en andere buurtacties organiseren om de betrokkenheid van bewoners van verschillende buurten op Linkeroever bij het stedelijke klimaat- en energiebeleid en bijhorende instrumenten te vergroten. Er wordt een beeld gevormd van inzichten, attitudes, ideeën, bezorgdheden en opportuniteiten met betrekking tot klimaat en energie, dat de demografische verscheidenheid en de diverse woontypologieën en -vormen in Linkeroever doorkruist. De activiteiten zorgen voor een lokaal draagvlak met geïnformeerde en betrokken stakeholders.
Een betere kennis van de beschikbare beleidsinstrumenten en het gevoel van eigenaarschap bij de bewoners zijn belangrijke schakels op weg naar klimaatneutraliteit in 2030. Via die participatieve methodologieën worden de bewoners zich meer bewust van de manieren waarop zij een bijdrage kunnen leveren aan een klimaatneutrale stad, van de maatregelen en acties die ze als particulieren zelf in handen hebben en de gedragsveranderingen die ze mee kunnen bewerkstelligen. Tijdens de stakeholderconsultaties zal worden vertrokken vanuit de lokale dynamieken en opvattingen om van daaruit, binnen het kader en de doelstellingen van het pilootproject, het bestaande stedelijke beleid onder de loep te nemen.
Naast een sterker lokaal draagvlak heeft het project ook tot doel om burgers meer kennis en toegang te bieden tot beleidsinstrumenten, om bepaalde beleidsinstrumenten te optimaliseren op maat van de wijk, en indien nodig om nieuwe instrumenten te ontwikkelen. Het kan daarbij bijvoorbeeld gaan om een betere toeleiding tot de stedelijke dienstverlening over renovatieadvies, efficiëntere ondersteuning voor Verenigingen van Mede-eigenaars (VME's) via de masterplanaanpak BENOvatie of begeleiding voor de inwoners van Woonhaven over de nieuwe technieken in gerenoveerde gebouwen.
Voor het ontwerp en de implementatie van de participatieve consultaties zal worden samengewerkt met partners van SW/K&L die expertise hebben in burgerparticipatie en klimaatbeleid.
Op basis van de ervaringen en inzichten van de pilootactiviteiten zal een participatief consultatiemodel worden ontwikkeld dat nadien kan worden ingezet in andere buurten en op grotere schaal. De Klimaatregisseur en de interne klimaatkamers zullen in het kader van de stedenmissie een adviserende functie vervullen voor dit pilootproject.
Op 14 december 2020 keurde de Gemeenteraad het Klimaatplan 2030 goed (GR 14 december 2020, jaarnummer 775). Met het Klimaatplan 2030 positioneert Antwerpen zich als voorbeeldstad op het vlak van emissiereducties en aanpassing aan de klimaatverandering. De doelstellingen van de EU-missie overstijgen de ambities zoals geformuleerd in het Klimaatplan aanzienlijk. SW/K&L bevestigt dat het pilootproject nauw aansluit bij de bepalingen van het Klimaatplan 2030 met betrekking tot de duurzame energetische renovatie van woningen en appartementen, de uitrol van warmtenetten en een warmtetransitieplan, de masterplanbegeleiding van VME’s, en het afbouwen van nog bestaand gebruik van stookolie en steenkool in bepaalde wijken.
Steden die willen deelnemen aan de oproep worden gevraagd een steunbrief (Letter of support) aan hun projectvoorstel toe te voegen waarin ze hun engagement voor het programma verklaren.
Art. 8 van het besluit van de gemeenteraad van 25 maart 2019 (jaarnummer 154): het college is bevoegd om namens de stad Antwerpen in te tekenen op projectoproepen die worden georganiseerd door een hogere overheid en om met diezelfde overheid daarover overeenkomsten te sluiten.
Pilootprojecten die voor deze oproep worden geselecteerd, kunnen rekenen op 100% subsidiëring. Er hoeft dus geen cofinanciering te worden voorzien. Het budget voor het projectvoorstel is nog niet definitief maar zal ongeveer één miljoen euro bedragen. Daarvan zal ongeveer 600.000,00 euro naar personeel gaan voor de aanwerving van twee VTE's voor de stad Antwerpen en één VTE voor Woonhaven voor een periode van twee jaar. De overige 400.000,00 euro wordt ingezet voor de participatieve procesbegeleiding en voor kosten voor onder andere communicatie, twinning en replicatie van de resultaten.
Als het project wordt geselecteerd voor subsidiëring, zal de deelname met het definitieve projectbudget opnieuw worden voorgelegd aan het college, samen met de subsidie- en consortiumovereenkomst. Op dat moment zullen ook de boekingsadressen voor de verrekening van de uitgaven en ontvangsten en de subsidiefiche worden opgenomen.
Het college keurt de deelname aan de eerste pilootoproep voor de Horizon Europe-Missie '100 klimaatneutrale en slimme steden tegen 2030' goed en ondertekent daartoe de steunbrief.