Dit project wordt gefinancierd conform de afspraken over de financiering van het eerste pakket van leefbaarheidsprojecten ten belope van 1,25 miljard euro. Hierbij dragen stad Antwerpen en Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht samen 250 miljoen euro bij en het Vlaams Gewest 1 miljard via de Overkappingsruiter. Stad Antwerpen doet dat conform de afspraken gemaakt in de overeenkomst tussen het Vlaams Gewest, BAM (Lantis), het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht en stad Antwerpen die werd goedgekeurd op de gemeenteraad van 22 november 2016 (jaarnummer 749) en handelt over de heroriëntering van de Oosterweelmiddelen naar flankerende maatregelen en stedelijke leefbaarheidsprojecten.
Afhankelijk van noodzaak en opportuniteiten en in functie van de voortgang van de leefbaarheidsprojecten zal stad Antwerpen tijdig middelen vrijmaken uit haar stedelijke begroting om kredietvastleggingen te doen om zo haar engagement van 107,5 miljoen euro te vervullen en de afspraken inzake de aanleg en het beheer van gewestwegen, volgens de beheersovereenkomst met AWV, te vervullen. Gezien de timing zal een deel van dit engagement in de volgende legislatuur (en meerjarenplanning) opgenomen worden. Stad Antwerpen heeft in 2020 reeds 2,28 miljoen euro voldaan en deze legislatuur ruim 90 miljoen euro voorzien in haar meerjarenplanning op volgende boekingsadressen:
Het college is bevoegd voor de voetpaden langs gewestwegen binnen de bebouwde kom.
Met de collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4463) werden de bevoegdheden van de districtscolleges vastgelegd.
In het gemeenteraadsbesluit van 31 mei 2021 (jaarnummer 309) werden de bovenlokale locaties vastgesteld. In het gemeenteraadsbesluit van 31 mei 2021 (jaarnummer 309) werden de bovenlokale locaties vastgesteld. Het projectgebied betreft lokaal en bovenlokaal openbaar domein met een bovenlokale investering in het kader van het leefbaarheidsproject Ringpark Zuid.
Volgens artikel 138 van het Decreet lokaal bestuur van 22 december 2017 heeft de districtsraad een algemene adviesbevoegdheid voor alle aangelegenheden die betrekking hebben op het district.
Het ontwerpproces wordt in het kader van De Grote Verbinding en in samenwerking met de partner overheid Agentschap Wegen en Verkeer en het team intendant gevoerd. Het voorontwerp is het resultaat van een co-creatief en participatief proces aan de hand van ‘werkbanken’ waarbij diverse stakeholders en actoren betrokken zijn en waar de ontwerpstappen met de diverse stakeholders worden afgestemd en naar consensus gezocht. In de werkbanken zijn diverse stakeholders vertegenwoordigd: opdrachtgever, ontwerpteam, team intendant, partner overheid, diverse stadsdiensten, burgerbewegingen en belanghebbenden (onder andere Agentschap Wegen en Verkeer, Provincie, burgerbewegingen, private actoren, Aquafin, Natuurpunt, ANB, vervoersregio Antwerpen, De Lijn, Woonhaven Antwerpen, NMBS, districten Antwerpen, Hoboken en Wilrijk).
Met een specifieke groep van een 30-tal omwonenden en buurtgerichte organisaties wordt maandelijks over het ontwerp tijdens de 'werkateliers' afgestemd.
Tijdens de fase van het voorontwerp zijn er, naast de werkbanken en werkateliers, onder meer volgende bijkomende informatie- en participatiemomenten gehouden:
De Grote Verbinding
Met ‘De Grote Verbinding’ bouwt stad Antwerpen aan haar internationale reputatie als stad en regio waar het goed is om te wonen, te werken, te ondernemen en op bezoek te komen. De Oosterweelverbinding maakt de Antwerpse Ring rond en een heringerichte Knoop Zuid maakt de ring in het zuiden veiliger. De overkapping, zowel in het noorden als in het zuiden van de stad, stuurt de auto's onder de grond. Zo zorgen stad Antwerpen en Vlaanderen voor een betere mobiliteit voor Vlaanderen en wordt de stad weer één geheel met meer groen en schonere lucht.
De afgelopen jaren hebben stad Antwerpen, Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht, de burgerbewegingen, Lantis en andere Vlaamse partners, zoals het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV), samen met de Intendant de plannen vormgegeven.
Aanleiding
De gemeenteraad keurde op 22 november 2016 (jaarnummer 749) de overeenkomst tussen het Vlaams Gewest, BAM (Lantis), het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht en de stad Antwerpen over de heroriëntering van de Oosterweelmiddelen naar flankerende maatregelen en stedelijke leefbaarheidsprojecten goed.
Het college bekrachtigde op 29 juni 2018 (jaarnummer 6145) de selectie van 18 projecten en vier reserveprojecten als eindresultaat van het proces “Over de Ring” onder leiding van Intendant Alexander D’Hooghe. Deze leefbaarheidsprojecten werden geclusterd in zeven Ringparken en een Scheldeoeververbinding.
Ringpark Zuid (RPZ) bestaat uit drie projectonderdelen:
Voor de twee leefbaarheidsprojecten samen werd een taakstellend budget van 175 miljoen euro voorzien. Voor het infrastructuurproject is een budget van 118 miljoen euro gereserveerd.
Op 10 juli 2020 plaatste AWV als opdrachtgever en aanbestedende overheid van Ringpark Zuid de opdracht "Minicompetitie in het kader van de raamovereenkomst Ontwerpen over de Ring" met besteknummer JD/A/015399.
Deze ontwerpopdracht stelt een geïntegreerde aanpak van infrastructuur- en landschapsontwerp voorop. De opvolging van deze opdracht gebeurt in tandem met stad Antwerpen, waarbij beide partners in onderlinge afstemming de eigen expertise inbrengen en elkaar op die manier aanvullen. Concrete afspraken zullen worden vastgelegd in een afsprakennota.
Vertrekpunt van de ontwerpopdracht is de 'synthesevariant', zijnde een nieuw concept voor de infrastructuurknoop Zuid. De synthesevariant is het resultaat van een traject van meerdere ontwerpsessies voor de herstructurering van de infrastructuurknoop, waarbij de knoop bekeken werd vanuit enerzijds de verkeerskundige bril en anderzijds de ruimtelijk-stedenbouwkundige benadering. De verschillende actoren van De Grote Verbinding werden betrokken. Het college keurde deze opdracht voor ontwerpend onderzoek Zuidknoop goed op 15 mei 2020 (jaarnummer 4343) en sloot hiervoor een samenwerkingsovereenkomst met AWV af, die in dezelfde collegezitting werd goedgekeurd.
Op 16 november 2020 heeft de Vlaamse regering de startnota voor het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) Ringpark Zuid goedgekeurd. Hiermee werd het geïntegreerde GRUP- en MER-proces formeel gestart. Dit verloot parallel aan het ontwerpproces Ringpark Zuid om de realisatie van het Ringpark ook juridisch en planologisch mogelijk te maken. Op basis van het GRUP worden in de toekomst de vergunningen verleend.
Op 25 januari 2021 werd de ontwerpstudie voor Ringpark Zuid door AWV gegund aan '51N4E - H+N+S - Tractebel - Endeavours - Bollinger+Grohmann - Plant&Houtgoed'.
Het ontwerpteam vertaalt momenteel alle ontwerpeisen uit het bestek in een voorontwerp en leverde in tussentijd een ontwerpbundel op, die voor de stad de status van conceptontwerp kreeg. De afronding van de voorontwerpfase is voorzien in het eerste kwartaal van 2022. Aansluitend wordt het definitieve ontwerp opgestart. De realisatie wordt gepland van 2024 tot eind 2028.
Hoewel de grote verkeerskundige principes en het functioneren van de knoop binnen Ringpark Zuid vast liggen, is een verdere verfijning van de (aansluiting op) lokale wegen en de afstemming met de stedelijke en landschappelijke context nodig. Het gaat om studiewerk ter aanvulling van het ontwerpproces voor Ringpark Zuid en meer specifiek in kader van het infrastructuurproject. Deze bijkomende opdracht vraagt infrastructuurontwerp, maar eveneens ontwerpend onderzoek, detaillering van het ontwerp en onderzoek naar verkeerscirculatie, verkeersafwikkeling en verkeerscapaciteit van de kruispunten, eventueel ondersteund door middel van microsimulaties, verkeerstellingen of opmetingen. De gunning van deze opdracht wordt nog ter goedkeuring voorgelegd.
Het college keurde op 29 oktober 2021 (jaarnummer 8721) de de principes goed van de goedkeuringsflow voor de voorontwerpen. Gezien de Ringparken verschillende opdrachtgevers hebben en de andere partners binnen het proces De Grote Verbinding (team intendant, de Vlaamse overheid (onder andere Lantis, departement Mobiliteit en Openbare Werken, Agentschap Wegen en Verkeer, en de burgerbewegingen) in deze ontwerpprocessen een belangrijke rol en verantwoordelijkheid opnemen als co-financierder, adviseur, kwaliteitsbewaker, procesbewaker, enzovoort besliste het college om de besluitvorming van de voorontwerpen in twee trappen te laten verlopen.
Ringpark Zuid wijkt hiervan af omwille van het opdrachtgeverschap van AWV, de complexiteit van de geïntegreerde ontwerpopdracht infrastructuur en landschap en de doorstart naar een definitief ontwerp met aansluitende realisatie van het Ringpark. De eerste trap zal bestaan uit een kennisneming van het conceptontwerp, als momentopname tijdens de voorontwerpfase, waarna opdracht zal gegeven worden dit ter controle en advies voor te leggen aan de projectstuurgroep mobiliteit, de betrokken partners en de districten Antwerpen, Hoboken en Wilrijk. Dit geeft het ontwerpteam de mogelijkheid om de adviezen en de verder in het besluit gestelde onderzoeksvragen te verwerken in het voorontwerp, dat in de tweede trap ter goedkeuring aan het college zal worden voorgelegd. Hiermee start tevens de opmaak van het definitief ontwerp. Ringpark Zuid volgt dezelfde timing van besluitvorming.
Het college nam in zitting van 19 november 2021 (jaarnummer 9236) kennis van het conceptontwerp voor Ringpark Zuid in districten Antwerpen, Hoboken en Wilrijk, met inbegrip van de visienota op het studiegebied en de visie op de kap A112/Jan De Voslei, het geheel als synthese van het co-creatief proces.
De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling legt als uitvoering van de eerste trap het conceptontwerp ter advies voor.
Het ontwerpteam leverde een ontwerpbundel op als tussentijds document binnen de voorontwerpfase, met inbegrip van een visienota voor het studiegebied en een structuurschets voor de nieuwe kap Jan De Voslei. Gezien de vele onderzoeksvragen die normaliter beantwoord zouden moeten zijn in een voorontwerp, gaven de projectleiders van stad Antwerpen dit document de status van conceptontwerp.
Het voorontwerp van Ringpark Zuid is een geïntegreerd ontwerp voor infrastructuur, landschap en publieke ruimte. Het uitgangspunt is om de infrastructuur compact te maken en te integreren in de groene en stedelijke ruimte. De parken, de promenade en de stedelijke ontwikkelingsas vormen de overkoepelende principes. Voor de parken kan een onderscheid gemaakt worden tussen het buitenpark en de buurtparken. Het buitenpark wordt begrensd door de promenade en bestaat uit een toegankelijke ‘wildernis’ rondom de infrastructuur, terwijl de buurtparken stedelijke parken vormen dicht bij de omliggende wijken. De promenade is een trage mobiliteitsfiguur op schaal van Ringpark Zuid die de verschillende parken en wijken verbindt. De stedelijke ontwikkelingsas wordt gezien als corridor die de buurten aan weerszijden van de Ring verbindt en die opgeladen wordt door er een programma en publieke ruimten aan op te hangen. Daarnaast ontstaat er door de kap A112/Jan De Voslei een stedelijke publieke ruimte die nieuwe kansen biedt voor de omliggende wijken en de Jan De Voslei, zowel naar leefbaarheid als naar gebruik.
Status conceptontwerp
Voorliggend conceptontwerp is een momentopname binnen de voorontwerpfase. Het geeft de huidige status van het co-creatief ontwerpproces weer en is bijgevolg gebaseerd op kennis, uitgangspunten en aannames van dit moment. Dit betekent dat de onderzoekvragen tussen dit conceptontwerp, het voorontwerp en later het definitief ontwerp nog kunnen wijzigen naarmate het ontwerp verder uitgewerkt en gedetailleerd wordt.
Bovendien wordt tijdens de procesvoortgang een continue afstemming voorzien van het ontwerp met geplande en/of in uitvoering zijnde projecten binnen het studie- en projectgebied van Ringpark Zuid, zoals onder meer met het project Scheldeoeververbinding, Technische Cluster Zuid, heraanleg Kaaien ter hoogte van Nieuw Zuid. Mogelijks impliceert ook deze afstemming verder onderzoek en/of wijzigingen aan het ontwerp.
Onderzoeksvragen
Het co-creatief proces is complex, intensief en iteratief en vergt een proactieve houding van het ontwerpteam. De opdracht omvat alle organisatie, voorbereiding, toelichting en desgevallend het doorvoeren van aanpassingen in functie van en ten gevolge van het co-creatieve proces.
Het ontwerpteam benoemde in de ontwerpbundel een aantal onderzoeksvragen, hieronder kort samengevat per operatie of thema:
De projectleiders van stad Antwerpen voegen daar volgende onderzoeksvragen voor het ontwerpteam aan toe:
Het antwoord op de gestelde onderzoeksvragen vergt in bepaalde gevallen bijkomend onderzoek. Het gaat om studiewerk ter aanvulling van het ontwerpproces in het kader van Ringpark Zuid en meer specifiek in het kader van het infrastructuurproject. Deze opdracht dient zowel inhoudelijk als in timing samen te sporen met het ontwerpproces en studiewerk voor Ringpark Zuid. Daarom wenst stad Antwerpen beroep te doen op de raamovereenkomst “Bijstand mobiliteitsstudies en ontwerp van infrastructuur” - Perceel 2 “Ontwerp van infrastructuur” met Tractebel Engineering nv. Aangezien Tractebel deel uitmaakt van het ontwerpteam voor Ringpark Zuid biedt dit een meerwaarde voor de afstemming tussen beide ontwerpprocessen en een grote tijdswinst omdat geen inwerking of voorbereiding voor deze deelopdracht vereist is. De gunning van deze opdracht wordt later ter goedkeuring voorgelegd.
Bovenstaande onderzoeksvragen en in het bijzonder de budgetoefening om de kostprijs binnen het taakstellend budget te brengen, zullen beantwoord worden in het voorontwerp dat in de volgende trap ter goedkeuring aan het college zal worden voorgelegd. De meer technische uitwerking, verdere verfijning en detaillering en de materialisatie zullen worden opgenomen bij de uitwerking van het voorontwerp tot definitief ontwerp. Afhankelijk van het onderwerp gebeurt dit in nauwe afstemming met team Intendant (overkoepelende thema's), team stadsbouwmeester (voor de afbakening van de stadsontwikkelingszones) en AG Vespa (voor de timing en aanpak van de stadsontwikkelingsprojecten in relatie tot de aanleg van het ringpark).
Opstart advies en controle
Zoals hoger aangegeven is AWV opdrachtgever en aanbestedende overheid voor Ringpark Zuid, maar gebeurt de dagdagelijkse opvolging van het ontwerpproces in tandem met projectleiders van stad Antwerpen. Dit impliceert dat beslissingen in nauwe afstemming tussen AWV en stad Antwerpen worden genomen en overeenkomstig het co-creatief proces in het kader van De Grote Verbinding in overleg met team intendant.
Het is dan ook logisch dat AWV advies vraagt aan stad Antwerpen, de betrokken districten en de adviesorganen van Over de Ring. Bijgevolg doorloopt Ringpark Zuid nagenoeg dezelfde goedkeuringsprocedure en timing als de andere ringparken en zal stad Antwerpen het conceptontwerp als momentopname in de voorontwerpfase ter advies voorleggen aan de betrokken districten en aan de leden van de stuurgroep Over de Ring, die beleidsvoorbereidende adviezen maakt.
De stuurgroep Over de Ring zal een advies formuleren omtrent:
Bovenstaand advies zal aan het college worden voorgelegd bij de goedkeuring van het voorontwerp.
Het coördinatieoverleg openbaar domein geeft gunstig advies op voorwaarde dat:
Verwacht wordt dat deze voorwaarden geïntegreerd worden in het voorontwerp voor Ringpark Zuid dat als geïntegreerd ontwerp voorgelegd wordt aan de projectstuurgroep mobiliteit en later ter goedkeuring aan het college.
De districtsraad adviseert het conceptontwerp voor Ringpark Zuid, SWOU12593, in districten Antwerpen, Hoboken en Wilrijk, gunstig op voorwaarde dat:
De districtsraad neemt kennis van de visienota op het studiegebied en de visie op de kap A112/Jan De Voslei, het geheel als synthese van het co-creatief proces.