2022_RVBAGSO_00193 - Onderwijsorganisatie - Capaciteit basisonderwijs onderwijszone 5: Stedelijke basisscholen De Toverboom, De Bijtjes en De Esdoorn - Inkrimping - Goedkeuring

Binnen het stedelijk basisonderwijs streven we naar voldoende capaciteit in de buurt. We bekijken deze capaciteit per onderwijszone. In de aanbodnota “Onderwijsaanbod voor de Antwerpenaar: een blik op de toekomst� worden deze zones ingedeeld in 4 groepen, afhankelijk van de capaciteitsoverschotten of tekorten in de zone enerzijds en het marktaandeel van het Stedelijk Onderwijs anderzijds.

In onderwijszone 5 Antwerpen Noord- Borgerhout intra muros Noord heeft AGSO een hoog marktaandeel (50,9% in schooljaar 2021-2022). De HIVA-monitor van 2018 voorspelde voor deze zone een overschot van 643 plaatsen (bij 85% invulling). De nieuwe HIVA-capaciteitsmonitor voorspelt een nog groter overschot van 2456 plaatsen bij 100% invulling en 1238 plaatsen bij 85% invulling, ondanks de afname in opengestelde capaciteit. In zones met capaciteitsoverschotten en een hoog marktaandeel is de strategie om het aanbod te optimaliseren met afbouw van capaciteit. Op die manier voorkomen we onderlinge concurrentie tussen de basisscholen en verhogen we de levensvatbaarheid van alle stedelijke scholen in de zone, zonder het risico te lopen dat we teveel capaciteit afbouwen.

Op basis van een analyse van de capaciteit en het aanbod in de zone (invullingsgraad van de scholen, vraagprognoses, evolutie van het aantal kinderen in de zone,  geplande uitbreidingen andere netten, stand van zaken patrimoniumontwikkelingen en geplande bouwprojecten) besliste de raad van bestuur op 20/5/2022 principieel om de noodzakelijke capaciteit af te bouwen door middel van volgende ingrepen:

• Inkrimping van De Toverboom van tweestroom naar éénstroom (van capaciteit 500 naar capaciteit 250) 
• Inkrimping van De Bijtjes van een anderhalfstroom naar een éénstroom (van capaciteit 380 naar 250) 
• Inkrimping van De Esdoorn van driestroom naar tweestroom (van geplande capaciteit 720 naar capaciteit 480) 

De nodige onderzoeken en inspraakprocedures over deze drie principiële beslissingen werden opgenomen door het directiecomité. In december dienen de capaciteiten voor schooljaar 2023-2024 te worden doorgegeven, waardoor de beslissing nu voorligt.

Stedelijke basisschool De Toverboom (Everaertsstraat 47 en 97, Sint-Gummarusstraat 2)

Stedelijke basisschool De Toverboom bestaat uit twee vestigingsplaatsen: Sint-Gummarusstraat 2 (eenstroom kleuterschool) en Everaertsstraat 47 (eenstroom kleuterschool + tweestroom lagere school in opbouw):

• Oorspronkelijk was de school een vierstroom autonome kleuterschool, evenredig verdeeld over de twee vestigingen.
• Op 21 april 2017 keurde de raad van bestuur een projectvoorstel goed om een tweestroom lagere school te realiseren in de Everaertsstraat 97, gekoppeld aan de vestigingsplaats van de Everaertsstraat 47. Dit project loopt vertraging op omwille van financiële, ruimtelijke en vergunningstechnische problemen. .
• Op 26 november 2021 keurde de raad van bestuur van AGSO de herstructurering van de Toverboom tot tweestroom basisschool goed met de opstart van het eerste leerjaar (capaciteit 50) vanaf september 2022. In afwachting van de oplevering van de lagere school in de Everaertsstraat 97 wordt de basisschool uitgebouwd in de huidige twee vestigingen van de school. 
• Uit een ruimtelijke haalbaarheidsstudie van januari 2022 blijkt dat het uitbouwen van een tweestroom basisschool van de Toverboom enkel mogelijk is op 3 locaties. Dit is geen wenselijke situatie voor een kwalitatieve schoolorganisatie. Een eenstroom basisschool kan wel kwalitatief gerealiseerd worden op 2 locaties.

Bij het nemen van de principiële beslissing om de Toverboom in te krimpen tot een eenstroom basisschool gaf de raad van bestuur de opdracht om de timing van de inkrimping af te stemmen op de ruimtelijke mogelijkheden van de twee huidige vestigingsplaatsen en de timing van de capaciteitsuitbreidingen in de buurt (opstart kleuterschool autonome lagere school Sint-Henricus (500m)), waarbij de HR-impact tot een minimum beperkt dient te worden.

Momenteel stelt de school een capaciteit open van 200 kleuters en 50 plaatsen in het eerste leerjaar. Er zijn in totaal 152 kleuters ingeschreven en 12 leerlingen in het eerste leerjaar.

Patrimonium

In eerste fase is de kleuterschool van de Toverboom verspreid over twee vestigingen en zitten de kleuters van stedelijke basisschool Omnimundo in tijdelijke huisvesting in de Sint-Gummarusstraat tot de oplevering van het bouwproject in de Van Maerlantstraat 30 (gepland september 2024). Na vertrek van Omnimundo uit de Sint-Gummarusstraat zal de volledige kleuterschool van de Toverboom worden gehuisvest in de Sint-Gummarusstraat en bouwt de lagere school verder uit in de Everaertsstraat 47 tot de oplevering van de Everaertsstraat 97. De Sint-Gummarrusstraat is voorzien voor een tweestroom kleuterschool. Er is dus geen ruimtelijke tijdsdruk om de kleuterschool in te krimpen tot een eenstroom. De Everaertsstraat 47 beschikt over 8 stamklassen. Het is ruimtelijk onmogelijk om hier, in afwachting van de oplevering van de Everaertsstraat 97, tijdelijk een volledige tweestroom lagere school te huisvesten. Gegeven de onzekere datum van oplevering van de Everaertsstraat 97 dient de lagere school bijgevolg zo snel mogelijk omgevormd te worden tot een eenstroom lagere school. Een eenstroom lagere school is ruimtelijk haalbaar mits inachtname van volgende randvoorwaarden die uitgebreid werden omschreven in het besluit van 26 november 2021:

• Plaatsen van extra sanitair
• Leerlingen eten in de klassen
• Vanaf schooljaar 2024-2025 dient extra turnzaal beschikbaar te zijn bij de opstart van het derde leerjaar

Deze randvoorwaarden zijn het gevolg van de opstart van de lagere school en niet van de inkrimping. 

Impact personeel

Er zijn momenteel nog meer kleuters ingeschreven dan een eenstroom kleuterschool (124 gewogen kleuters op laatste teldag 1 oktober 2022). Het inkrimpen tot een eenstroom heeft bijgevolg impact op het leerlingenaantal en het aantal lesuren.  De school heeft veel TBSOB door het groot leerlingenverlies de afgelopen jaren. Bovendien zijn er een aantal kleuteronderwijzers die pensioengerechtigd zijn tussen volgend schooljaar en 2027 (de voorlopig geplande oplevering van de Everaertsstraat 97). Indien we tijdelijk de capaciteit van de kleuterschool op een tweestroom houden, kunnen we meer continuïteit in het schoolteam houden in afwachting van de natuurlijke afvloeiing. Daarnaast zit de kleuterschool momenteel nog verspreid over 2 vestigingsplaatsen en zal ze tot de oplevering van de definitieve huisvesting een aantal verhuisbewegingen maken, hetgeen steeds gepaard gaat met een risico op leerlingverlies.

De inkrimping van de lagere school heeft geen effect op de leerlingenaantallen en het aantal lesuren, aangezien deze nog in opbouw is en er slechts 12 leerlingen zijn ingeschreven in het eerste leerjaar. 

Een inkrimping is geen herstructurering, waardoor deze beslissing geen impact heeft op de teldag. Voor schooljaar 2023-2024 geldt teldag 1 februari 2023.

Fasering inkrimping

Op basis van bovenstaande argumenten wordt de inkrimping van de Toverboom in twee fases doorgevoerd:

• De lagere school wordt vanaf schooljaar 2023-2024 uitgebouwd als eenstroom basisschool met een capaciteit van 25 leerlingen per leerjaar. Op die manier wordt de lagere school meteen uitgebouwd in de capaciteit die op lange termijn wordt voorzien en vermijden we het risico op overbezetting van de Everaertsstraat 47.
• De kleuterschool behoudt tijdelijk de capaciteit van een tweestroom, tot de oplevering van de Everaertsstraat 97. Op die manier vrijwaren we zo goed mogelijk de werking van de kleuterschool, met het oog op de impact van de verhuisbewegingen en het behoud van zoveel mogelijk continuïteit in de personeelsploeg die op lange termijn de werking van een eenstroom zal vormgeven. Bovendien zorgen we zo voor de noodzakelijke instroom voor de lagere school om deze kwalitatief uit te bouwen (dit schooljaar stroomde slechts 33% van de kleuters van het derde kleuterklas door naar het eerste leerjaar).

De structuur van een tweestroom kleuterschool en een eenstroom lagere school is geen duurzaam gegeven. Op termijn zal het doorstroompercentage van kleuterschool naar lagere school vergroten, zeker wanneer de school in de definitieve huisvesting zit. Jaarlijks zal de doorstroom bijgevolg worden gemonitord:

• wanneer blijkt dat er teveel doorstroom is van het derde kleuterklas naar het eerste leerjaar zal de inkrimping van de kleuterschool worden vervroegd.
• wanneer blijkt dat de leerlingenaantallen van de kleuterschool dalen tot een eenstroom zonder ingreep vanuit de capaciteit, zal de inkrimping van de capaciteit eveneens vervroegd worden doorgevoerd.

Dit wordt duidelijk gecommuniceerd naar het schoolteam. Op termijn zal de kleuterschool hoe dan ook minder leerlingen hebben dan het huidige leerlingenaantal. Voor de personeelsleden die hierdoor op terbeschikkingstelling wegens ontstentenis van betrekking komen zal voor de reaffectatie de formele, decretaal bepaalde procedure worden doorlopen.

Stedelijke basisschool De Bijtjes (Offerandestraat 60)

Stedelijke basisschool De Bijtjes is sinds september 2021 opgestart met het eerste leerjaar. De capaciteit van de kleuterschool werd voor schooljaar 2022-2023 reeds tijdelijk verlaagd tot een eenstroom met het oog op tijdelijke huisvesting tijdens de bouwwerken op de site.  De inkrimping van de Bijtjes tot eenstroom basisschool wordt meteen doorgevoerd door de tijdelijke verlaging van de capaciteit definitief te maken. Zo bouwt de school verder uit tot een eenstroom basisschool (proces voltooid in 2026-2027). Zittende leerlingen werden in overtal genomen.

Impact personeel

In realiteit zijn er momenteel 120 kleuters ingeschreven. Het definitief inkrimpen naar een eenstroom heeft dus (beperkte) impact op de reële leerlingenaantallen. Voor de personeelsleden die hierdoor op terbeschikkingstelling wegens ontstentenis van betrekking komen zal voor de reaffectatie de formele, decretaal bepaalde procedure worden doorlopen. Een inkrimping is geen herstructurering, waardoor deze beslissing geen impact heeft op de teldag. Voor schooljaar 2023-2024 geldt teldag 1 februari 2023.

Patrimonium

Door stedelijke basisschool De Bijtjes in te krimpen tot een eenstroom basisschool op de site van de Offerandestraat 60 komt hier ruimte vrij. Er wordt een aangepast projectvoorstel uitgewerkt voor de Offerandestraat 60. Hierbij zetten we in op adaptieve capaciteit, waarbij we kunnen inspelen op eventuele veranderende capaciteitsnoden in de toekomst door de ruimte in het gebouw flexibel te voorzien. Het gebouw wordt zo adaptief geconcipieerd dat we bijkomende capaciteit kunnen creëren voor OKAN-onderwijs door hier een extra vestigingsplaats van Stedelijk Lyceum Offerande (95m van de hoofdvestiging) in te richten. Zo wordt ingespeeld om de capaciteitsnoden OKAN en kan ook een inhoudelijk interessante samenwerking tussen De Bijtjes en Stedelijk Lyceum Offerande worden vormgegeven binnen de cohabitatie.

Stedelijke Basisschool De Esdoorn (Vinçottestraat 44)

Stedelijke basisschool De Esdoorn was oorspronkelijk een tweestroom basisschool. In 2015 werd beslist om de school uit te breiden tot een driestroom. De capaciteit werd opgetrokken tot 72 leerlingen per jaar, hoewel de school slechts over 22 stamklassen beschikt (in plaats van de noodzakelijke 30 klaslokalen voor een driestroom basisschool). Er werd eveneens een projectvoorstel goedgekeurd om een nieuwbouw te voorzien met refter, sanitair en fietsenstalling, in samenwerking met Steinerschool De Kleine Wereldburger. 

Momenteel stelt de Esdoorn capaciteit open voor een tweeënhalfstroom). In realiteit zijn er in de Esdoorn slechts 344 leerlingen ingeschreven, wat overeenkomt met een anderhalfstroom.

We streven binnen het Stedelijk Onderwijs naar kleine tot middelgrote scholen. Een driestroom basisschool is qua schoolorganisatie niet optimaal: een te groot schoolteam is moeilijk om aan te sturen, op te volgen en te evalueren en de grote schaal bemoeilijkt de samenwerking tussen de verschillende partijen (directie, schoolteam, beleidsteam, leerlingen en ouders). Het is bijgevolg niet aangewezen om de Esdoorn uit te bouwen tot een driestroom, maar wel om deze in te krimpen tot een tweestroom.

Impact personeel en fasering

Dit heeft geen impact op de zittende leerlingen aangezien het gaat om het afbouwen van lege capaciteit. Bijgevolg is er ook geen HR-impact. De inkrimping wordt meteen doorgevoerd vanaf schooljaar 2023-2024 door de capaciteit volledig op 48 leerlingen per jaar te zetten.

Patrimonium

De Stad Antwerpen, AG Vespa, AG SO en De Kleine Wereldburger (DKW) hebben in het verleden de intentie geformuleerd om samen een vastgoedproject te realiseren op de site Vincottestraat 44 en Leningstraat 26 in Borgerhout. Dit vastgoedproject moest bijkomende ruimte voorzien als antwoord op de noodzaak aan bijkomende capaciteit in het basisonderwijs voor zowel DKW, als voor stedelijk basisschool De Esdoorn.

Deze intentie is vertaald in :

• Intentieovereenkomst van 9 juni 2015
• Erfpachtovereenkomst van 27 mei 2019
• Samenwerkingsovereenkomst van 7 juni 2019

Door het inkrimpen tot een tweestroom basisschool is het geplande nieuwbouwproject niet langer vereist. Er wordt nog onderzocht hoe de huidige ruimte kan herschikt worden om een tweestroom basisschool zo kwalitatief mogelijk te huisvesten, zonder de geplande refter in de nieuwbouw.

De onderhandelingen over de impact op het bouwdossier en de samenwerkingsovereenkomst met Steinerschool De Kleine Wereldburger en AG Vespa zijn lopende. De Kleine Wereldburger is vragende partij om op het perceel in erfpacht van het AGSO het eigen programma nog te realiseren. Het is de intentie van alle partijen om te komen tot een minnelijke schikking over de geleden schade, de reeds gemaakte kosten en de noden van De Kleine Wereldburger. Een eventuele dading wordt later ter goedkeuring voorgelegd aan de raad van bestuur.

Het decreet basisonderwijs van 25 februari 1997.

Het besluit van de Vlaamse regering van 17 juni 1997 betreffende de programmatie- en de rationalisatienormen in het gewoon basisonderwijs.

De inhoudelijke afbakening van bevoegdheden binnen het AGSO stipuleert dat de raad van bestuur bevoegd is voor beslissingen met betrekking tot het aanbod, inbegrepen programmeren en rationaliseren van onderwijsinstellingen en oprichten, fusioneren en sluiten van onderwijsinstellingen.

De fasering is afgestemd op de specifieke context van elke school en wordt beschreven bij de argumentatie.

De schoolteams werden door de schooldirecties op de hoogte gebracht na de principiële beslissing van 20 mei 2022.

Op 8 november 2022 werden de vakbondsafgevaardigden geïnformeerd over de inkrimping van De Toverboom, De Bijtjes en de Esdoorn. Op 15 november 2022 worden de inkrimping van De Toverboom, De Bijtjes en De Esdoorn voorgelegd op het formeel vakbondsoverleg.

Volgende subsidies werden door agion toegekend aan de betreffende capaciteitsprojecten.

Voor de projecten die nog niet gerealiseerd werden, dient verder onderzocht te worden of deze subsidies geschrapt worden of deze gerecupereerd kunnen worden voor andere capaciteitsdossiers. Tevens dient bekeken te worden of voor het gerealiseerde project de subsidies terugbetaald dienen te worden. Hiervoor moet overleg met de Vlaamse overheid worden gevoerd.