2023_DRAN_00004 - Gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan Innovatieve Stadshaven. District Antwerpen - Proces- en startnota. Advies - Goedkeuring

In de zitting van 2 december 2016 (jaarnummer 9962) werd, met de goedkeuring van het college van de ontwikkelingsstrategie ‘Innovatieve Stadshaven’, voor de omgeving Eilandje fase 2 de doelstelling naar voor geschoven om ruimte te vrijwaren voor economie op de grens tussen stad en haven. De ontwikkelingsvisie voor de Innovatieve Stadshaven, goedgekeurd door het college in de zitting van 6 juli 2018 (jaarnummer 6286), legde een eerste ambitieus toekomstperspectief op tafel, die de richting van de verdere transitie van het gebied aanzette. Steenborgerweert werd hiermee betrokken in de visie. 

De inspiratienota 'ruimte geven aan de stad van morgen', die werd goedgekeurd door het college in de zitting van 4 mei 2018 (jaarnummer 4144), vormt de basis voor het nieuwe structuurplan dat momenteel wordt opgemaakt. De thema’s 'Levendige Woonstad', 'het Veerkrachtige Landschap' en 'Slimme Netwerkstad' structureren deze inspiratienota en benaderen vanuit een specifieke invalshoek de ruimtelijke potenties van stad Antwerpen. De Innovatieve Stadshaven wordt vermeld als 1 van de speerpuntprojecten van de slimme netwerkstad. De ambitie om aantrekkelijke vestigingsplekken te creëren voor bedrijven werd opnieuw bevestigd in de beleidsnota ruimtelijke economie, die werd goedgekeurd door de gemeenteraad in de zitting van 25 januari 2021 (jaarnummer 29). De Innovatieve Stadshaven wordt daarbij beschouwd als een te herontwikkelen bedrijventerrein en vormt samen met de historische kernstad het “innovatiedistrict”. In de zitting van 28 juni 2021 (jaarnummer 415) werd door de gemeenteraad beslist om een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) op te maken omdat werd vastgesteld dat de bestemmingsmogelijkheden van het gewestplan onvoldoende ruimte laten om de transitie naar een toekomstgericht bedrijventerrein afdoende te begeleiden. 

In de zitting van 9 juli 2021 (jaarnummer 5294) werden door het college de resultaten van het locatieonderzoek voor Grootschalige clubs ten behoeve van het nachtleven goedgekeurd. Hierin werd de omgeving Droogdokken – Mexico – Kempeneiland opgenomen in de lijst van zoekzones. In dit besluit werden een aantal verwevingsprincipes geformuleerd om nightlife als nevengeschikte functie op bedrijventerreinen mogelijk te maken. 

De concept- en kennisgevingsnota van het Strategisch Ruimteplan Antwerpen werd goedgekeurd door het college in de zitting van 14 januari 2022 (jaarnummer 322). Deze nota definieert het gebied tussen de stedelijke woonwijken het Eilandje en Luchtbal en de haven, waar de Innovatieve Stadshaven deel van uitmaakt, als te ontwikkelen productieve zone met hoogwaardige stedelijke uitstraling. De herwaardering van het aanwezige industrieel patrimonium (dokken, loodsen, bedrijfsgebouwen,…) zorgt in combinatie met een flexibele publieke ruimte en nieuwe toevoegingen voor een gebied met een uniek karakter. 

In de zitting van 21 januari 2022 (jaarnummer 243), werd het richtkader goedgekeurd door het college voor de omgeving Asiadok-Zuid/Kempeneiland en Asiadok-Noord ter uitvoering van de opdracht van het college van 6 juli 2018 (jaarnummer 6268) aan AG Vespa om het pilootproject Kempeneiland – Asiadok- Zuid te lanceren. Eind 2020 werden de gronden van Kempeneiland en de gronden aan Asiadok-Oostkaai namelijk van het Havenbedrijf overgedragen aan stad Antwerpen. 

In de zitting van 9 september 2022 (jaarnummer 7318) keurde het college de collegiale brief goed, gericht aan de Vlaams minister van Omgeving, met het verzoek tot planningsdelegatie met instemming voor de opmaak van het gemeentelijk RUP ‘Innovatieve Stadshaven'. Deze planningsdelegatie is nodig omdat het plangebied van de Innovatieve Stadshaven als regionaal bedrijventerrein beschouwd wordt en daarvoor in principe het Vlaamse niveau exclusief bevoegd is. Daarnaast dient voor het gebruik van Straatsburgdok Zuidkade als overslagkade een beperkte verduidelijking/wijziging van de stedenbouwkundige voorschriften van het gewestelijk RUP ‘Oosterweel – wijziging’ plaats te vinden. In de zitting van 9 december 2022 (geen jaarnummer) keurde het college de proces- en startnota goed. 

Opzet van het RUP

Het RUP bestendigt ruimte voor een toekomstgerichte bedrijvige zone op de grens tussen stad en haven, waarbij enerzijds stedelijke productie blijvend gefaciliteerd wordt in de stad en daarnaast een wisselwerking met de nabijgelegen haven onderhouden kan blijven. De huidige hoofdbestemming bedrijvigheid blijft behouden. Het RUP ambieert hierbij duidelijkheid te creëren rond nieuwe  economische tendensen, waarbij ook ruimte voor nieuwe economie en voor onderzoek & ontwikkeling wordt voorzien.  

Het doel is het creëren van een dynamische proeftuin met kansen voor sterke synergie tussen bedrijven, vernieuwende technieken, verdere digitalisering, alternatieve belevering en circulaire economie. Het RUP draagt zo bij aan een verhoging van werkgelegenheid vlak bij de stad, vanuit het principe: verweven waar het kan, scheiden waar het moet. Deze plek is daarom eveneens geschikt om specifiek beroepsgericht onderwijs, dat moeilijk verweefbaar is met het stedelijk weefsel, zinvol samen te brengen in een bedrijvige omgeving en zo nieuw talent te ontwikkelen en te binden aan de stad.

Het RUP stimuleert concreet een hogere ruimtelijke efficiëntie door het aanmoedigen van densiteit. Een stapeling van functies wordt vooropgesteld. Dit vertaalt zich in het differentiëren en afbakenen van een helder maar flexibel kader qua bouwhoogtes en typologieën per deelgebied. De verhoging van het ruimteaanbod op strategische locaties moet bijdragen aan de realisatie van kwalitatieve stedelijke fronten welke in harmonie zijn met de omgeving en zonder overbelasting van de verkeersassen. Uitgangspunt blijft wel dat de gelijkvloerse bouwlaag de aangewezen locatie is voor de fysieke maakindustrie en logistiek. Zuinig ruimtegebruik wordt gestimuleerd door in te zetten op ruimtelijke clustering waarin efficiëntiewinsten voor de bedrijven kan zitten maar die ook de noodzakelijke (publieke) infrastructuur tot het minimum zal herleiden (bundeling). Een bijkomende ruimtelijke efficiëntie zit in het delen van infrastructuur. Dit gaat zowel om de mobiliteitsvoorzieningen zoals gecentraliseerde toegangswegen, collectieve logistieke koeren, voertuigen of parkeervoorzieningen/infrastructuur, tot het delen van functionele ruimtes zoals kantoren, vergaderzalen, refters, et cetera.

Aanvullend ambieert het RUP een duurzame transitie te faciliteren voor de omgeving van de Innovatieve Stadshaven. Om werkelijk de shift te kunnen maken naar meer duurzame vervoersstromen zal er intensiever ingezet moeten worden op duurzame alternatieven voor zowel goederen als personen. Dit moet bijdragen aan het ontlasten van de stedelijke mobiliteit. Zo (her)bestendigt het RUP productieve kades voor watergebonden bedrijvigheid met de grootste potentie voor overslag en watergebonden economie in de brede zin. De publieke kades zijn zowel een verkeersruimte als verblijfsruimte voor fietsers en voetgangers. Deze kades hebben de potentie om de bovenlokale fietsinfrastructuur van de stad te vervolledigen waardoor zowel een betere toegankelijkheid van werknemers als bezoekers tot het gebied, alsook het uitbouwen van logistieke belevering via cargobikes of andere nieuwe technologieën kan worden gerealiseerd.

Tot slot heeft het RUP als doel een kwalitatieve omgeving te realiseren, die in relatie gaat met het omliggend stedelijk weefsel. Er wordt ingezet op ‘actief gebruik’ van de publieke kades die voor iedereen toegankelijk zijn. Dit leidt tot de realisatie van kwalitatieve, vergroende verblijfsruimtes evenals een nieuwe kwalitatieve omgeving tussen de uitgestrekte watervlakken in een maritieme sfeer. Daarnaast wordt meervoudig gebruik van de ruimte gestimuleerd door het toelaten van aanvullende functies op niet gelijkvloerse verdiepingen welke complementair zijn aan de economische basis. Het gaat hierbij om functies die moeilijk verweefbaar zijn in het stedelijk weefsel, zoals sportvoorzieningen en (grootschalige) recreatie. Op die manier wordt de levendigheid van de Innovatieve Stadshaven langs de publieke assen verstrekt.

Als laatste kent het gebied een nog sterkere stijgende energievraag dan vandaag reeds ingezet door de omschakeling naar totale emissievrije stadsdistributie en bijgevolg de stijgende tendens naar elektrische voertuigen en fietsen. Maximaal inzetten op groene energieproductie via zonne-energie of het verder faciliteren van de toekomstmogelijkheden van het waterstoftankstation moet meegenomen worden.

Reikwijdte en detailleringsgraad

Het plangebied wordt momenteel bestemd door het gewestplan, met name gebied voor ambachtelijke bedrijven en gebieden voor kleine en middelgrote ondernemingen. De plandoelstelling is om deze bestemming te versterken en bijkomende functies toe te laten zoals sport en recreatie, beroepsgericht onderwijs, onderzoek & ontwikkeling en grootschalig nightlife.

De verschillende deelgebieden zullen bestemd worden als bedrijvige zones met elks een variërend karakter. Deze variatie omvat onder meer een logistieke zone met watergebonden karakter en productieve zones. Elk deelgebied omvat een uitbreiding van de nevenbestemmingen inclusief (grootschalige) recreatie, onderwijs en/of restaurant-café (reca).

Procedure

RUP Innovatieve Stadshaven volgt de nieuwe procedure zoals bekrachtigd in het decreet door de Vlaamse regering op 1 juli 2016 waardoor de planmilieueffectrapportage (plan-MER) en andere effectbeoordelingen in het planningsproces van een RUP geïntegreerd worden. Op 17 februari 2017 keurde de Vlaamse regering het uitvoeringsbesluit bij dit decreet goed. Het geïntegreerde planningsproces voorziet in de opmaak van een procesnota en een startnota als de eerste stappen.

De procesnota is een aparte, op zichzelf staande nota die het volledige planningsproces en de te doorlopen participatie omschrijft, zowel hoe het proces wordt gepland als hoe het effectief werd uitgevoerd. Het is een evolutief document. Het heeft louter toelichtende waarde (‘leeswijzer’).

Specifiek wordt in de procesnota onder andere de samenstelling van het planteam omschreven dat instaat voor de coördinatie van het RUP Innovatieve Stadshaven. AG Vespa neemt de coördinatie en het beleidsvoorbereidend werk van het planproces op zich. De afdeling Omgeving van stad Antwerpen zal de erkend ruimtelijk planner ter beschikking stellen. Verder is de dienst Business & Innovatie sterk betrokken gezien het economische belang van het plangebied, Afdeling Mobiliteit (SW) omwille van de mobiliteit-technische complexiteit in de omgeving en Stadshaven Antwerpen omwille van de relatie met de watervlakken. Stad Antwerpen laat zich voor de opmaak van het RUP en het plan MER bijstaan door een extern adviesbureau, zijnde Sweco Belgium NV.  Het Team MER wordt opgenomen in het planteam omdat een plan-MER vereist is.

De startnota beschrijft de doelstellingen van het RUP voor het geselecteerde gebied, de relatie met de planningscontext, de reikwijdte en detailleringsgraad van het RUP en van de te onderzoeken effecten met inbegrip van de methodieken. Het college vraagt advies over de startnota en raadpleegt de bevolking hierover. Adviezen en reacties moeten binnen de zestig dagen na ontvangst van de adviesvraag of start van de raadpleging toekomen. Voor dit RUP vindt er in februari 2023 een informatiemoment plaats.

Art. 2.2.18 en volgende van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) die de procedure vastleggen voor de opmaak van de gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. 

Artikel 2.2.18. § 1. van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) zegt dat het college belast is met de opmaak van gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen en de nodige maatregelen neemt voor de samenstelling van het planteam en voor het voeren van het geïntegreerde planningsproces. 

Artikel 138 van het Decreet Lokaal bestuur bepaalt dat de districtsraad een algemene adviesbevoegdheid heeft voor alle aangelegenheden die betrekking hebben op het district.