Terug
Gepubliceerd op 13/02/2023

2023_CBS_00721 - Ringpark Groene Vesten. Half Maantje - Sportpark Koningin Astrid - Plan van aanpak actualisatie locatie- en scenario-onderzoek - Goedkeuring

college van burgemeester en schepenen
vr 10/02/2023 - 09:00 Stadhuis
Goedgekeurd

Samenstelling

Aanwezig

Bart De Wever, burgemeester; Koen Kennis, schepen; Jinnih Beels, schepen; Annick De Ridder, schepen; Nabilla Ait Daoud, schepen; Karim Bachar, schepen; Peter Wouters, schepen; Elisabeth van Doesburg, schepen; Erica Caluwaerts, schepen; Tom Meeuws, schepen; Sven Cauwelier, algemeen directeur

Secretaris

Sven Cauwelier, algemeen directeur

Voorzitter

Bart De Wever, burgemeester
2023_CBS_00721 - Ringpark Groene Vesten. Half Maantje - Sportpark Koningin Astrid - Plan van aanpak actualisatie locatie- en scenario-onderzoek - Goedkeuring 2023_CBS_00721 - Ringpark Groene Vesten. Half Maantje - Sportpark Koningin Astrid - Plan van aanpak actualisatie locatie- en scenario-onderzoek - Goedkeuring

Motivering

Aanleiding en context

De Grote Verbinding
Met ‘De Grote Verbinding’ bouwt Antwerpen aan haar internationale reputatie als stad en regio waar het goed is om te wonen, te werken, te ondernemen en op bezoek te komen. De Oosterweelverbinding maakt de Antwerpse Ring rond en de overkapping stuurt de auto’s onder de grond. Zo zorgt de stad Antwerpen voor een betere mobiliteit voor Vlaanderen en wordt de stad weer één geheel met meer groen en schonere lucht.

De afgelopen jaren hebben de stad Antwerpen, het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht, de burgerbewegingen, Lantis en andere Vlaamse partners, samen met de intendant voor de Oosterweelverbinding, de plannen vormgegeven. Tijdens de uitvoering zetten zij samen zoveel mogelijk lokaal talent aan het werk.

Aanleiding
Enerzijds wordt tennisclub Den Brandt geconfronteerd met een gedwongen verhuis van hun huidige locatie en anderzijds wenst de stad de voetbalvelden en aanhorigheden op Half Maantje te verplaatsen voor de ontwikkeling van parkgebied. Sportpark Koningin Astrid gelegen in het Nachtegalenpark wordt naar voren geschoven als mogelijke locatie voor beide sportterreinen.

De Vlaamse Minister van Financiën, Begroting en Ruimtelijke ordening keurde op 1 februari 2005 de bescherming van het Nachtegalenpark als beschermd landschap goed. Het Nachtegalenpark is een parkcomplex dat bestaat uit de delen Vogelzang, Park Den Brandt en het Middelheimpark, drie voormalige kasteelparken. Het Nachtegalenpark is beschermd omwille van het algemene belang gevormd door:

  • De sociale en culturele waarde belichaamd door onder andere het openluchtmuseum voor de beeldhouwkunst Middelheim; 
  • De natuurwetenschappelijke waarde waaronder het monumentale bomenbestand; 
  • De historische waarde waaronder de drie domeinen Vogelzang, Middelheim en Den Brandt die respectievelijk terug tot de 13e en 14e eeuw gaan. In de parken zijn nog structuren aanwezig die terug gaan tot de 18e eeuw waaronder de imposante drevenstructuren van de Beukenlaan en Middelheimlaan; 
  • De esthetische waarde waaronder historische gebouwen, parkelementen en -ornamenten, de imposante dreven en monumentale solitaire bomen.

Het Sportpark Koningin Astrid is gelegen in het Nachtegalenpark en grenst aan het Middelheim. Het Sportpark Koningin Astrid werd na de Tweede Wereldoorlog gebouwd en was volledig in gebruik tot eind jaren 70. Met de realisatie van de Craeybeckxtunnel werd een deel van het sportpark afgebroken, waardoor de huidige constellatie met sportterreinen tussen het Middelheim en de tunnel en open vrije parkruimte vanaf het tunneldak tot aan Berchem een feit werd. De sportcluster is gelegen in parkgebied.

Half Maantje is een oud bastion van de Brialmontomwalling en onderdeel van het Nachtegalenpark. Tijdens de afbraakperiode van de omwalling is het bastion genivelleerd en later ingericht met voetbalvelden. Tijdens het ontwerpproces Ringpark Groene Vesten is Half Maantje naar voren geschoven als één van de vijf te ontwikkelen Vestenparken van Ringpark Groene Vesten. Het ontwikkelen van Vestenpark Half Maantje is enkel mogelijk indien de voetbalvelden en aanhorigheden naar elders verplaatst kunnen worden.

Beleidsdocumenten

Het college keurde op 16 april 2010 (jaarnummer 4269) het 'Landschapsbeheerplan Nachtegalenpark' goed. Het landschapsbeheerplan biedt onder andere een uitgebreid en gedetailleerd kader voor groen, recreatie, trage wegen, erfgoed en water.

Het college keurde op 15 juli 2011 (jaarnummer 12210) het 'Middelheim_Groenborg - ontwerp ontwikkelingskader' goed. In dit ontwikkelingskader werd in functie van enkele geplande projecten op korte termijn en de toekomstige ontwikkeling op lange termijn, een ontwikkelingskader voor het gebied Nachtengalenpark opgemaakt. Het college keurde dit ontwikkelingskader goed als basis voor alle toekomstige ingrepen in het gebied.

Het college keurde op 17 februari 2017 (jaarnummer 1325) het 'Groenplan stad Antwerpen 'Levendig Landschap'' goed. Dit plan bestendigt de groenpool gevormd door het domeinen agglomeraat Nachtegalenpark als onderdeel van het “Centraalpark”, “Kasteelparken”. Het Groenplan stelt dat fragmentatie door afsluiting en gevestigde functies het belangrijkste issue van de Kasteelparken is. Hoewel de Kasteelparken een compacte open ruimte vormen, wordt deze op terrein allerminst zo ervaren. Het verbeteren van de samenhang van de Kasteelparken is de belangrijkste focus.

Het college keurde op 2 juli 2021 (jaarnummer 5400) het 'Landschapsontwerp Ringpark Groene Vesten' goed. Dit landschapsontwerp is het resultaat van een cocreatief proces met de stad, de districten, burgerbewegingen, team intendant, het Agentschap voor Wegen en Verkeer, Natuurpunt, het Agentschap voor Natuur en Bos, de provincie en diverse interne en externe stakeholders. De ambitie voor het 'Ringpark Groene Vesten' is de realisatie van één groot, ambitieus en verbindend grootstedelijk park in de ringzone, een combinatie van bestaande en nieuwe parkruimtes, dat:

  • de geluidshinder en de luchtverontreiniging van de infrastructuur in de ringzone vermindert voor de achterliggende woonwijken en parken door de bouw van geluidsmuren;
  • veilige en royale fiets- en voetgangersverbindingen biedt in de langsrichting in de vorm van een ontvlecht ringfietspad en in de dwarsrichtingen;
  • een aaneengesloten water- en energiesysteem draagt in functie van de achterliggende wijken;
  • een ecologische verbinding vormt in de langsrichting en in de dwarsrichtingen;
  • ingeschakeld wordt als recreatieve ruimte voor de buurt en stad.

Het toekomstbeeld voor de zuidelijke ringweg is een zo volledig mogelijke overkapping met daaronder een gescheiden verkeerssysteem van de E19 tot de E313. Het leefbaarheidsproject ‘Ringpark Groene Vesten’ heeft de bedoeling om in afwachting daarvan al belangrijke positieve leefbaarheidseffecten te genereren voor de naburige wijken door op de leefbaarheidsmaatregelen voor lucht- en geluid en door op de modal shift met het vernieuwde ringfietspad in te zetten. Bij voorkeur zijn deze maatregelen meteen een voorbereidend werk op een toekomstige grootschalige overkapping.

In 2017 werd een locatie-onderzoek voor tennisclub Den Brandt uitgevoerd. In dit onderzoek waar 20 mogelijke locatie in een perimeter van 2 kilometer zijn onderzocht, zijn geen pasklare oplossingen gevonden.

Nieuwe opportuniteiten / veranderde context

  • Omgevingsvergunningsaanvraag tennisclub Den Brandt
    De vergunning om tennisclub Den Brandt te verhuizen richting de terreinen van Antwerp Cricket Centre gelokaliseerd in Sportpark Koningin Astrid dreigt vast te lopen omwille van een negatieve vergunningsbeoordeling van Agentschap Onroerend Erfgoed gebaseerd op het besluit 2005_MB_4336 – Definitieve bescherming als landschap. Nachtegalenpark.
  • Opportuniteit vanuit de Craeybeckxtunnel
    Agentschap Wegen en Verkeer zal in de Craeybeckxtunnel een nieuw ventilatiesysteem bouwen waardoor de ventilatieschachten op de kap van de Craeybeckxtunnel (eigendom Agentschap Wegen en Verkeer) afgebroken kunnen worden. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om de kap grotendeels obstakelvrij te maken en ontstaat er meer bruikbare parkruimte.
  • Kader Ringpark Groene Vesten
    Er bestaat een groot draagvlak bij  stad Antwerpen, het district Antwerpen en de burgerbewegingen voor het realiseren van de visie van het Vestenpark Half Maantje. Het verplaatsen van de voetbalvelden in Half Maantje is hiervoor noodzakelijk. De in de toekomst obstakelvrije zone op de Craeybeckxtunnel van Sportpark Koningin Astrid kan mogelijk hierin een nieuwe rol gaan spelen.
  • Het onderzoek 'Circulaire waterleidingen Groene Vesten' toont de mogelijkheid aan om een stadswaterleiding aan te leggen vanaf de twee pompgemalen in de Ringzone. Hierdoor wordt herbruik van opgepompt Ringwater mogelijk op de kap van de Craeybeckxtunnel, in park Middelheim en om stakeholders in de buurt te voorzien van een duurzamere watervoeding en minder afhankelijk te maken van drinkwater. De zuiveringspoelen van dit watersysteem kunnen mee geïntegreerd worden in het Nachtegalenpark en daar ook landschappelijke en recreatieve functies vervullen.
  • Middelheimmuseum wil het parkmuseum ruimtelijk herorganiseren en de samenhang tussen de verschillende parkdelen en domeinen verbeteren om de parkmuseumbeleving te vergroten. Het weghalen van overbodige hekken, een betere doorwaadbaarheid en het herdenken van mobiliteit kunnen hierin belangrijke nieuwe condities creëren.

De gemeenteraad keurde op 17 december 2018 (jaarnummer 788) de samenwerkingsovereenkomst goed tussen de stad Antwerpen en AG Vespa voor vier projectclusters in het noorden die direct gerelateerd zijn aan de Oosterweelverbinding. Voor de projectcluster “Zuidoostelijk bermenlandschap” (huidige naam: "Ringpark Groene Vesten"), wordt afgesproken om deze nog in onderling overleg toe te wijzen.

Argumentatie

De bestaande en relevante beleidsstudies zijn ontoereikend in relatie tot de nieuwe opportuniteiten en de veranderde context. Het bestaande kader is voornamelijk ontoereikend ten opzichte van de programmatie van sport en de mobiliteitsvraagstukken.

  • Nieuwe programmatie van sport en de hierbij horende mobiliteitsvraag in het Nachtegalenpark dreigt vast te lopen op negatieve vergunningsbeoordelingen van Agentschap Onroerend Erfgoed en Agentschap Natuur en Bos op basis van het statuut ‘beschermd landschap’ en 'bestemming ‘park’.  
  • Het aanwezige kader voor sport is ontoereikend en niet actueel ten opzichte van de nieuwe wensen en opportuniteiten.
  • Het aanwezige kader voor mobiliteit is niet actueel en mist een gedetailleerdere en becijferde onderbouwing. 
  • Het aanwezige kader voor mobiliteit, specifiek de parkeerfaciliteiten is onduidelijk. Dit zou de samenhang en de uitbouw van de groencluster Nachtegalenpark als hoogwaardige groenbeleving kunnen hypothekeren.

Om alle wensen en ideeën te verzoenen is een ontwerp- en afstemmingsproces met relevante actoren nodig om tot een geactualiseerd beleidskader te komen.

Volgende actoren spelen een belangrijke rol in het studie- en projectgebied en maken dat een ontwerpproces met ruimte voor overleg en afstemming vereist is:

  • Agentschap Wegen en Verkeer, Agentschap Onroerend Erfgoed en Agentschap Natuur en Bos;
  • Stad Antwerpen;
  • District Antwerpen;
  • District Berchem;
  • De burgerbewegingen;
  • Stedelijke diensten (Sport, Mobiliteit, Stadsbeheer, Ruimte, Cultuur, Team stadsbouwmeester, Jeugd, Klimaat en Leefmilieu,...);
  • ZAS (ziekenhuis aan de stroom).
     

Plan van aanpak

Er zijn twee stappen nodig in het ontwerp- en afstemmingsproces met relevante actoren om tot een geactualiseerd beleidskader te komen.

1. Geactualiseerd locatie-onderzoek voor sport in het Nachtegalenpark

  • Opmaken van een gedragen en geactualiseerd locatie-onderzoek voor het sportprogramma in samenwerking met dienst Sport. Dit bevat tenminste de volgende werkzaamheden:
  • Geactualiseerd locatie-onderzoek voor Tennisclub Den Brandt
  • Locatie-onderzoek voor sportcluster Half Maantje, cricket en wip

2. Scenario-onderzoek als basis voor een geactualiseerd masterplan

Opmaken van een scenario-onderzoek dat resulteert in een consensustekening dat de basis vormt voor een geactualiseerd masterplan. Dit proces bevat tenminste de volgende werkzaamheden:

  • Scenario-onderzoek rekening houdend met het mobiliteitsonderzoek en de nieuwe opportuniteiten
  • Opmaak van een kader als basis voor verdere realisatie en mogelijke herbestemmingen
  • Vastleggen specifieke inrichtingseisen Sportpark Koningin Astrid en Half Maantje

Het college geeft opdracht aan AG Vespa voor de procesregie, het uitvoeren van het locatie-onderzoek en het begeleiden van het scenario-onderzoek. De opdracht en projectdefinitie van het scenario-onderzoek wordt verder uitgewerkt en aan het college voorgelegd. Het college geeft opdracht aan dienst Mobiliteit voor het uitvoeren van het begeleidende mobiliteitsonderzoek.

Timing

In de voorgestelde timing wordt in het voorjaar van 2023 het locatie-onderzoek uitgevoerd en tegelijkertijd een ontwerpteam aangesteld voor de opmaak van het scenario-onderzoek. Het ontwerpteam werkt aan het scenario-onderzoek in 2023 en het voorjaar van 2024. 

Op basis van dit geactualiseerde kader kan in nader te bepalen vervolgstappen een doorstart gemaakt worden, waarin deelgebieden zoals Half Maantje, Sportpark Koningin Astrid of delen van de Craeybeckxtunnel verder uitgewerkt worden richting realisatie en/of herbestemming zodat voldaan wordt aan de voorliggende ruimtelijke vragen en nieuwe opportuniteiten.

Regelgeving: bevoegdheid

Artikel 56 § 3°, 4°,5° & 6° Decreet Lokaal Bestuur dd. 22december 2017 bepaalt dat het college van burgemeester en schepenen bevoegd is voor het voeren van de gunningsprocedure, de gunning en de uitvoering van overheidsopdrachten.

Het gemeenteraadsbesluit van 31 mei 2021 (jaarnummer 309) legt de bovenlokale parken vast. Middelheim is een bovenlokaal park, waarvoor het college bevoegd is.

Beleidsdoelstellingen

7 - Bruisende stad
2BRS05 - Sport
2BRS0502 - Masterplan Sportinfrastructuur
2 - Leefbare en mobiele stad
2LMS01 - Mobiliteit
2LMS0101 - De grote verbinding
2LMS010102 - Over de Ring
2LMS010102M01459 - SWOU12408 Singel (Ringpark Groene Vesten AG Vespa)

Besluit

Het college van burgemeester en schepenen beslist:

Artikel 1

Het college keurt het plan van aanpak voor Half Maantje - Sportpark Koningin Astrid goed.

Artikel 2

Dit besluit heeft in principe geen financiële gevolgen.

Artikel 3

Het college geeft opdracht aan:

Dienst
Taak
AG Vespa

Opmaken van een gedragen en geactualiseerd locatie-onderzoek voor het sportprogramma  in samenwerking met dienst Sport.
Dit bevat tenminste de volgende werkzaamheden:

  • Geactualiseerd locatie-onderzoek voor Tennisclub Den Brandt
  • Locatie-onderzoek voor sportcluster Half Maantje, cricket en wip
AG Vespa

Opmaken van een scenario-onderzoek dat resulteert in een consensustekening dat de basis vormt voor een geactualiseerd masterplan. Dit proces bevat tenminste de volgende werkzaamheden:

  • Scenario-onderzoek rekening houdend met het mobiliteitsonderzoek en de nieuwe opportuniteiten
  • Opmaak van een kader als basis voor verdere realisatie en mogelijke herbestemmingen
  • Vastleggen specifieke inrichtingseisen Sportpark Koningin Astrid en Half Maantje

Het locatie en scenario-onderderzoek komt tot stand in afstemming met de stad Antwerpen (Sport, Jeugd, Ruimte, Mobiliteit, Klimaat en Leefmilieu, Cultuur, Middelheimmuseum, Stadsbeheer,…), district Antwerpen, district Berchem, Agentschap Wegen en Verkeer, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap Natuur en Bos, ZAS (ziekenhuis aan de stroom),...
Het scenario-onderzoek zal deels geïntegreerd worden binnen het lopende cocreatieve proces van Ringpark Groene Vesten.

SW - Mobiliteit

Mobiliteitsonderzoek Nachtegalenpark