De Grote Verbinding
Met ‘De Grote Verbinding’ bouwt Antwerpen aan haar internationale reputatie als stad Antwerpen en regio waar het goed is om te wonen, te werken, te ondernemen en op bezoek te komen. De Oosterweelverbinding maakt de Antwerpse Ring rond en de overkapping stuurt de auto’s onder de grond. Zo zorgt stad Antwerpen voor een betere mobiliteit voor Vlaanderen en wordt stad Antwerpen weer verbonden tot één geheel met meer groen en schonere lucht.
De afgelopen jaren hebben stad Antwerpen, Port of Antwerp Bruges (voorheen het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht), de burgerbewegingen, Lantis en andere Vlaamse partners, samen met team Intendant voor de Oosterweelverbinding, de plannen vormgegeven. Tijdens de uitvoering zetten zij samen zoveel mogelijk lokaal talent aan het werk.
Van januari 2016 tot juni 2018 werd, onder leiding van Intendant Alexander D’Hooghe, een traject doorlopen om te komen tot concrete en realiseerbare overkappingen en leefbaarheidsprojecten voor de Antwerpse Ring met als ambitie een overkapping van de volledige ring. In maart 2017 is het “Toekomstverbond voor de bereikbaarheid en leefbaarheid – Een ring rond stad Antwerpen en een ring voor stad Antwerpen” tussen het Vlaams Gewest, stad Antwerpen en de burgerbewegingen stRaten-generaal, Ademloos en Ringland tot stand gekomen. In het kader van de eerste grote fase in de leefbaarheidsmaatregelen voorzien de Vlaamse Regering, stad Antwerpen en het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht een bedrag van 1,250 miljard euro.
Op 29 juni 2018 (jaarnummer 6145) bekrachtigde het college de selectie van 18 projecten en een aantal reserveprojecten als eindresultaat van het proces “Over de Ring” onder leiding van Intendant Alexander D’Hooghe. Naast deze Ringprojecten is 10,5 miljoen euro voorzien voor verder studiewerk rond onder andere het verkeerskundig systeem op de zuidoostelijke ring, tunnelveiligheid, multimodale knopen en overkappingskansen voor de volgende fasen.
De 18 geselecteerde projecten werden nadien geclusterd in zeven Ringparken en een Scheldebrug.
Zowel over deze eerste fase leefbaarheidsprojecten als over de reserveleefbaarheidsprojecten maakten stad Antwerpen en Vlaanderen intussen een aantal nieuwe afspraken.
De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling legt deze nieuwe afspraken ter goedkeuring voor.
1.Reserveleefbaarheidsprojecten
In 2018 namen stad Antwerpen en Vlaanderen ook akte van de langetermijnvisie van de maximale overkapping en de aanbeveling van alle betrokken partijen om deze verder uit te werken. In dat kader werden er in 2018 naast de selectie van de eerste fase leefbaarheidsprojecten, ook reserveprojecten aangeduid die eveneens zeer goed scoorden in de aanbevelingen. In haar beslissing van 13 maart 2020 heeft de Vlaamse Regering het engagement om te werken naar een maximale overkapping bevestigd.
Vlaanderen en stad Antwerpen hebben in navolging daarvan opdracht gegeven aan Lantis om de haalbaarheid van de reserveleefbaarheidsprojecten te bepalen, door ze technisch te specificeren en te valideren met een geactualiseerde raming en een inschatting in hoeverre deze nog extra leefbaarheidsbaten kunnen opleveren.
Concreet gaat het over de volgende bijkomende overkappingen (reserveleefbaarheidsprojecten).
Er is voor gekozen, in onderling overleg met Lantis en team Intendant, om de extra kapstukken te hernoemen zodat de naamgeving beter aansluit bij de betekenis ervan en bij de leefbaarheidsprojecten eerste fase.
Kap Groen Hart | Meest noordelijke overkapping van de R1, ter verbinding van bestaande parken in Merksem en Luchtbal, van 450m lengte, en twee passerelles over treinsporen. Zorgt voor aanzienlijke leefbaarheidsbaten: reductie groentekorten op wijkniveau (meer dan 1.000 inwoners) en reductie geluidshinder (6,7ha) en lichte verbetering luchtkwaliteit (8,2ha) | 305,70 miljoen euro |
Verlengde Kap Dam | Een verlenging (50m) van de overkapping van de noordwestelijke hoek zorgt vooral voor een betere verbinding binnen het park aan beide zijden van de sleuf. Grootste proximiteit tussen sleuf en wijk van het hele project vermindert op strategisch plek. | 3,5 miljoen euro
|
Kap Kalverwei | Een 60m brede overbrugging van de ring halverwege de sleuf aan het Lobroekdok, laat een netwerk van de routes binnen het park toe en verankert de kortste routes tussen binnen- en buitenzijde van ring. Team Intendant adviseert om deze overkapping mee te nemen in het definitief ontwerp. | 33,2 miljoen euro |
Kap Schijnvallei | Overkapping van 590m lengte van enkel de noordelijke rijrichting van de R1 ter hoogte van Ringpark het Schijn. Effectieve verdere reductie van de geluidshinder in het ringpark en voor aanpalende woonwijk tot onder het niveau van omgevingsgeluid. Biedt nuttige bijkomende park-oppervlakte langs het smalste segment in het Ringpark ter hoogte van Ten Eeckhovelei. Zorgt voor een betere fietsverbinding over de overblijvende bovengrondse wegenis. | 266 miljoen euro |
Verlengde Kap Hof Ter Lo | Uitbreiding overkapping in zuidelijke richting met 90m extra kaplengte ter hoogte van Hof Ter Loo. Dit geeft positief effect op luchtkwaliteit (2,1ha) en geluidskwaliteit (3,2 ha). Zo wordt Kap Hof Ter Lo opeens bereikbaar vanuit Borgerhout (intra muros). | 65 miljoen euro |
Groene Brug | Hergebruik van tijdelijk bypass-brug snelweg als permanente parkverbinding over het Albertkanaal tussen Ringparken Groenendaal en Lobroek. Zinvol voor fietsers, voetgangers en ecosysteemdiensten. Team Intendant adviseert om binnen het leefbaarheidsbudget 5 miljoen euro in te zetten om de onderbouw futureproof te maken in functie van deze verbinding. | 5 miljoen euro |
TOTAAL RESERVELEEFBAARHEIDSPROJECTEN | 678,4 miljoen euro | |
Intussen werden de gevraagde onderzoeken afgerond.
De inkanteling van de reserveleefbaarheidsprojecten zorgt voor een stabiel en zeker uitvoeringskader van de Oosterweelverbinding en de eerste fase leefbaarheidsprojecten in deze zone. Er is dan nadien geen sprake meer van bijkomende ontwerpwijzigingen, extra leefbaarheidsprojecten of overkappingen in de projectzone R1-Noord. Vlaanderen en Stad Antwerpen kunnen op die manier hun engagement nakomen voor de maximale overkapping ter hoogte van de Oosterweelverbinding. Het afsprakenkader tussen overheden en burgerbewegingen zou dan voor wat betreft de Ring ter hoogte van Oosterweelverbinding, volledig gehonoreerd zijn. Het project zou dan volledig geoptimaliseerd zijn op de balans mobiliteit-leefbaarheid. Samengevat, de uitvoering kan gebeuren volgens de principes van het Toekomstverbond, mét maximale overkapping.
Deze bijkomende overkappingen geven significante bijkomende leefbaarheidswinsten, zoals hierboven opgesomd (geluid, lucht, groentekorten). Vanuit het standpunt van sociale veiligheid in de parken, zorgen de grote circulatie en verbindingen tussen de verschillende delen voor een belangrijke verbetering, ze versterken de dwarse verbindingen en doen de ring vergeten. Deze bijkomende overkappingen worden geraamd op 678,4 miljoen euro prijspeil 2022.
Op basis van bovenstaande zijn stad Antwerpen en Vlaanderen akkoord over de maximale overkapping van de noordelijke ring ter hoogte van de Oosterweelverbinding, met volgende kapstukken en leefbaarheidsprojecten: Kap Groen Hart, Verlengde Kap Dam, Kap Kalverwei, Kap Schijnvallei, Verlengde Kap Hof Ter Lo en het futureproof maken van de onderbouw van de Oosterweelverbinding voor de realisatie van de Groene Brug.
Stad Antwerpen en Vlaanderen wensen dat Lantis (voor de civiele werken) deze projecten in samenwerking met stad Antwerpen en team Intendant (voor landschappelijk ontwerp/Ringpark) uitwerkt en integreert in het definitief ontwerp voor de Oosterweelverbinding.
2. Integrale uitvoering eerste fase leefbaarheidsprojecten
In 2020 (jaarnummer 2227) werd afgesproken tussen Stad Antwerpen, Lantis en team Intendant dat stad Antwerpen trekker is van de Ringparken. Stad Antwerpen stelde in dat kader in 2020 ontwerpteams aan om de Ringparken te ontwerpen (jaarnummer 7402). De voorontwerpen voor de noordelijke Ringparken op de projectzone van de Oosterweelverbinding (bovenbouw) voor de eerste fase van de leefbaarheidsprojecten werden afgerond eind 2021 (jaarnummers 9148, 9149, 9234, 9235). Deze werden nadien geadviseerd door de betrokken stakeholders en doorgelicht op technische interferenties met de snelweginfrastructuur en konden gevalideerd worden medio 2022 (jaarnummers 4664, 4665, 4844, 4846). Nu is het zaak de brug te maken naar een integrale uitvoering van de snelweg en Ringparken.
In de voorontwerpen voor de noordelijke Ringparken uit de eerste fase van de leefbaarheidsprojecten, zijn - met het oog op verbeterde leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit - een aantal ingrepen voorgesteld die impact hebben op de onderbouw of er nauw mee samenhangen. Daardoor worden zowel ontwerp als uitvoering van infrastructuur en bovenbouw verweven. Het trekkerschap voor die elementen van de Ringparken kan dus niet langer alléén bij stad Antwerpen liggen, zoals afgesproken in 2020, maar een gezamenlijke opvolging tussen Lantis en stad Antwerpen is noodzakelijk.
De Vlaamse Regering besliste daarnaast in maart 2020 dat Lantis, via een opname uit het overkappingsfonds, kan instaan voor de financiering voor de Ringparken. Dit wil zeggen dat onderbouw en bovenbouw ook qua budget verweven zijn en dat dus ook wat betreft budget een gezamenlijke opvolging tussen Lantis en stad Antwerpen noodzakelijk is.
Stad Antwerpen en Lantis kwamen overeen te werken met een gezamenlijke implementatiestructuur – die controle houdt op programmaniveau – die kan garanderen dat er binnen scope, budget en planning wordt gebleven tijdens de uitvoering. Ook team Intendant maakt deel uit van de implementatiestructuur vanuit scope-, kwaliteits- en draagvlakbewaking.
De afspraken tussen Lantis, stad Antwerpen en team Intendant om bovenstaande samenwerking in een implementatiestructuur te concretiseren, worden voorgelegd in een apart besluit.
3. Taakstellend budget
Vlaanderen en stad Antwerpen beslisten in 2018 om 18 leefbaarheidsprojecten te selecteren voor een taakstellend budget van 1,25 miljard euro (prijspeil 2017). Gezien de bijzondere omvang, complexiteit en doorlooptijd van deze bouwprojecten besliste Vlaanderen op een uitzonderlijke manier om te gaan met de evolutie van de bouwkosten. Daarbij wordt het voorziene budget van de leefbaarheidsprojecten geactualiseerd aan het prijspeil 2022 en een indexatieformule verankerd van maximaal 2% per jaar. De gerealiseerde (aangewende) bedragen worden uit de jaarlijkse actualisatie gelaten.
Vlaanderen en stad Antwerpen zijn principieel overeengekomen om de geïndexeerde kost van de onderbouw van de eerste fase leefbaarheidsprojecten Rechteroever, die onlosmakelijk verbonden is met de Oosterweelverbinding, te financieren met het verruimde financieel model op basis van tolheffing. De vrijgekomen ruimte binnen het overkappingsfonds (868 miljoen euro pp. (prijspeil) 2022) wordt geheroriënteerd naar de reserveleefbaarheidsprojecten en naar de meerkosten bij de geselecteerde eerste fase leefbaarheidsprojecten.
Het herijkte taakstellend budget voor het totale overkappingsfonds (dus buiten het financieel model van Lantis waarbinnen de kosten van de onderbouw van de eerste fase zullen opgenomen worden) bedraagt 1.594,24 miljoen euro (prijspeil 2022) inclusief de uitgaven die stad Antwerpen op zich nam in dit vorig meerjarenplan. Zo betaalde stad Antwerpen reeds 6,34 miljoen euro aan uitgaven die afgerekend werden in kader van het taakstellende budget in de periode 2018-2021.
Stad Antwerpen zal samen met de partners van het Toekomstverbond uitklaren wat deze actualisatie betekent voor de taakstellende budgetten per Ringpark en dit ten gepaste tijde vertalen in haar komende meerjarenplannen voor de uitgaven waar stad Antwerpen verantwoordelijk voor is.
Met betrekking tot de leefbaarheidsprojecten in kader van het Toekomstverbond, engageerde stad Antwerpen zich voor het eerste pakket aan leefbaarheidsprojecten tot een bijdrage van 107,5 miljoen euro door stad Antwerpen (prijspeil 2017).
In het meerjarenplan 2020-2025 van stad werd voor deze leefbaarheidsprojecten 'over de Ring' reeds een totaal aan uitgavekrediet voorzien van 46 miljoen euro.
Dit krediet wordt - gespreid over de verschillende budgetjaren - beschikbaar gesteld in 2LMS010102 - Over de Ring. Uiterlijk op moment van effectieve bestelling worden de kredieten vanuit de budgettaire voorzieningen in het meerjarenplan toegewezen aan het concrete project (M-nummer).
Het college beslist akkoord te gaan met onderstaande principes:
Het college bekrachtigt de maximale overkapping van de noordelijke Ring met selectie van volgende bijkomende kapstukken en bijkomende leefbaarheidsprojecten:
Het college geeft opdracht aan:
| Dienst | Taak |
|---|---|
| SW en AG Vespa (Coördinatoren en projectleiders Over de Ring) |
|