Aanleiding
Aanleiding van dit projectplan is het Stroomgebiedbeheerplan 2022-2027. Hier wordt het deelbekken van de waterloop Groot Schijn afgebakend als speerpuntgebied klasse 3. Dit wil zeggen dat de Vlaamse milieumaatschappij (VMM) de taak heeft om samen met de betrokken actoren te streven naar een goede ecologische toestand van het Schijnbekken na 2027. Deze goede ecologische toestand kan slechts bekomen worden mits uitvoering van acties opgenomen in het stroomgebiedbeheerplan en na realisatie van het natuurlijk herstel. Naast een goede waterkwaliteit zijn ook de doelstellingen van de Europese Overstromingsrichtlijn mee ingeschreven in het stroomgebiedbeheerplan. Verder wordt ingezet op het creëren van ruimte voor water.
Situering
De perimeter van het projectgebied vormt het afstroomgebied van het Groot Schijn. Het gaat om het Groot Schijn, waterloop categorie 1 en 2 en haar zijlopen. Het afstroomgebied ligt op grondgebied van volgende gemeenten en districten: Boechout, Borsbeek, Brecht, Deurne, Hove, Malle, Mortsel, Ranst, Schilde, Wijnegem, Wommelgem en Zoersel.
Het stroomgebied van het Groot Schijn is onderdeel van het Benedenscheldebekken en is gelegen in de provincie Antwerpen. Het heeft een omvang van ongeveer 355 km². Het Groot Schijn ontspringt in Westmalle, stroomt vervolgens door de Voorkempen en wordt aan de Schijnpoort in Deurne overgepompt in het Albertkanaal.
De beken (Zwanebeek, Kleinebeek) die uitmonden op de rechteroever van het Groot Schijn stromen in zuidwestelijke zin van de Kempische microcuesta. De zijbeken aansluitend op de linkeroever hebben veel minder verval, zoals bijvoorbeeld de Grote Merriebeek, Diepebeek/Keerbeek, Dorpsloop, Rollebeek en Koude Beek. Het Schijnbekken wordt doorsneden door het Albertkanaal, het kanaal Dessel-Schoten en de Antitankgracht.
Het Integraal waterproject Groot Schijn moet de hefboom vormen om via een interbestuurlijke samenwerking het afstroomgebied van het Groot Schijn valleibreed (verticaal en horizontaal) op te waarderen en de beekvallei terug de ruimte te geven die ze van nature nodig heeft.
Volgende doelstellingen staan hierbij voorop voor de periode 2022 - 2027:
Doelstelling 1: Streven voor het afstroomgebied Groot Schijn naar een goede ecologische toestand na 2027. Hiervoor wordt ingezet op:
Doelstelling 2: Uitbouwen van het afstroomgebied Groot Schijn als klimaatcorridor. Hiervoor wordt ingezet op:
Doelstelling 3: Versterken van het afstroomgebied Groot Schijn als ecologische – landschappelijke corridor. Hiervoor wordt ingezet op:
Doelstelling 4: Groot Schijn als gemeenschappelijke hefboom voor partners en inwoners. Hiervoor wordt ingezet op:
Uitdagingen
De slechte waterkwaliteit van de benedenloop heeft onder andere te maken met een belangrijke achterstand in de uitbouw van de saneringsinfrastructuur op een aantal zijlopen zoals de Grote Merriebeek, Keerbeek en Rollebeek. Ook worden regelmatig calamiteiten vastgesteld op bedrijventerreinen. In referentiejaar 2018 was de globale beoordeling van de ecologische toestand slecht. De biologische elementen fytobenthos, macrofyten, macro-invertebraten in het Groot Schijn scoorden matig en de parameter vis scoorde slecht. Wat betreft de algemene fysisch-chemische elementen scoorden fosfor, geleidbaarheid en zuurstof matig. Stikstof scoorde goed en pH zeer goed.
Op vlak van wateroverlast en droogte staat het afstroomgebied van Groot Schijn voor een aantal belangrijke uitdagingen. Groot Schijn, Zwanebeek/Wezelsebeek en alle zijlopen opwaarts het Albertkanaal zijn sinds december 2021 aangeduid als ecologisch kwetsbare waterlopen met een permanent onttrekkingsverbod. Ook afwaarts het Groot Schijn, zoals in het Rivierenhof, staat bij warme droge zomers de waterstand problematisch laag. Daartegenover staat dat er in de Schijnvallei heel wat plaatsen zijn waar bij hevige regenval overstromingen plaatsvinden met grote overlast tot gevolg. Dit gevaar bestaat voornamelijk in gebieden waar ook veel verharding te vinden is. In het afstroomgebied liggen verschillende signaalgebieden en de watersysteemkaart toont heel wat mogelijke en effectief overstromingsgevoelige gebieden aan.
Voor de aanwezigheid van organismen in de waterloop is de structuurvariatie van zeer groot belang. Structuurkwaliteit wordt in grote mate bepaald door drie parameters: meandering, holle oevers en pool-riffle (stroomkuilen). Het Groot Schijn 1ste categorie tussen Albertkanaal en Schijnpoort heeft een overwegend matige tot waardevolle structuur. Het gedeelte in 2de categorie van het Groot Schijn heeft overwegend een matige tot zwakke kwaliteit, maar lokaal zijn er ook wel waardevolle en zeer waardevolle trajecten aanwezig. Op de overige waterlopen van 2de categorie is de toestand minder goed wat betreft structuur. De Koude Beek heeft zelfs een overwegend zeer zwakke structuur, terwijl de Zwanebeek/Wezelsebeek zwak tot zeer zwak scoort.
Zoals hiervoor aangegeven vormt het Groot Schijn een belangrijke ecologische corridor voor heel wat fauna en flora. Vandaag is deze potentieel aaneengesloten corridor echter versnipperd door het Albertkanaal, heel wat wegen en andere infrastructuur. Op heel wat plaatsen gaat het Groot Schijn in kokers onder de weginfrastructuur. Bovendien zitten in het afstroomgebied nog heel wat projecten in de pijplijn zoals het complex project De Nieuwe Rand, het gebiedsprogramma Wommelgem-Ranst en de leidingstraat Antwerpen-Ruhr die een belangrijke uitdaging vormen voor het projectgebied. Enerzijds brengen ze het risico op verdere versnippering met zich mee. Anderzijds kan er bij een hertekening van het landschap ook ingezet worden op herstel en verbindingen.
Met de collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4463) werden de bevoegdheden van de districtscolleges gecoördineerd. Artikel 12 bepaalt dat het districtscollege bevoegd is voor lokale parken en groenaanplantingen.
Het districtscollege van Deurne neem kennis van het Project- en actieplan Integraal project Groot Schijn.
Het districtscollege van Deurne keurt de engagementsverklaring Integraal project Groot Schijn goed.