2023_CBS_03587 - Samenwerkingsovereenkomst met Universiteit Antwerpen - Onderzoek bemalingswater vijver Stadspark - Ondertekening - Goedkeuring

Op 17 juli 2020 (jaarnummer 6239) keurde het college de studieopdracht  voor de nieuwe permanente ondergrondse verbinding tussen de bemaling van den Bell en de vijver van het Stadspark aan Arcadis Belgium nv, Koningstraat 80, 1000 Brussel, ondernemingsnummer BE 0426.682.709 goed.

Op 18 februari 2022 (jaarnummer 1380) keurde het college de gunning goed voor "Aanleg van bemalingsleiding tussen Den Bell en Stadsparkvijver", op basis van bestek GAC_2021_01582, aan COLAS NOORD NV, Dellestraat 25, 3550 Heusden-Zolder, met ondernemingsnummer 0404.206.225.

Op 17 maart 2023 (jaarnummer 1557) keurde het college de indiening van het projectvoorstel 'Case study Bell - stadsparkvijver: duurzame en veilige herinfiltratie van bemalingswater' in het kader van de oproep Programma Innovatieve Overheidsopdrachten 2023 goed.

In de basisvergunning van het administratief centrum Den Bell (2005) werd aan stad Antwerpen de exploitatie van een permanente bronbemaling vergund met een debiet van 10 m³/uur en 73.000 m³/jaar. Deze bronbemaling is noodzakelijk voor het drooghouden van de kelderverdiepingen van het gebouw. Het bemalingswater werd tot op heden na voorzuivering geloosd in de openbare DWA-riolering. In het kader van een duurzaam waterbeleid en de stedelijke klimaatadaptatiestrategie besliste de stad om het bemalingswater van Den Bell te herinfiltreren in de bodem via de stadsparkvijver. In 2021 werd hiervoor een omgevingsvergunning bekomen, waarbij het debiet van de bemaling tevens verhoogd werd naar maximaal 20 m³/uur, 480 m³/dag en 180.000 m³/jaar. De vergunningsvoorwaarden vermelden niet expliciet PFAS, maar stipuleren wel dat parameters die niet expliciet worden benoemd dienen te voldoen aan de detectielimiet. Ten gevolge van de industriële voorgeschiedenis van de site Den Bell (vervaardiging van elektronische componenten) is dit niet het geval. 

Het huidige voorontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van de VLAREM-wetgeving zal de voorwaarden tot het opnieuw in de grond brengen van bemalingswater bovendien gevoelig verstrengen. Afwijken van het wettelijke kader blijft echter mogelijk op voorwaarde dat kan worden aangetoond dat de kwaliteit van het grondwater door de herinfiltratie niet achteruitgaat.

Artikel 31 van de wet overheidsopdrachten voorziet in de mogelijkheid van een niet-geïnstitutionaliseerde horizontale samenwerking die uitgesloten is aan het toepassingsgebied van de regelgeving overheidsopdrachten:

"- de opdracht voorziet in of geeft uitvoering aan samenwerking tussen de deelnemende aanbestedende overheden om te bewerkstelligen dat de openbare diensten die zij moeten uitvoeren, worden verleend met het oog op de verwezenlijking van hun gemeenschappelijke doelstellingen;
- de invulling van die samenwerking berust uitsluitend op overwegingen in verband met het openbaar belang;
- de deelnemende aanbestedende overheden nemen op de open markt niet meer dan 20% van de onder die samenwerking vallende activiteiten voor hun rekening. (...)"

Artikel 56 §3, 4° van het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017 stelt dat het college van burgemeester en schepenen bevoegd is voor het voeren van de plaatsingsprocedure, de gunning en de uitvoering van overheidsopdrachten.

Internationale wetenschappelijke literatuur toont overvloedig aan dat PFAS zich niet egaal in de omgeving verspreidt, maar een affiniteit vertoont voor milieu-compartimenten (zowel levende als dode materie) waarin aan specifieke omstandigheden inzake (bio)chemische samenstelling, zuurtegraad en temperatuur voldaan wordt. Deze wetenschappelijke kennis wordt gebruikt om PFAS uit het systeem te verwijderen met zowel 'harde' (actief kool, harsen, enzovoort) als 'zachte' (fytoremediëring waarbij organismen het werk doen) saneringstechnieken. 

Sedert april 2023 werd de retourbemaling in gebruik genomen. Minstens het behoud van de grondwaterkwaliteit is daarbij gegarandeerd, aangezien het bemalingswater wordt teruggevoerd naar dezelfde grondwatervoerende laag als diegene waaraan het onttrokken wordt.

De onderzoekshypothese is echter dat de vijver bovendien in zekere mate over een zelfreinigend vermogen beschikt ten aanzien van PFAS. Indien PFAS zich zou opstapelen in bepaalde rietsoorten of in het vijversediment, dan kan een aangepast beheersprogramma volstaan om de grondwaterkwaliteit te vrijwaren of zelfs te verbeteren. Dit zou de de vergunningverlener voldoende argumenten verschaffen om de installatie na de eerder vermelde overgangstermijn te hervergunnen.

Het onderzoek zal zodanig worden opgevat dat de resultaten ook toepasbaar zijn op de andere circulaire waterprojecten die de stad momenteel op stapel heeft staan. Contaminatie van het grondwater door PFAS is namelijk een stadsbreed probleem. Zonder gedegen motivatie op basis van wetenschappelijk onderzoek bestaat het gevaar dat andere circulaire waterprojecten niet kunnen worden uitgevoerd.

De stad sluit met Universiteit Antwerpen (UA) een samenwerkingsovereenkomst waarin overeengekomen wordt dat de UA vanaf mei 2023 tot en met april 2024 per kwartaal stalen uit de verschillende biotische en abiotische delen van de vijver zal analyseren op PFAS. Met behulp van het al uitgevoerde onderzoek en de omgevingsmonitoring door de stad zelf (neerslag, vijver- en grondwaterpeil, enzovoort) zullen deze analyseresultaten worden geïnterpreteerd. Mogelijk kan dan worden aangetoond dat de grondwaterkwaliteit niet verslechtert en zelfs verbetert dankzij het circulaire waterproject, en kunnen de resultaten van de studie ook gebruikt worden om andere circulaire waterprojecten te begeleiden.

Voor de uitvoering van het onderzoek door Universiteit Antwerpen ten belope van 46.343,00 EUR (inclusief BTW) wordt er 50% gefactureerd in 2023, 50% in 2024. Het bedrag voor 2024 zal bij AMJP7 vanuit boekingsadres 2LMS030106M01156/SUB_NR/220/2300/2400/5153000000/INTERN voorzien worden.