2023_CBS_04215 - Klimaat & Leefmilieu - Klimaattraject voor EcoScholen. Selectie kandidaten - Goedkeuring

Op 25 april 2022 (jaarnummer 210) keurde de gemeenteraad de aangepaste ondersteuning voor scholen in een klimaattraject goed. Scholen die schoolbreed rond klimaat willen werken, kunnen hiervoor deelnemen aan een driejarig klimaattraject met coaching en een subsidie. Zij kunnen kiezen tussen de pijlers klimaatbewust (klimaatmitigatie) en klimaatrobuust (klimaatadaptatie). In hun kandidaatstelling schetsen ze de schoolcontext, hun visie en doelen op het thema, welke prioriteiten ze willen opnemen in het eerste projectjaar, welke kosten ze zullen hebben en welke noodzaak en meerwaarde het project heeft voor de school en de brede omgeving. Zij kunnen kiezen uit drie ondersteuningsniveaus met bijhorende voorwaarden: EcoMini (10.000 euro), EcoMidi (20.000 euro) of EcoMaxi (30.000 euro). Geselecteerde scholen krijgen ondersteuning van een coach om van het traject een succes te maken. Een school kan via een verkorte procedure ook enkel coaching zonder financiële ondersteuning aanvragen.

Jaarlijks kunnen tot 20 scholen geselecteerd worden voor dit klimaattraject, met maximaal 10 selecties per indiendatum. De kandidaturen kunnen goedgekeurd worden zonder opmerkingen, met suggesties of met voorwaarden. Bij goedkeuring met voorwaarden moet de school bij de eindevaluatie kunnen aantonen dat de voorwaarden voldoende zijn gevolgd. Bij goedkeuring met voorwaarden op vlak van ambitieniveau moet de school binnen 1 jaar aangeven of ze de voorwaarden kan volgen of een trap wil dalen. Bij een afkeuring kan de beoordelingscommissie wel de vraag naar coaching goedkeuren. 

De projecttermijn van het traject duurt drie jaar. Bij onvoorziene omstandigheden die buiten de wil van de school verlopen, kan de school het traject voor maximaal drie jaar pauzeren. Zij dient hiervoor een gemotiveerde aanvraag in die door het bevoegde orgaan wordt goed- of afgekeurd. In de gemotiveerde aanvraag toont de school aan waarom de omstandigheden onvoorzien en buiten diens wil zijn en om welke redenen dit het voortzetten van het traject in het gedrang brengt. De school geeft ook de termijn aan waarvoor ze het traject wil pauzeren. 

Bij de editie met deadline 1 mei 2023 stelden acht scholen zich kandidaat:

Voor de pijler klimaatbewust:

• Koninklijk Atheneum Berchem.

Voor de pijler klimaatrobuust:

• Sint-Eduardus (BaO);
• Domino;
• De Kleine Wereld;
• Sint-Ludgardisschool Merksem (BaO);
• De Kleine Wereldburger;
• Johannesschool;
• Studio Dynamo.

Drie scholen vragen om hun traject te pauzeren:

• Stedelijk Lyceum Groenhout, gestart op 1 september 2020;
• Vrije Basisschool De Dames, gestart op 1 januari 2021;
• Sint-Vincentschool, gestart op 1 januari 2021.

De wet van 14 november 1983 betreffende de controle op de toekenning en op de aanwending van sommige toelagen.

Kaderbesluit basisprincipes ondersteuningsbeleid goedgekeurd door de gemeenteraad op 26 oktober 2020 (jaarnummer 595).

Ondersteuningsreglement Klimaattraject Ecoscholen Antwerpen goedgekeurd door de gemeenteraad op Op 25 april 2022 (jaarnummer 210).

De beoordelingscommissie scoorde de aanvragen op proces en procesplan en de meerwaarde voor klimaat en leefmilieu. Op beide criteria moet minstens 50% worden gehaald.

Goedgekeurde aanvragen

Zeven ingediende dossiers werden door de beoordelingscommissie goedgekeurd. Het toelagebedrag wordt bepaald door het gekozen ambitieniveau van de kandidaat.

1. GO! Koninklijk Atheneum Berchem 

Het Koninklijk Atheneum Berchem diende een aanvraag in rond pijler klimaatbewust, ambitieniveau EcoMaxi. De school zit in een oud gebouw die serieuze ingrepen nodig heeft om het klimaatbewust te maken. Leerlingen zijn vragende partij om ook op sensibiliserend en pedagogisch vlak aandacht te besteden aan klimaat en milieu. Samen met een leerkracht en ondersteund door directie en beleid startten ze hierrond een werkgroep op. De school zoekt de steun van een coach om richting te geven in haar plan van aanpak en te komen tot een klimaatplan, zowel op vlak van haar gebouw om zo haar klimaatimpact te verkleinen als op vlak van didactiek. De school streeft daarbij naar meer klimaatbewuste leerlingen die dit ook reflecteren in hun keuzes.

De kandidatuur van GO! Koninklijk Atheneum Berchem wordt goedgekeurd voor een toelage van 30.000 euro met suggesties en een voorwaarde:

• Maak in je doelen explicieter hoe je de ganse school (leerkrachten, poetspersoneel, toezichthouders, buurt…) betrekt bij dit project en hoe iedereen bijdraagt aan het borgen van de verandering die je inzet.

2. Sint-Eduardus (BaO)

Vrije basisschool Sint-Eduardus diende een aanvraag in rond de pijler klimaatrobuust, ambitieniveau EcoMaxi. Deze basisschool in Merksem kampt met problemen rond spelkwaliteit (weinig variatie, wat leidt tot verveling en conflicten), een gebrek aan respect voor de natuur en een weinig klimaatrobuuste speelplaats. Ze hoopt met dit traject middels ondersteuning van de coach te komen tot goede keuzes met betrekking tot de hervorming van de speelplaats tot een uitdagende natuurspeelplaats om voor elke nood en leeftijd de spelkwaliteit te verhogen en de leerlingen in contact te brengen met de natuur en er respect voor de natuur en de omgeving bij te brengen. Dit traject zal ook kaderen in een breder traject rond moeilijk gedrag, waarbij vanuit het team en de leerlingen de speelplaats ook als verbeterpunt werd aangebracht. 

De kandidatuur van Sint-Eduardus wordt goedgekeurd voor een toelage van 30.000 euro met suggesties en twee voorwaarden, waarvan één met betrekking tot het ambitieniveau: 

• Alvorens dat ingrepen mogen gebeuren of uitgaven worden gemaakt, dient er een externe expertise te worden geraadpleegd. Deze externe expertise dient vanuit een klimaatbril te kijken naar de speelplaats om zo de school te adviseren in het nemen van duurzame klimaataanpassingen.
• Om aanspraak te maken op het ambitieniveau van EcoMaxi dient de school binnen het eerste jaar te concretiseren hoe ze dit project gaat realiseren:
  • Hoe kunnen ze het gedeeld gebruik realiseren?
  • Stil staan bij de impact van 70% ontharden en planten van een toekomstboom.  Is dit haalbaar?

De school moet binnen 1 jaar aangeven of en hoe ze de voorwaarden van het ambitieniveau EcoMaxi kan volgen of een trap wil dalen naar ambitieniveau EcoMidi.

3. Domino 

Vrije basisschool Domino diende een aanvraag in rond de pijler klimaatrobuust, ambitieniveau EcoMidi. Deze basisschool in Antwerpen-Kiel telt 361 leerlingen met een grote multi-diversiteit. Er is een grote instroom aan anderstalige nieuwkomers. De meeste leerlingen wonen in kleine flatgebouwen in de buurt. De school merkt dat de leerlingen na schooltijd weinig buiten komen. De kinderen komen niet tot creatief spel en worden niet meer uitgedaagd om zelf te leren ontdekken en sturen.  Dit wil de school opnemen en stimuleren via een uitdagende en klimaatrobuuste speelplaats. Natuureducatie en buiten lesgeven staan ook op hun prioriteitenlijst. Door de natuur binnen de schoolmuren te halen, zijn ze ervan overtuigd dat de leerlingen op een andere, meer creatieve manier hun spel gaan beleven.

De kandidatuur van Domino wordt goedgekeurd voor een toelage van 20.000,00 euro met suggesties.

4. De Kleine Wereld

Stedelijke lagere school De Kleine Wereld diende een aanvraag in rond de pijler klimaatrobuust, ambitieniveau EcoMidi. De Kleine Wereld is gelegen in de Brederodestraat in Antwerpen.  De school profileert zich als een vredelievende school waarbij de leerlingen van verschillende levensbeschouwingen centraal staan. De omgeving is hierbij van groot belang: iedereen moet er zich veilig en comfortabel voelen. Het schoolteam en de oudervereniging hebben in het verleden al sterk ingezet op ontharding en vergroening van de speelplaatsen. Leerlingen participeren mee bij het onderhoud ervan en de oudervereniging werkt mee aan de vergroeningsacties van de school. Directie, leerkrachten en leerlingen zijn overtuigd van het belang en het nut van een groene omgeving. Nu wil de school verder inzetten op de klimaatrobuustheid en alle mogelijkheden van regenwateropslag en -infiltratie onderzoeken.  Ook in hun educatief programma willen ze extra aandacht aan besteden aan de klimaatverandering. 

De kandidatuur van De Kleine Wereld wordt goedgekeurd voor een toelage van 20.000,00 euro met suggesties.

5. De Kleine Wereldburger

Steinerschool De Kleine Wereldburger diende een aanvraag in rond de pijler klimaatrobuust, ambitieniveau EcoMaxi. De school met 200 leerlingen is gelegen in Borgerhout.  Een deel van de speelplaats werd zo'n 10 jaar geleden ingericht als natuurspeelplaats, maar deze ruimte is dringend aan vernieuwing toe. De schoolgebouwen worden kortelings verbouwd en de raad van bestuur kiest voor een grondige renovatie tot een klimaatneutraal gebouw. De speelplaats moet mee opgenomen worden en dus klimaatrobuust gemaakt worden.  Er is een werkgroep gevormd met ouders en leerkrachten. Ze heeft het mandaat gekregen van de raad van bestuur om te onderzoeken wat de behoeften zijn van leerlingen en van het team, dit te vertalen in een schets voor een nieuwe speelplaats en de nodige (ook financiële) ondersteuning te zoeken. De school hanteert de Steinerfilosofie die stelt dat kinderen in verbinding moeten komen met de natuur en de integratie van de omgeving in de eigen wereld voorop stelt. "Zorg dragen voor het milieu is zorg dragen voor jezelf" is het pedagogisch uitgangspunt en komt terug in alle lessen.  De school ziet een natuurspeelplaats daarvoor als een gepast leslokaal.

De kandidatuur van De Kleine Wereldburger wordt goedgekeurd voor een toelage van 30.000,00 euro met suggesties.

6. Johannesschool 

Vrije basisschool Johannesschool diende een aanvraag in rond de pijler klimaatrobuust, ambitieniveau EcoMidi. Deze school in Wilrijk biedt kleuter- en lager onderwijs aan het eerste, tweede en derde leerjaar. De leerlingenpopulatie bestaat voor bijna de helft uit anderstalige kinderen van allochtone afkomst. Veel kinderen hebben niet alleen te kampen met taalproblemen, maar ook met problemen van socio-emotionele aard. Een kwart van de leerlingen leeft in een kansarm gezin. Ze hebben thuis geen tuin noch park of speelplein in hun onmiddellijke omgeving. In het traject wil de school met de hulp van middelen en coaching tot een uitdagende, klimaatrobuuste speelplaats komen met duurzame bewegings- en spelmogelijkheden. De school droomt van een natuurlijke buitenruimte waar hun leerlingen plezier beleven, uitgedaagd worden om meer te bewegen en risico’s te leren inschatten. Daarnaast is het nog belangrijker om de leerlingen dagelijks in contact te brengen met de natuur, zodat ze er vertrouwd mee geraken, ze het leren appreciëren en op termijn op een respectvolle manier kunnen genieten van natuur.

De kandidatuur van Johannesschool wordt goedgekeurd voor een toelage van 20.000,00 euro met suggesties.

7. Studio Dynamo

Stedelijke basisschool Studio Dynamo diende een aanvraag in rond de pijler klimaatrobuust, ambitieniveau EcoMaxi. Studio Dynamo is een kleine basisschool in Antwerpen-Zuid. De school zet in op dynamisch leren en natuureducatie.  De gebouwen van de school zijn recent gerenoveerd door dienst patrimonium van het stedelijk onderwijs, een deel van de gebouwen zal ingenomen worden door Stedelijk Lyceum Groenhout. Nu komen de drie speelplaatsen aan de beurt, het ontwerp voor speelplaats 1 is gemaakt door de tuinarchitect van dienst patrimonium en is goed bevonden.  Voor speelplaats 2 is er ook al een plan gemaakt door de architect van het gebouw.  Dit plan voorziet bijna een volledige verharding en dit is niet in de overeenstemming met de visie en de noden van de school. Met deze aanvraag wil de school daarom de nodige expertise en financiële middelen bekomen om, in samenspraak met dienst patrimonium, de juiste vertaalslag te kunnen maken naar een gepaste aanleg voor deze speelplaats.

De kandidatuur van Studio Dynamo wordt goedgekeurd voor een toelage van 30.000,00 euro met suggesties en een voorwaarde:

• Maak veel concreter op lange termijn in hoeverre je speelplaats functioneel is naar ‘alle lessen’ toe en maak daarbij de link met de schoolvisie in functie van bewegend/dynamisch leren. 

Niet-goedgekeurde aanvragen

Een ingediend dossier werd door de beoordelingscommissie afgekeurd wegens tekorten op het criterium meerwaarde voor klimaat en leefmilieu. De beoordelingscommissie stelt wel voor om coaching op te starten. 

1. Sint-Ludgardisschool Merksem BaO

Vrije basisschool Sint-Ludgardisschool Merksem diende een aanvraag in rond de pijler klimaatrobuust, ambitieniveau EcoMini. Deze multiculturele basisschool in Merksem heeft een typische verharde speelplaats die niet meer in de beste staat is, stenen steken uit door wortelvorming van de bomen, er zijn verzakkingen, de toegangsweg van de lagere school is oneffen. Daarnaast is er heel weinig groen zodat er amper spontane experimenteer- en ontdekkingsmogelijkheden zijn. Er zijn vaak conflicten die ze toeschrijven aan deze prikkelarme infrastructuur. De conflicten ontstaan tussen de leerlingen basisschool, alsook tussen de leerlingen basisschool en leerlingen secundair, die af en toe ook gebruikmaken van de speelplaats. Deze conflicten zijn een wisselwerking van heel wat aspecten: gedrag, cultuur, andere vormen van omgang en spel, weinig uitdaging. Ze willen daarom inzetten op vergroening omwille van de positieve invloed ervan op het algemene welzijn. Een eerste bevraging bij leerlingen en leerkrachten is al verwerkt in een ontwerp. 

De beoordelingscommissie keurt de kandidatuur van Sint-Ludgardisschool Merksem niet goed, maar stelt wel voor om al coaching op te starten.
De beoordelingscommissie leest een realistische blik en mooie doelen. Maar ze ziet dit helemaal niet gereflecteerd in het bijgevoegde ontwerp. Er zijn zo nog te veel onduidelijkheden rond de realisatie van dit project.  Er is een grote mismatch tussen de vooropgestelde doelen rond de conflictproblematiek en vergroening en het ontwerp. Hierin is onvoldoende variatie, natuurlijke ruimte en speelnatuur voorzien om de doelen te kunnen realiseren.  De beoordelingscommissie moedigt aan om de aanvraag en het ontwerp samen met werkgroep, coach en eventueel deskundige ontwerper verder te verdiepen en verfijnen om tegen 1 december of 1 mei een nieuwe kandidatuur in te dienen. 

Aanvragen tot pauze

Drie scholen dienden een gemotiveerde aanvraag in om hun traject tijdelijk te pauzeren. 

1. Stedelijk Lyceum Groenhout

Wegens veel onvoorziene omstandigheden met bijhorende vertragingen in het traject zoals de covid-crisis, een bestuurswissel, de cyberaanval en een leerkrachtentekort, wil deze school de apotheose van haar traject uitstellen naar het eerste semester van schooljaar 2023-2024. Ze wil dan in schoonheid eindigen door leerlingen deel te laten nemen in een 6-daagse module rond vergroening en klimaat. 

Stedelijk Lyceum Groenhout pauzeerde in schooljaar 2023-2024 haar traject voor enkele maanden en neemt die graag terug op vanaf september 2023. Ze beëindigt het traject op 1 december 2023.

2. Vrije Basisschool De Dames

Deze basisschool botste op heel wat onvoorziene problemen die het traject bemoeilijkte. Ze stelde zich kandidaat met als doel een dak om te vormen tot klimaatrobuuste speelplaats, om zo de speelruimte te vergroten en te komen tot meer natuurlijk spel en contact. Ondanks eerdere afstemmingen bleek dat dit op korte termijn financieel onhaalbaar is. Dit plan maakt nu deel uit van een masterplan op langere termijn. De school besloot daarom in dit traject te focussen op de huidige speelplaats, die boven een parkeergarage ligt en aldus ook een dak. Ook deze speelplaats heeft een gebrek aan natuur en uitdaging en is een echt hitte-eiland. Ook hier verliep het proces echter moeizaam, wegens veel onzekerheid over de draagkracht en een moeizame samenwerking met de huisarchitect van de scholengroep. Om die reden liep het traject veel trager dan gepland en werd beslist om het traject voor een schooljaar te pauzeren. Gedurende dit jaar wil de school een nauwere samenwerking bekomen met het bouwanker en de huisarchitect van de scholengroep, om zo tot meer duidelijkheid over de mogelijkheden van de speelplaats te komen. Ze wil ook al contacten leggen met een ontwerper, om zo in het laatste trajectjaar met de realisatie te kunnen starten.

De Dames pauzeerde in januari 2023 haar traject voor 1,5 jaar en neemt die graag terug op vanaf 1 september 2024. Ze beëindigt het traject op 1 september 2025. 

3. Sint-Vincentschool

Deze school werkte geleidelijk aan aan een ontharde en vergroende speelplaats. Een professioneel ontwerp lag klaar om in het najaar van 2023 te realiseren. Helaas gebeurde in maart 2023 een tragisch ongeval op de speelplaats, waarbij een leerling om het leven kwam. Daardoor werden de voorbereidingswerken om de speelplaats te ontharden en te vergroenen tijdelijk on hold gezet. De school vraagt een pauze om de impact hiervan te verwerken. Samen met de nieuwe directeur zal het bestaande plan grondig herbekeken worden alvorens dit verder te zetten. De vraag om de speelplaats te ontharden en vergroenen blijft echter zeer hoog en prioritair. 

De Sint-Vincentschool pauzeert het traject en neemt het terug op vanaf 1 januari 2024.  Ze beëindigt het traject op 1 januari 2025. 

De toelage bestaat uit twee delen:

• tussentijdse betalingen op factuurbasis van 75% na goedkeuring van het project door de beoordelingscommissie en het college;
• de overige 25% bij de afloop van het project en na de goedkeuring van de verantwoordingsstukken.

Het totaal uit te betalen bedrag bedraagt 180.000,00 euro waarvan:

• 20.000,00 EUR voor Domino; tussentijdse betalingen van 75% = 15.000,00 euro;
• 20.000,00 EUR voor De Kleine Wereld; tussentijdse betalingen van 75% = 15.000,00 euro;
• 20.000,00 EUR voor Johannesschool: tussentijdse betalingen van 75% = 15.000,00 euro;
• 30.000,00 EUR voor Koninklijk Atheneum Berchem; tussentijdse betalingen van 75% = 22.500,00 euro;
• 30.000,00 EUR voor Sint-Eduardus (BaO); tussentijdse betalingen van 75% = 22.500,00 euro;
• 30.000,00 EUR voor De Kleine Wereldburger: tussentijdse betalingen van 75% = 22.500,00 euro;
• 30.000,00 EUR voor Studio Dynamo: tussentijdse betalingen van 75% = 22.500,00 euro;

Een toelage zal enkel uitbetaald worden wanneer er geen openstaande, niet-betwiste, vervallen schulden zijn ten aanzien van de stad Antwerpen.