De Vlaamse Regering heeft op 24 oktober 2014 het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) afbakening van het zeehavengebied Antwerpen (Rechterscheldeoevergebied) definitief vastgesteld. De Scheldekaaien liggen hierdoor buiten het afgebakende Zeehavengebied Antwerpen. Dit had tot gevolg dat het Havenbedrijf Antwerpen en zijn havenkapiteinsdienst niet langer bevoegd waren en dat de verordeningen voor het havengebied er niet langer golden.
De Vlaamse Waterweg is als waterwegbeheerder bevoegd voor het beheer, toezicht en handhaving van de Beneden-Zeeschelde en diens aanhorigheden (artikel 5 van het Vlaams decreet van 2 april 2004). De Scheldekaaien werden evenwel in concessie gegeven aan de stad door het Vlaams Gewest op 21 februari 1997. De Stadshavendienst van de stad Antwerpen, onder leiding van de stadshavenmeester, nam daarom in deze zone eveneens taken op, bijvoorbeeld het ligplaatsbeheer van de riviercruiseschepen en de planning aan het ponton 4 Steenplein – evenwel zonder dat deze ook over duidelijke formele bevoegdheden beschikte.
Om deze taken (nautisch-politioneel) volwaardig te kunnen opnemen, was echter een aangepast juridisch kader nodig teneinde de stad Antwerpen de volle bevoegdheid toe te kennen om slagvaardig op te kunnen treden zodat beheer samengaat met toezicht en handhaving.
Het Vlaams Scheepvaartdecreet van 19 januari 2022 vormt hiervoor thans de wettelijke basis. Het Scheepvaartdecreet verscheen in het Belgisch Staatsblad van 6 mei 2022 en trad in werking op 1 juni 2022.
Artikel 112, tweede lid Scheepvaartdecreet geeft de stad Antwerpen de toezichts- en handhavingsbevoegdheid met betrekking tot de bepalingen over de politie van de Beneden-Zeeschelde, evenals op een aantal bepalingen van het koninklijk besluit van 23 september 1992 houdende scheepvaartreglement voor de Beneden-Zeeschelde, en dit in de zone van de Scheldekaaien in de stad Antwerpen (Scheldekaaien zone stad), vastgesteld door de Vlaamse Regering overeenkomstig artikel 112, derde lid Scheepvaartdecreet.
Inbreuken op voormelde bepalingen kunnen worden gesanctioneerd met bestuurlijke sancties.
De bestuurlijke handhaving verloopt volgens de principes van het Kaderdecreet Bestuurlijke Handhaving van 22 maart 2019.
Het Scheepvaartdecreet van 19 januari 2022 bepaalt in artikel 112, tweede en derde lid:
“Voor de zone van de Scheldekaaien in de stad Antwerpen (Scheldekaaien zone stad) kunnen personeelsleden van de stad Antwerpen door het college van burgemeester en schepenen onder dezelfde voorwaarden worden aangewezen als toezichthouder of bestuurlijk opsporingsagent bevoegd voor de volgende bepalingen en voorschriften:
1° de bepalingen over de politie van de Beneden-Zeeschelde, vastgesteld overeenkomstig artikel 148 van dit decreet;
2° artikel 30, § 2 tot en met § 4, artikel 31, § 3 en § 4, artikel 41, § 7, en artikel 43, van het koninklijk besluit van 23 september 1992 houdende scheepvaartreglement voor de Beneden-Zeeschelde.
De Vlaamse Regering stelt nader de grenzen vast van de zone, vermeld in het tweede lid.”
Het Scheepvaartdecreet van 19 januari 2022 bepaalt in artikel 112, tweede lid: “Voor de zone van de Scheldekaaien in de stad Antwerpen (Scheldekaaien zone stad) kunnen personeelsleden van de stad Antwerpen door het college van burgemeester en schepenen onder dezelfde voorwaarden worden aangewezen als toezichthouder of bestuurlijk opsporingsagent bevoegd voor de volgende bepalingen en voorschriften:
1° de bepalingen over de politie van de Beneden-Zeeschelde, vastgesteld overeenkomstig artikel 148 van dit decreet;
2° artikel 30, § 2 tot en met § 4, artikel 31, § 3 en § 4, artikel 41, § 7, en artikel 43, van het koninklijk besluit van 23 september 1992 houdende scheepvaartreglement voor de Beneden-Zeeschelde.”
Aangezien de Vlaamse Regering de grenzen van de Scheldekaaien zone stad heeft vastgelegd en het Politiereglement Beneden-Zeeschelde heeft uitgevaardigd, kan de stad Antwerpen hier handhavend optreden met betrekking tot bepaalde bepalingen van het Scheepvaartreglement en met betrekking tot de bepalingen van het politiereglement Beneden-Zeeschelde, uitgevaardigd op grond van artikel 148 Scheepvaartdecreet.
Het Kaderdecreet voorziet in afgebakende functies binnen het handhavingsproces: toezicht, opsporing, vervolging en beboeting.
Bestuurlijk toezicht strekt tot controle van de naleving van Vlaamse regelgeving en tot bevordering, beveiliging en herstel van deze naleving en vervult dus in wezen een preventieve functie (memorie van toelichting bij het Kaderdecreet, Parl.St. Vlaams Parlement 2018-19, nr. 1825/1, 37-38). Daarnaast bepaalt artikel 43 van het politiereglement op de Beneden-Zeeschelde dat “de personeelsleden van de stad Antwerpen, zoals vermeld in artikel 112 van het Scheepvaartdecreet” er op toezien dat “dit besluit wordt uitgevoerd, gecontroleerd en nageleefd”. Het toezien op de uitvoering, controle en naleving van de bepalingen van het volledige politiereglement van de Beneden-Zeeschelde, houdt onder meer in dat deze personeelsleden in naam en voor rekening van de stad Antwerpen instaan voor alle vormen van toelatingen en instructies die de stad Antwerpen in het kader van dit politiereglement kan verlenen. Gelezen in de ratio legis van het Scheepvaartdecreet om het nautisch beheer te laten samen gaan met het nautisch-politioneel toezicht en handhaving, kan dit artikel 43 worden beschouwd als een delegatiegrond om de bevoegdheden van de “stad Antwerpen” toe te vertrouwen aan de in artikel 112 Scheepvaartdecreet bedoelde toezichthouders.
Bestuurlijke opsporing sterkt er daarentegen toe bestuurlijk sanctioneerbare inbreuken op de Vlaamse regelgeving en hun daders op te sporen in functie van bestuurlijke vervolging en beboeting.
Beide functies gaan gepaard met een verschillende insteek en met verschillende bevoegdheden, uitgewerkt in het Kaderdecreet en het Scheepvaartdecreet. Toch verzet niets zich tegen een cumul van beide functies in hoofde van dezelfde personen. De memorie van toelichting raadt dit zelfs aan vanuit efficiëntieoverwegingen (memorie van toelichting bij het Kaderdecreet, Parl.St. Vlaams Parlement 2018-19, nr. 1825/1, 19). Net zoals in het kader van de gemeentelijke administratieve sancties, waar toezichters ook zowel een sensibiliserende als een verbaliserende functie (kunnen) vervullen, wordt voor de handhavingsprocedure in het kader van het Scheepvaartdecreet ook uitgegaan van deze cumul in de in dit besluit benoemde nautisch toezichters. Deze cumul laat toe dat nautisch toezichters kort op de bal kunnen spelen, raadgevingen en instructies kunnen geven waar nodig en meteen onderzoekstellingen kunnen stellen en kunnen verbaliseren indien noodzakelijk, zonder dat er een andere persoon hiervoor fysiek ter plaatse moet komen. Gelet op een efficiënt en veilig vaarverkeer en ordentelijk ligplaatsbeheer aan de zone Scheldekaaien, verdient deze werkwijze de voorkeur
In naam en voor rekening van de stad Antwerpen zullen de personen die thans reeds als nautisch toezichthouder bij de dienst Stadshaven zijn aangesteld daarom in de functie van bestuurlijk toezichthouder en opsporingsagent in de zin van het Vlaams Kaderdecreet Bestuurlijke Handhaving en het Scheepvaartdecreet worden aangewezen.
De voorwaarden om als toezichthouder aangesteld te worden dienen nog bij besluit van de Vlaamse Regering te worden bepaald. In het besluit wordt evenwel voorzien dat de huidige nautische functies binnen Stadshaven volstaan om als toezichthouder te worden aangesteld.
Het college beslist volgende personen aan te wijzen in de functie van toezichthouder en bestuurlijk opsporingsagent in de zin van artikel 112, tweede lid van het Scheepvaartdecreet van 19 januari 2022:
- Ann Cockx
- Tom Rottiers
- Steven Nieuwejaers
- Roeland Vandekerckhove
- Annick Pattheeuw