Net zoals mijn fractie dat bij het vorig incident heeft gedaan, veroordelen wij opnieuw elke vorm van vandalisme.
We kunnen er echter niet om heen dat zelfs bijna 80 jaar na zijn dood de figuur van August Borms omstreden is net zoals de plaats die hij inneemt in de Vlaamse geschiedenis.
Borms’ collaboratie met het naziregime staat vast en is ook goed gedocumenteerd in woord en beeld. Dat heeft er veel mee te maken dat hij zich veel bezig hield met propagandistische activiteiten. Bij de intocht van de geallieerde troepen in september 1944 vluchtte hij naar Duitsland waar hij de Vlaamsche Landsleiding steunde als lid van een adviescomité en Vlamingen hielp ronselen voor Duitse krijgsdienst met het oog op een herovering van Vlaanderen. Daarnaast staat het ook vast dat hij een bezoek bracht aan de fabriek van IG Farben in Auswitch, waar dwangarbeiders aan het werk waren. Dat weten we dankzij de reisverslagen in een propagandakrant.
Naast deze feiten zijn er duidelijke indicaties dat Borms steeds meer opschoof van VNV-kringen naar SS-vaarwater.
Ondanks die feiten en indicaties bestaat er duidelijk nog zeer veel onwetendheid én onduidelijkheid over de figuur van August Borms.
Borms, die ter dood werd veroordeeld voor zijn collaboratie, wordt door sommige instellingen en groeperingen aanzien als een martelaar. Zijn graf bekleed vanuit hun oogpunt een belangrijke positie.
Onwetendheid over de collaboratie en de tweede wereldoorlog is echter niet beperkt tot bepaalde groeperingen. Ze is helaas ook een breed maatschappelijk fenomeen. In 2019 trokken Vlaamse leerkrachten aan de alarmbel over het zogenaamd ‘Schild en Vrienden’-effect waarbij jongeren lachten met de Holocaust. Ook de Dossinkazerne gaf toen aan steeds meer van die signalen te ontvangen. Een recente studie in Nederland toonde aan dat 23 procent van de jongeren geboren na 1980 twijfelt aan de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook blijkt dat een derde tot meer dan de helft weinig van de genocide afweet.
Het is daarom een goede zaak dat de stad herinnering en herdenking een belangrijke plaats heeft gegeven in haar bestuursakkoord.
Zo wilt de stad een vernieuwde herdenkingstraditie opzetten waarbij de democratische waarden van de Verlichting, de rechtsstaat en de mensenrechten centraal staat. Het Masterplan Herdenking WOII wordt verder uitgevoerd, waarbij de nadruk ligt op communicatie en educatie. Zoveel mogelijk Antwerpenaren moeten betrokken worden bij de hernieuwde herinneringscultuur. Het Vredescentrum betrekt alle Antwerpse jongeren met aangepaste programma’s en communicatie bij een brede herinneringseducatie. Tot slot, en ook relevant voor ons district, moet de stad een open geschiedenisboek worden waarbij de geschiedenis van de stad maximaal zichtbaar wordt.
Ook in het bestuursakkoord van het district krijgt herdenking een plaats. Zo wil het district samen met de stad de oude begraafplaats in de Van Heybeeckstraat verder uitbouwen tot een herdenkingsplaats. De Vredesfeesten, waarmee we de bevrijding vieren, is een van de belangrijkste evenementen van het district. We kregen al een speciale editie voor 75 jaar bevrijding en voor 80 jaar bevrijding zal er opnieuw een speciale editie zijn. Jongeren worden met acties voor jongeren en scholen hierbij betrokken.
Die fraaie ambities mogen echter natuurlijk niet bij woorden blijven, maar moeten ook omgezet worden in daden. De stad werkt aan bijvoorbeeld een namenmonument. In ons eigen district hebben we naast de bestaande herdenkingsmonumenten nu ook de eerste struikelstenen gekregen.
Wie herdenkt, mag echter niet selectief vergeten. Op dat vlak moeten er ook inconsistenties worden weggewerkt. De stad gaf daar ook al het goede voorbeeld met de naamswijziging van het Delwaidedok naar het Bevrijdingsdok.
Ook over de rol van oorlogsburgemeester Delwaide was er destijds onduidelijkheid en onwetendheid. Om die reden stelde de stad een wetenschappelijke adviesraad aan, met daarin onder meer de rector van de Universiteit Antwerpen Herman Van Goethem, om dit te onderzoeken en hen te begeleiden in het rechtzetten van deze inconsistentie.
Nu het graf van Borms, waarvan ik van uitga dat het op basis van het algemeen beleid inzake herstellingen aan het publiek domein na vandalisme - kan de schepen of de districtsburgemeester mij dat bevestigen? - , opnieuw ter sprake komt, is het volgens mij aangewezen om ook hier die oefening te laten plaatsvinden.
Het heeft uiteraard geen enkele zin om na te denken over een nieuwe naam voor het graf van August Borms. Wel zou men, zoals dat bij andere voorwerpen reeds gebeurd is, in de directe omgeving van het graf een korte of lange tekst kunnen aanbrengen die de figuur van August Borms op wetenschappelijke wijze verduidelijkt. Op die manier wordt er gezorgd voor consistentie met de ambities en de verwezenlijkingen van zowel het stadsbestuur als het districtsbestuur op het vlak van herdenking en herinnering.
Om die redenen had ik graag volgende motie voorgelegd aan de districtsraad:
Gegeven het omstreden karakter van de figuur van August Borms,
Gegeven de onwetendheid over zijn rol collaboratie met het naziregime,
Gegeven de aantrekking die zijn graf, gelegen op de Oude Begraafplaats in de Van Heybeeckstraat te Merksem, heeft op bepaalde groeperingen,
Gegeven de stijgende onwetendheid, in het bijzonder bij jongeren, over de Tweede Wereldoorlog, de collaboratie en de minimalisering van zaken zoals de Holocaust,
Gegeven de ambitie van de stadsbestuur om tot een nieuwe herdenkingstraditie te komen,
Gegeven het Masterplan Herdenking WOII dat de nadruk ligt op communicatie en educatie om zoveel mogelijk Antwerpenaren te betrekken bij de hernieuwde herinneringscultuur,
Gegeven de ambitie van het stadsbestuur om van de stad een open geschiedenisboek te maken waarbij de geschiedenis van de stad maximaal zichtbaar wordt,
Gegeven de waarde die het district Merksem hecht aan herdenking, de verwezenlijkingen op dat vlak, en de verdere plannen waaronder:
de plannen van het district om samen met de stad de oude begraafplaats in de Van Heybeeckstraat verder uit te bouwen tot een herdenkingsplaats,
het voornemen een speciale editie van de Vredesfeesten te houden in 2024
en daarbij jongeren te betrekken
Gegeven de noodzaak om consistent te zijn op vlak van herdenking en herinnering,
Gegeven de werkwijze die de stad heeft toegepast om te beoordelen of de naam van het Delwaidedok al dan niet problematisch was,
Gegeven het gevolg dat de stad heeft gegeven aan het advies van de wetenschappelijke adviesraad die hiermee belast was,
Vraagt de districtsraad, op basis van haar algemene adviesbevoegdheid, aan het districtscollege om:
De stad te verzoeken
Om de wetenschappelijke adviesraad opnieuw bij elkaar te roepen.
Aan de wetenschappelijke adviesraad te vragen:
Zich over de kwestie van het graf van August Borms te buigen en met passende voorstellen te komen,
En in het bijzonder te bestuderen of er via het aanbrengen van een korte of lange tekst voldoende verduidelijking kan worden aangebracht over Borms’ rol in de collaboratie met het naziregime
En indien het antwoord daarop ja is, met een passende tekst te komen.