In steden is omgevingslawaai één van de belangrijkste milieufactoren die de kwaliteit van de leefomgeving bepalen. In Europa heeft geluidshinder na luchtkwaliteit van alle milieugerelateerde factoren de belangrijkste negatieve impact op de volksgezondheid.
Met de Europese richtlijn 2002/49/EG van 25 juni 2002 betreffende de evaluatie en de beheersing van omgevingslawaai (richtlijn omgevingslawaai, gepubliceerd op 18 juli 2002) wordt gestreefd naar een gemeenschappelijke Europese aanpak om de gezondheidsschadelijke effecten door blootstelling aan omgevingslawaai te voorkomen of te verminderen. Het toepassingsgebied beperkt zich tot geluidshinder afkomstig van weg- en spoorverkeer, luchtvaart en industriële activiteiten.
De richtlijn omgevingslawaai verplicht de lidstaten minstens elke vijf jaar geluidsbelastingskaarten op te maken voor alle agglomeraties met meer dan 100.000 inwoners om de blootstelling van de bevolking te bepalen. Vervolgens moet na elke ronde geluidskaarten ook een actieplan worden aangenomen om de vastgestelde geluidshinder te voorkomen of te beperken. Alle geluidskaarten en actieplannen moeten aan de Europese Commissie worden gerapporteerd en publiek ter beschikking worden gesteld.
De richtlijn omgevingslawaai is via Vlarem omgezet in Vlaamse regelgeving (BVR van 22 juli 2005). De verantwoordelijkheden zijn gewijzigd sinds de vorige uitvoeringsronde (BVR van 3 mei 2019 m.b.t. de aanduiding van de bevoegde instanties inzake RL2002/49/EG). Voor de agglomeratie Antwerpen is het college van de stad Antwerpen nu zelf bevoegd voor de opmaak en goedkeuring van de geluidsbelastingskaarten en geluidsactieplannen. Voor de kaarten en actieplannen voor de belangrijke wegen en spoorwegen die Antwerpen doorkruisen, blijft de bevoegdheid bij Vlaanderen liggen. Ook de rapportering aan Europa van alle kaarten en actieplannen binnen Vlaanderen is Vlaamse bevoegdheid.
Op 4 mei 2018 (jaarnummer 4141) nam het college kennis van de strategische geluidsbelastingskaarten die voor de agglomeratie Antwerpen zijn opgemaakt in uitvoering van de derde uitvoeringsronde (referentiejaar 2016) van de richtlijn omgevingslawaai. Op 7 juni 2019 (jaarnummer 04202) keurde het college het geluidsactieplan van de derde ronde goed.
Op 24 juni 2022 (jaarnummer 05256) besliste het college de opdracht voor de opmaak van de geluidsbelastingskaarten voor de vierde ronde te gunnen aan Tractebel Engineering. Het betreft een occasioneel gezamenlijke opdracht met het havenbedrijf, omdat de geluidskartering van het rechteroever-havengebied zowel door de stad als door het havenbedrijf beoogd wordt.
Voor België is 18 januari 2025 de deadline voor rapportering aan de Europese Commissie van de geluidsactieplannen van de vierde ronde. Om deze deadline te halen, vraagt het departement Omgeving van de Vlaamse overheid dat het college het definitieve geluidsactieplan ten laatste in december 2024 goedkeurt.
De Europese richtlijn omgevingslawaai 2002/49/EG is van toepassing. Leefmilieu, inclusief omgevingslawaai, is een gewestelijke bevoegdheid. De richtlijn omgevingslawaai is via VLAREM omgezet in Vlaamse regelgeving (BVR van 22 juli 2005). Het college is bevoegd voor goedkeuring van de geluidsbelastingskaarten (BVR van 3 mei 2019 m.b.t. de aanduiding van de bevoegde instanties inzake RL2002/49/EG).
1. Strategische geluidsbelastingskaarten voor Antwerpen – vierde ronde
Strategische geluidsbelastingskaarten (kortweg geluidskaarten) tonen hoeveel lawaai bepaalde bronnen veroorzaken in de omgeving (= berekende geluidsdruk). In een gezamenlijke opdracht maakten de stad en het havenbedrijf geluidskaarten voor de stad en het havengebied, voor de bronnen wegverkeer, spoorverkeer (trein en tram), industrie en luchtverkeer. Voor deze vierde ronde geluidskaarten is zoveel mogelijk uitgegaan van invoergegevens van 2021.
Zoals de richtlijn omgevingslawaai voorschrijft, werd deze set geluidskaarten berekend voor 2 indicatoren, namelijk Lden vanaf 55dB(A) en Lnight vanaf 50dB(A). Lden is een indicator voor de jaargemiddelde geluidsdruk voor een volledig etmaal (day-evening-night) waarbij meer gewicht wordt gegeven aan de avondperiode (19 tot 23 uur) en de nachtperiode (23 tot 7 uur); Lnight is de geluidsdruk tijdens de nachtperiode. Voor de bronnen waarvoor advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie bestaan, namelijk wegverkeer (Lden 53dB(A), Lnight 45dB(A)), treinverkeer (Lden 54dB(A), Lnight 44dB(A)), en luchtverkeer (Lden 45dB(A), Lnight 40dB(A)) is de geluidsdruk ook berekend vanaf deze advieswaarde.
De geluidskaarten voor Lden en Lnight voor alle bronnen samen zijn toegevoegd in bijlage 1 en 2.
2. Blootstelling van de bevolking aan omgevingslawaai
Op basis van de geluidskaarten werd conform de richtlijn een berekening gemaakt van de blootstelling van de bevolking. Er werd berekend hoeveel inwoners en gevoelige gebouwen (ziekenhuizen, scholen en kinderopvangplaatsen) worden blootgesteld aan verschillende geluidsniveaus.
Ongeveer 8% van de inwoners wordt nabij hun woning blootgesteld aan geluidsniveaus van meer dan 70 decibel Lden, waarbij de doelstelling van het stedelijke geluidsactieplan is dat dit aantal tot nul wordt teruggedrongen tegen 2030. Meer dan 20% van alle inwoners wordt nabij de woning blootgesteld aan geluidsniveaus van meer dan 65 decibel Lden. Bij deze geluidsniveaus is een verhoogde akoestische isolatie van de woning noodzakelijk om binnenshuis een aangenaam en gezond wooncomfort te realiseren.
Wegverkeer blijft bij uitstek de belangrijkste bron wat betreft blootstelling. De woning van meer dan 80% van alle inwoners is onderhevig aan geluidsniveaus die hoger zijn dan de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie. Vervolgens heeft het spoorverkeer een belangrijke bijdrage. De industrie geeft een zeer beperkte blootstelling omdat de bedrijven geconcentreerd gelegen zijn in gebieden zonder bewoning. De luchthaven heeft een lokale impact met beperkte gemiddelde geluidsniveaus. Hinder treedt bij luchtverkeer echter op bij lagere gemiddelde geluidsniveaus omwille van geluidspieken van opstijgende en dalende vliegtuigen. Bijna 10% van alle inwoners is blootgesteld aan luchtverkeersgeluidsniveaus Lden die hoger zijn dan de advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie.
Europa heeft een nieuwe rekenmethode ontwikkeld, CNOSSOS-EU (Common Noise Assessment Methods in the EU), die deze vierde ronde voor het eerst door alle lidstaten gebruikt moet worden. Bovendien is ernaar gestreefd om van meer nauwkeurige basisgegevens te vertrekken bij de berekening. Bijgevolg zijn de resultaten zeer moeilijk vergelijkbaar met die uit de vorige rondes. De verschillen in berekende geluidsniveaus en blootstelling zijn immers voor een groot deel te wijten aan de toepassing van deze nieuwe rekenmethode en niet aan een verhoogde of verminderde blootstelling.
Het eindrapport in bijlage 3 bevat een uitgebreide beschrijving van de rekenmethode en de resultaten. Ter validatie van het rekenmodel zijn op twintig locaties geluidsmetingen uitgevoerd. De resultaten van de geluidsmetingen zijn beschreven in bijlage 4.
3. Vervolgacties
In uitvoering van de richtlijn omgevingslawaai worden volgende vervolgacties uitgevoerd:
4. Opmaak geluidsactieplan (GAP) vierde ronde
In het geluidsactieplan moeten maatregelen beschreven worden die overmatig omgevingslawaai ter hoogte van woningen, kinderdagverblijven, scholen en zorgcentra aanpakken en vermijden om een gezonde leefomgeving te realiseren voor iedereen. Nieuw sinds vorige ronde is de verplichting om de gezondheidswinst als gevolg van de maatregelen in te schatten.
Maatregelen kunnen genomen worden in verschillende domeinen. Meest efficiënt zijn brongerichte maatregelen waarbij een vermindering wordt beoogd van de geluidsproductie, bijvoorbeeld via een geluidsarm wegdek, stillere voertuigen of realisatie van modal shift. Verplichte bronnen die moeten beschouwd worden, zijn wegverkeer, spoorverkeer, luchtverkeer en industrie. Verder zullen ook technische installaties en machines worden beschouwd.
Op sommige plaatsen kunnen aanvullend blootstellingsmaatregelen noodzakelijk zijn, bijvoorbeeld geluidsafscherming, akoestische isolatie of een aangepaste ruimtelijk ordening. Essentieel is dat nieuwe woningen worden vermeden op plaatsen met overmatig omgevingslawaai. Ook moet worden ingezet op het bewaren en creëren van plaatsen met een relatief goed geluidsklimaat.
De afdeling klimaat & leefmilieu coördineert de opmaak van het stedelijke geluidsactieplan en staat in voor de redactie en de publieke raadpleging.
Omwille van de veelheid aan mogelijke maatregelen zal afstemming nodig zijn met vele beleidsdomeinen binnen de stad, voornamelijk op het vlak van mobiliteit, stadsontwikkeling, ruimtelijke planning, inrichting van de publieke ruimte, vergunningverlening, maar ook op het vlak van aankoop van machines en voertuigen, beheer & onderhoud, business & innovatie, groen & begraafplaatsen, sociale veiligheid, kinderopvang, onderwijs, wonen, gezondheid, milieu-interventie, gemeenschapsvorming, jeugd, erfgoed, cultuur, sport.
Afstemming met de relevante externe instanties en met de andere Vlaamse geluidsactieplannen zal gebeuren in het kader van de Vlaamse Werkgroep Uitvoering Richtlijn Omgevingslawaai. Hierin zijn bijna alle instanties vertegenwoordigd die een bijdrage kunnen leveren voor het formuleren en uitvoeren van maatregelen in het geluidsactieplan, met name het departement Omgeving, het Agentschap Wegen en Verkeer, het departement Mobiliteit en Openbare Werken, het havenbedrijf Antwerpen, Infrabel, De Lijn, FOD Mobiliteit, de andere agglomeraties. Aanvullend wordt overleg voorzien met het bestuur van de luchthaven van Deurne.
Volgende stappen worden voorzien:
Mijlpaal | Periode |
Consultatie belanghebbenden en opmaak ontwerp GAP | maart-juni 2024 |
Kennisname ontwerp GAP en goedkeuring publieke raadpleging door het college | juli-augustus 2024 |
Publieke raadpleging (streefdoel is een gelijktijdige publieke raadpleging met die voor de andere Vlaamse actieplannen (belangrijke wegen en spoorwegen, luchthaven Zaventem, agglomeraties Gent, Leuven, Brugge)) | augustus-oktober 2024 |
Verwerking inspraakreacties en aanpassing GAP | oktober-november 2024 |
Goedkeuring GAP door het college | december 2024 |
Kennisname door Vlaamse Regering en rapportering aan Europa | januari 2025 |
Het college neemt kennis van de resultaten van de opdracht ‘opmaak strategische geluidsbelastingskaarten agglomeratie en haven Antwerpen, vierde uitvoeringsronde’ en keurt de geluidsbelastingskaarten van de vierde uitvoeringsronde goed.
Het college keurt goed dat de resultaten van de opdracht ‘opmaak strategische geluidsbelastingskaarten agglomeratie en haven Antwerpen, vierde uitvoeringsronde' worden overgemaakt aan het departement Omgeving van de Vlaamse overheid (afdeling beleidsontwikkeling en juridische ondersteuning) voor rapportering aan de Europese Commissie en bekendmaking via het Vlaamse portaal.
Het college keurt goed dat de resultaten van de studie ‘opmaak strategische geluidsbelastingskaarten agglomeratie en haven Antwerpen, vierde uitvoeringsronde’ voor medewerkers en publiek ontsloten worden via GIS, website en open data.
Het college keurt goed dat het geluidsactieplan, vierde ronde, wordt voorbereid tegen december 2024.
| SW/ Klimaat & Leefmilieu | Opmaken geluidsactieplan vierde ronde in samenwerking met de relevante stedelijke diensten en externe actoren. |
| Relevante afdelingen van de bedrijven Stadsontwikkeling, Maatschappelijke Veiligheid, Talentontwikkeling en Vrijetijdsbeleving, en Stadsbeheer, evenals team Stadsbouwmeester, AG SO en AG Vespa (niet limitatieve lijst). | Medewerking verlenen bij de opmaak van het geluidsactieplan met het oog op het identificeren van effectieve en haalbare maatregelen in afstemming met het huidige en geplande beleid, en zich engageren voor een goede uitvoering van de maatregelen voor zover die betrekking hebben op hun werking. |