2024_CBS_02561 - Klimaat & Leefmilieu - Facilitatie-overeenkomst Warmtenet Rioolwaterzuiveringsinstallatie Deurne - Fluvius - Goedkeuring

Op 18 mei 2020 (jaarnummer 295) keurde de gemeenteraad het "plan van aanpak warmtenetten" goed met daarin de afbakening van verschillende pilootzones waaronder de slachthuissite.

Op 14 december 2020 (jaarnummer 775) keurde de gemeenteraad het klimaatplan 2030 van de stad Antwerpen goed. Daarin wordt gerekend op de aanleg van warmtenetten om een belangrijk deel van de warmtevraag (10% van de woningen) te verduurzamen en zo bij te dragen (71 kiloton CO₂-reductie) aan de klimaatdoelstellingen van de stad.

Op 11 juni 2022 (jaarnummer 4842) keurde het college van burgemeester en schepenen de intentieovereenkomst goed tot aansluiting van het patrimonium van het Stedelijk Onderwijs (AGSO) . Daarin spreekt ze haar intentie uit om dat patrimonium aan te sluiten op de warmtenetten die worden ontwikkeld in uitvoering van de Roadmap 2030. 

Op 27 juni 2022 (jaarnummer 439) keurde de gemeenteraad het beleidskader realisatie warmtenetten goed met als titel "Roadmap 2030 | stadsbreed warmtenet Antwerpen". De uitvoering van de achttien daarin opgenomen beleidsaanbevelingen werd opgedragen aan de bedrijfseenheid stadsontwikkeling, afdeling klimaat & leefmilieu (SW/K&L), Fluvius, Havenbedrijf Antwerpen-Brugge en de betrokken stadsdiensten.

Op 12 mei 2023 (jaarnummer 3271) keurde het college van burgemeester en schepenen de afsprakenverklaring met Warmtenetwerk Antwerpen Oost en Fluvius goed betreffende de ontwikkeling van een warmtenet binnen de warmtecluster Stuivenberg.

Op 9 juni 2023 (jaarnummer 4011) keurde het college van burgemeester en schepenen de Intentieovereenkomst goed met betrekking tot de aansluiting van het patrimonium van Brandweer Zone Antwerpen op de warmtenetten die worden ontwikkeld in uitvoering van de roadmap 2030.

Op 8 september 2023 (jaarnummer 4586) keurde het college van burgemeester en schepenen het ontwerp van stedelijk reglement warmtenetten goed. Daarin wil de stad, binnen de grenzen van haar bevoegdheden, regels vastleggen voor de realisatie en exploitatie van warmtenetten. Naast regels m.b.t. het verlenen van een ontwikkelrecht worden ook regels bepaald met betrekking tot de tarieven voor de levering van warmte, en de afbakening van warmteclusters waarvoor Fluvius een domeinreservering zal worden toegekend.

Inleiding

Na de goedkeuring van de afsprakenverklaring op 12 mei 2023 (jaarnummer 4586) werken Fluvius Sysem Operator CV en Warmtenetwerk Antwerpen Oost BV (WAO) verder aan een samenwerkingsovereenkomst, waarbij Fluvius de rol als warmtenetbeheerder op zich zou nemen, en WAO de rol als warmteproducent-leverancier. De stad Antwerpen is als regisseur en eigenaar van een aanzienlijk patrimonium in het plangebied van het warmtenet met als bron de Waterzuiveringsinstallatie van Aquafin nv in Deurne, een onmisbare partij voor het welslagen van dit project. Fluvius vraagt in haar rol van warmtenetbeheerder een engagement van de stad Antwerpen met betrekking tot de aansluiting van het stedelijk patrimonium binnen het plangebied van het Warmtenet Roolwaterzuiveringsinstallatie Deurne. De belevering van de warmteafname die dat patrimonium vertegenwoordigt is een noodzakelijke maar niet uitsluitende voorwaarde voor de rendabiliteit van het project. Het plangebied omvat de warmtecluster Stuivenberg zoals deze werd afgebakend in het ontwerp van het stedelijk reglement warmtenetten aangevuld met de pilootzone van de Slachthuissite zoals afgebakend in het plan van aanpak warmtenetten.

Rol eigen patrimonium

De realisatie van dit warmtenet draagt in belangrijke mate bij aan de klimaatdoelstellingen van de stad Antwerpen. Het warmtenet zal immers gevoed worden door een 100% klimaatneutrale bron. Zo biedt het in de eerste plaats voor de gebouwen binnen het plangebied een kosteneffectieve oplossing voor het verduurzamen van hun warmtevraag. De kosteneffectiviteit van warmtenetten in het plangebied ten opzichte van de alternatieven werd aangetoond in de Strategische Energievisie en de daaruit voortvloeiende plannen en beleidskaders zoals de Roadmap 2030.

Die redenering geldt vanzelfsprekend voor het patrimonium van de stad Antwerpen. De intentie om dat patrimonium te verduurzamen door middel van aansluiting op een warmtenet werd uitgesproken in verschillende beleidskaders. Zo stelt het klimaatplan onder "hoofdstuk 9: de stad als goede voorbeeld" : De stad sluit waar mogelijk haar gebouwen aan op het warmtenet. Ook in de Roadmap 2030 werd de rol van het eigen patrimonium in de ontwikkeling van warmtenetten goed beschreven en vertaald in beleidsactie 9: Opzetten van samenwerkingsovereenkomsten met patrimoniumbeheerders van de stad Antwerpen. 

De uitvoering van die beleidsactie leidde reeds tot de goedkeuring van 2 intentieovereenkomsten met beheerders van een deel van het stedelijk patrimonium. In dit geval het Autonoom Gemeentebedrijf Stedelijk Onderwijs (AGSO) en de Brandweer Zone Antwerpen (BZA). Sociale Huisvestingsmaatschappij Woonhaven kwam vanuit een intentieverklaring al tot een samenwerkingsovereenkomst met Fluvius. Bij een volledige uitvoering van de beleidsactie zullen voor het volledige stedelijk patrimonium hetzij samenwerkingsovereenkomsten voor een volledige portefeuille hetzij aansluitcontracten voor individuele gebouwen zijn gesloten. 

Het afsluiten van dergelijke overeenkomsten vraagt een grondige voorbereiding met uitwisseling van investeringsplanningen, plaatsbezoeken en technische voorstudies. De uitvoeringsplanning van het Warmtenet Rioolwaterzuiveringsinstallatie Deurne is echter afhankelijk van de realisatie van de eerste warmteleidingen onder het publiek domein van de Slachthuissite dewelke moet aanvangen in april 2024. Gezien deze dwingende planning is het niet mogelijk om, nog voor de aanvang van die werken en de daarbij behorende finale investeringsbeslissing van de partijen die samen het warmteneproject zullen realiseren, tot de noodzakelijke contractuele overeenkomsten te komen. Om de investerende partijen enige zekerheid te kunnen bieden met betrekking tot de aansluiting van het stedelijke patrimonium wenst de stad zich in te spannen om haar patrimonium tijdig aan te sluiten op het te ontwikkelen warmtenet. Dit engagement wordt beschreven in de voorliggende facilitatieovereenkomst.

Energievraag stedelijk patrimonium

Op basis van een eigen analyse identificeerde Fluvius 22 gebouwen die ze zou willen aansluiten op het Warmtenet Rioolwaterzuiveringsinstallatie Deurne. Deze gebouwen vertegenwoordigen samen een warmtevraag van 13.773 GWh. De aansluiting van deze gebouwen vormen de basis voor de businesscase van het warmtenet in de warmtecluster Stuivenberg.

Op basis van een eigen analyse van gegevens in de stedelijke GIS-systemen konden 49 gebouwen binnen het stedelijk patrimonium worden geïdentificeerd die op minder dan 100m van het te ontwikkelen warmtenet en binnen het plangebied gelegen zijn. Deze gebouwen zijn zonder grote uitbreidingen van het net aansluitbaar.  Van die 49 gebouwenzijn er 7 waarvan de stad Antwerpen rechtstreeks de energiefactuur betaalt en de stad de afname dus eenvoudig kon inschatten. Die facturen zijn samen goed voor een totale aardgas afname van 7,867 GWh/j. De afname in 7 gebouwen van woonhaven die Fluvius zelf aanduidde werd door hen ingeschat op een totale afname van 8,829 GWh/j. Het door Fluvius aansluitbaar patrimonium van woonhaven en het potentieel aansluitbaar ander stedelijk patrimonium vertegenwoordigen dus samen een geschatte afname van 16,697 GWh/j. Daarbij mag bovendien opgemerkt worden dat voor 27 gebouwen nog geen raming van de afname beschikbaar is. Het is dus goed mogelijk om een afname vergelijkbaar met de door Fluvius geïdentificeerde gebouwen te realiseren. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de bovengenoemde cijfers:

Engagementen

In de facillitatieovereenkomst met Fluvius engageert de stad Antwerpen zich tot:

• het door Fluvius in eerste orde aangeduide stedelijk patrimonium binnen het plangebied, aan te sluiten op het Warmtenet Rioolwaterzuiveringsinstallatie Deurne.
• de aansluitbaarheid aan het Warmtenet Rioolwaterzuiveringsinstallatie Deurne van bijkomend stedelijk patrimonium binnen het plangebied in samenspraak met Fluvius te onderzoeken.
• alternatieve warmteproductie ten behoeve van stedelijk patrimonium en nieuwe stadsontwikkelingen in het plangebied slechts na overleg met Fluvius te ontwikkelen en realiseren.
• door middel van aansluiting van het stedelijk patrimonium binnen het plangebied een gecombineerde totale warmteafname te realiseren op het Warmtenetwerk Antwerpen Oost van 3,322 GWh/j tegen 2026; 12,250 GWh/j tegen 2027; en 13,773 GWh/j tegen 2028.

Daarnaast zal de stad Antwerpen het Warmtenetwerk Waterzuiveringsinstallatie Deurne faciliteren:

• wanneer zij door een derde partij bevraagd wordt omtrent gebeurlijke initiatieven voor de ontwikkeling, renovatie en/of herbestemming van constructies binnen het Plangebied, tussen Fluvius en deze derde partij.
• door het kenbaar te maken en onder gepaste voorwaarden ter beschikking te stellen van de financiële steunmechanismen waarover zij beschikt binnen de perken van haar bevoegdheid.

De engagementen zijn slechts geldig onder volgende noodzakelijke voorwaarden

1. tijdige beschikbaarheid van het Warmtenet Rioolwaterzuiveringsinstallatie Deurne.
2. kwaliteit en samenstelling van Duurzame Thermische Energie in lijn met deze vastgelegd in het ontwerp van stedelijk reglement warmtenetten. 
3. bereidheid om aan de betrokken netgebruikers en afnemers op het Warmtenet Rioolwaterzuiveringsinstallatie Deurne een Vergoeding voor Aansluiting op basis van de werkelijke kosten en een Billijke Vergoeding, op basis van een total cost of ownership (TCO) niet hoger dan deze voor een lucht water-warmtepomp, wanneer deze warmte aan 55°C dient te leveren, aan te rekenen.

De inspanningsverbintenis om het stedelijk patrimonium in het plangebied van de facilitatieovereenkomst aan te sluiten op het warmtenet rioolwaterzuiveringsinstallatie Deurne is in principe budgetneutraal als we het volgende  in overweging nemen:

1. Niet meer dan anders principe: De kosten voor de aansluiting op het warmtenet van de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Deurne worden bepaald volgens het “niet meer dan anders” principe. Dit betekent dat de kosten voor deze aansluiting vergelijkbaar zijn met wat anders zou zijn uitgegeven voor een vergelijkbaar alternatief. Omdat het hier gaat om 100% duurzame warmte is het vergelijkbare alternatief een lucht-water warmtepomp wanneer deze warmte aan 55°C moet leveren. Dit principe is ook ingeschreven in het ontwerp van stedelijk reglement dat momenteel een plan-MER procedure doorloopt. De artikels 5 en 6, die bepalingen bevatten i.v.m. de Billijke Vergoeding, stellen ook expliciet dat deze niet hoger kunnen zijn dan de Total Cost of Ownership van de warmtepomp wanneer die water aan 55°C moet leveren.
2. Verduurzaming van publieke gebouwen en overheidsgebouwen: De verplichtingen voor de verduurzaming van overheidsgebouwen zijn vastgelegd in de langetermijnrenovatiestrategie van de Vlaamse overheid (EPC en EPC-NR). De daarbij horende investeringen in een warmteproductie op basis van hernieuwbare energie of afvalwarmte vormen in elk geval een investeringsopgave voor het stedelijk patrimonium. Reeds vanaf 2030 is voor niet residentiële gebouwen een energielabel E verplicht, vanaf 2045 een label A voor publieke gebouwen, andere niet residentiële gebouwen krijgen tijd tot 2050. Deze verplichting is niet verbonden aan verkoop, overdracht of verhuur.
3. De kosten van de overeenkomst: Artikel 10 van de facilitatieovereenkomst verwijst naar de kosten verbonden aan de personeelsinzet nodig om tot de verschillende aansluitovereenkomsten te komen en zijn in elk geval niet hoger dan wat noodzakelijk is om een vervanging van de huidige verwarmingsinstallaties in het kader van een renovatieverplichting voor te bereiden en uit te voeren. Deze kosten vallen dus binnen de reguliere opdracht van de verschillende patrimoniumbeheerders en de afdeling SW/Klimaat & Leefmilieu.

Enkel wanneer een aansluiting op het warmtenet in het kader van deze facilitatieovereenkomst wenselijk zou zijn voor het einde van de afschrijvingsperiode van de huidige verwarmingsinstallaties is er mogelijk een budgettaire impact. Om in gebeurlijke gevallen dergelijke budgettaire impact te kunnen compenseren werd een provisie gebudgetteerd van 425.000,00 € in 2024 en 399.356,00 € in 2025. Omdat de middelen ten vroegste in 2025 ingezet kunnen worden - engagementen m.b.t. afnamevolumes starten ingevolge de facilitatieovereenkomst pas in 2026, werd het budget in AMJP 7  voor 2024 verschoven naar een ander investeringsproject van de roadmap 2030 | stadsbreed warmtenet Antwerpen, het project Royerssluis op budgetadres:

5152500000/664600/2LMS020101PA5991/SUB_NR

Deze voor 2025 werden verschoven naar de investeringscluster op budgetadres:

5150980000/664600/2LMS029801A00000/SUB_NR

Op budgetpositie 664 is daar 1.993.031,00€ voorzien. Waarvan dus in elk geval 399.356,00 € kan aangewend worden voor de compensatie zoals beschreven.