2024_CBS_02562 - De Grote Verbinding. District Antwerpen. SWPR13613. Cap-A-City - Voorontwerp permanente ingrepen - Goedkeuring

In het kader van het leefbaarheidsproject Ringpark Zuid ontving stad Antwerpen op 8 juli 2022 een facultatieve subsidie van het Vlaams stedenbeleid voor het project “Cap-A-City”. Met deze subsidie wenst stad Antwerpen het bestaande en verwaarloosde tunneldak (middenberm) in de Jan De Voslei te transformeren naar een groene, verbindende publieke ruimte. De stad wil zo tegemoetkomen aan de nood van de omliggende wijken aan open ruimte voor ontmoeting, sport, spel en ontspanning. Het project wordt in 2 fasen gerealiseerd: 

• fase 1: tijdelijke ingrepen met uitvoering in het eerste kwartaal van 2024;
• fase 2: permanente ingrepen met uitvoering in 2025.

De subsidie moet besteed zijn voor eind december 2025.

De ontwerpbasis voor de transformatie en nieuwe inrichting is verankerd in een structuurschets voor de Jan De Voslei, onderdeel van het voorontwerp van Ringpark Zuid (SWPR12593), goedgekeurd door het college op 8 juli 2022 (jaarnummer 5786).

Het college keurde in zitting van 10 maart 2023 (jaarnummer 1444, bestek GAC_2022_02498) de gunning goed voor het aanstellen van het ontwerpteam Tractebel Engineering nv. voor de studie en begeleiding van de uitvoering van het project Cap-A-City.

Op 22 september 2023 (jaarnummer 6521) keurde het college de projectdefinitie en het conceptontwerp voor de tijdelijke ingrepen op het tunneldak goed.

De districtsraad gaf op 16 oktober 2023 een voorwaardelijk gunstig advies op het conceptontwerp van de tijdelijke ingrepen. 

De Jan de Voslei is een gewestweg en in eigendom en beheer van het Vlaamse Gewest. Het gewest gaf op 27 september 2023 een domeinvergunning, die het mogelijk maakt om de tijdelijke ingrepen te realiseren. 

Op 8 maart 2024 (jaarnummer 2068) keurde het college de domeinconcessie tussen het Vlaamse Gewest en de stad goed. Deze concessie regelt het gebruik en het beheer van de middenberm door de stad, in eerste instantie tot eind 2025. Ten laatste 6 maanden voor einde overeenkomst zullen het Vlaamse Gewest en de stad nieuwe beheerafspraken opmaken. 

Overeenkomstig de domeinconcessie moet de stad voor elke realisatie toestemming vragen aan het Vlaamse Gewest en hierbij aantonen dat de voorgestelde wijzigingen aan de middenberm binnen de grenzen vallen van wat is opgenomen in de bij de domeinconcessie als bijlage 2 bijgevoegde rekennota. De rekennota kan in onderling overleg worden aangepast en/of uitgebreid op basis van nieuwe kennis en inzichten. In deze fase van voorontwerp is nog geen toestemming aan het Vlaamse Gewest gevraagd. De rekennota is gevolgd en was bepalend voor de ontwerpkeuzen. In de fase van goedkeuring van het definitief ontwerp zal de toestemming wel worden gevraagd. 

Op 19 februari 2024 werd het voorontwerp aan het Coördinatieoverleg Openbaar Domein (COD) voorgelegd. Het COD gaf een voorwaardelijk gunstig advies. 

De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling (afdeling Mobiliteit) legt het voorontwerp voor de permanente ingrepen ter goedkeuring voor en vraagt aan het college om het voorontwerp vervolgens voor advies aan de districtsraad van het district Antwerpen voor te leggen.

In het gemeenteraadsbesluit van 31 mei 2021 (jaarnummer 309) werden de bovenlokale locaties vastgelegd.
De Jan de Voslei is een bovenlokale straat (gewestweg).

Het tunneldak dateert uit de jaren '70 van vorige eeuw. Het is aangelegd als een publiek toegankelijke ruimte met plantbakken, maar is vandaag een onderbenutte ruimte. Het drukke verkeer in de Jan De Voslei, de verwaarloosde toestand en vooral het ontbreken van zit-, ontmoetings-, spel- en sportgelegenheden zijn hiervan de oorzaak. 

Stad Antwerpen wenst dit tunneldak met het project Cap-A-City te transformeren naar een groene, verbindende publieke ruimte gelegen tussen twee wijken die nood hebben aan een kwalitatieve publieke buitenruimte.

Het project Cap-A-City wordt, zoals hoger vermeld, in 2 fasen gerealiseerd. In een eerste fase gebeuren een aantal tijdelijke ingrepen die tegemoet komen aan de vraag vanuit de buurt naar meer groen, ontmoetingsmogelijkheden, sport- en spelvoorzieningen. De eerste fase is een testfase waarbij de stad wil nagaan of de ingrepen effectief gebruikt worden en technisch realiseerbaar zijn. Een evaluatie hiervan loopt vanaf het openingsevent op 27 maart 2024 tot in de zomer. Activiteiten die aanslaan, krijgen een vaste plek in de permanente ingrepen. Ook een technische bijsturing is door het werken in fasen mogelijk.

Voorliggend voorontwerp bouwt enerzijds verder op die tijdelijke ingrepen. Anderzijds vloeien de gemaakte ontwerpkeuzen en de daarmee samenhangende technische oplossingen voort uit de beperkingen en randvoorwaarden die het tunneldak met zich meebrengt, zoals:

• het ontwerpen van oplossingen die de toegelaten gebruiksbelasting op het tunneldak niet overschrijden;
• het verbod om constructies in de tunnelstructuur te verankeren;
• het verbod om voertuigen en/of grotere werktuigen voor de realisatie en het onderhoud op het dak in te zetten;
• het integreren van de renovatiewerken aan het tunneldak (vervanging van de glasdalplaten) door het Vlaamse Gewest in de werken van het project Cap-A-City; 
• het zoeken naar oplossingen om de verkeersveiligheid aan de oversteekplaatsen te verhogen. 

Ondertussen is het steeds duidelijker dat de stad met het subsidiebudget de transformatie van het tunneldak kan aanvatten, maar niet voor een volledige herinrichting van het tunnelddak kan gaan. Ook het tijdsbestek van de subsidie laat dat niet toe. Het voorontwerp focust dan ook op specifieke zones en ingrepen. 

Het voorontwerp kenmerkt zich door onderstaande krachtlijnen:

• het realiseren van een lineaire tuin met groene omkadering als robuuste groenstructuur door de ontbrekende bomen en struiken aan te vullen en door de aanleg van groendaken als groene eilandjes verspreid over het tunneldak; 
• het maken van een duidelijke padenstructuur die aantakt op de wijk;
• het voorzien van bijzondere plekken als genereuze verblijfsruimten, activiteitenzones en toegangen door het aanbrengen van poorten aan beide uiteinden van het tunneldak, houten platformen als verblijfsruimten, een meervoudige speel- en beweegzone, een pergola die schaduw brengt in de centraal gelegen ontmoetingsruimte;
• het aanbrengen van voorzieningen zoals banken, vuilbakken, drinkfonteinen, tafels;
• het behouden van de kijktuin die in de fase van tijdelijke ingrepen werd gerealiseerd en die het tunneldak als vernieuwde publieke ruimte van het Olympiadekruispunt afschermt.

De gebruikte materialen en kleuren verwijzen naar het dak zelf en/of naar de aanliggende bebouwing: beton en bakstenen voor de scheidende muurtjes, metaal voor de constructies zoals poorten en pergola, hout en rubber/asfalt voor de niuewe vloerafwerkingen.

Bij de uitwerking van het voorontwerp is zo veel als mogelijk rekening gehouden met het advies op het conceptontwerp van de districtsraad Antwerpen:  

• intentie is om het beheer bovenlokaal te houden en op te nemen in het beheer van het toekomstige Ringpark Zuid, met uitzondering van de waterfactuur van de drinkfonteinen die op vraag van het district worden voorzien (zie verder);
• de onbeveiligde oversteekplaatsen worden voorzien van tijdelijke verkeerslichten, waarover na evaluatie beslist zal worden om deze maatregel te behouden of over te gaan op een andere maatregel; dit loopt apart van het project Cap-A-City; 
• het voorontwerp met programmavoorstel voldoet aan de rekennota inzake tunnelstabiliteit;
• integrale toegankelijkheid wordt meegenomen als blijvend uitgangspunt;
• het voorontwerp houdt naast verkeersveiligheid ook rekening met de maatschappelijke veiligheid, maar dit kan nog verbeterd worden door de ruimtelijke organisatie en overzichtelijkheid van de activiteiten te verfijnen en door bredere paden te voorzien; verlichting is nog in onderzoek; 
• in het voorontwerp worden de nieuwe vloerafwerkingen zoals asfalt art of rubberen gietvloeren als haalbaar gezien, wat niet belet dat deze bij de uitvoering de nodige aandacht verdienen;
• er wordt gekozen voor droogteresistente planten en bomen om het bewateren van de planten te vermijden of tot een minimum te beperken in de ontwikkelingsfase; de plantkeuze zal uitgetest worden in de fase van de tijdelijke ingrepen;
• 3 drinkwaterfonteinen, aan de beiden uiteinden en centraal, worden al geplaatst in de fase van de tijdelijke ingrepen; 
• de ondergronden zijn in hout of rubberachtig materiaal; afwerking van de randen en antislip is nog in onderzoek;
• het programma is aangepast aan de vragen uit de buurt, wat ook getest wordt in de fase van de tijdelijk ingrepen;
• het geschikt maken van de vloer in functie van het toegankelijker maken van het dak voor mensen met een visuele beperking vergt nog verder onderzoek;  
• openbare toiletten worden niet voorzien; een proefproject is hiervoor lopende op andere plekken in de stad.

De opmerkingen van het COD (zie adviezen) zullen worden verwerkt in de fase van opmaak van het definitief ontwerp. 

Het project wordt gefinancierd met een subsidie van het Vlaams Stedenbeleid (subsidiefiche SBT11364) ter waarde van 3 miljoen euro.
De ontvangsten en uitgaven zijn opgenomen in het meerjarenplan 2020-2025 onder 2LMS010102M02955/SBT11364.