In het kader van het Horizon Europe-programma loopt de call HORIZON-CL5-2024-D6-01: Effects of disruptive changes in transport: towards resilient, safe and energy efficient mobility (Effecten van ontwrichtende veranderingen in het transport: naar veerkrachtige, veilige en energie-efficiënte mobiliteit), met als deadline 5 september 2024.
Met deze oproep benadrukt de Europese commissie het belang van robuuste transportsystemen in tijden van snelle veranderingen die niet gepland of voorspeld zijn. De COVID-19-pandemie en ook de overstromingen in Wallonië, hebben verschillende problemen aan het licht gebracht (bv. de levering van essentiële goederen, het garanderen van ononderbroken en veilig openbaar vervoer voor essentiële werknemers, enz.). Door de huidige situatie op de energiemarkt is de behoefte aan een energiezuinig mobiliteitssysteem dat verstoringen in de brandstoftoevoerketen kan opvangen nog dringender geworden.
De afdeling Stadsontwikkeling/Communicatie en Participatie/Slim naar Antwerpen werd gevraagd om deel te nemen aan het projectvoorstel én de rol van coördinator op te nemen. Het project krijgt de projectnaam 'RESafe'.
Stad Antwerpen wil in het project RESafe uitgebreid onderzoek doen naar overstromingen in Antwerpen en gelooft dat het nodig is om duurzame strategieën te ontwikkelen om de veerkracht van de stad te vergroten als het gaat om het risico op overstromingen door extreme regenval. Naarmate de klimaatverandering toeneemt, krijgen stedelijke gebieden namelijk te maken met een hogere frequentie en intensiteit van regenval. Dit kan leiden tot aanzienlijke watergerelateerde problemen.
Stad Antwerpen ziet een samenwerking met wetenschappelijke partners die kunnen helpen bij zowel de mobiliteitskant van de zaak als het hydrologische deel van deze kwestie. De stad wil graag onderzoeken wat de prioriteit moet krijgen als er een overstroming van pluviaal water optreedt. Het is belangrijk om vat te krijgen op de impact die een crisis zou hebben op de mobiliteit vandaag en op de inwoners wanneer stad Antwerpen overstromingen zou meemaken. Het combineren van bestaande overstromingskaarten met de bestaande kennis over de mobiliteitsintensiteit in de stad of een impactanalyse van de hoeveelheid water op diverse transport- en mobiliteitscorridors in de stad kan interessante inzichten bieden.
Het college wordt gevraagd om een engagementsbrief te ondertekenen die de deelname en rol van coördinator van de stad Antwerpen aan het RESafe-project bevestigt. Als het projectvoorstel wordt goedgekeurd, zal het project in het voorjaar van 2025 starten en 36 maanden duren.
Art. 8 van het besluit van de gemeenteraad van 25 maart 2019 (jaarnummer 154): het college is bevoegd om namens de stad Antwerpen in te tekenen op projectoproepen die worden georganiseerd door een hogere overheid en om met diezelfde overheid daarover overeenkomsten te sluiten.
Stad Antwerpen deed reeds uitgebreid onderzoek naar de bovengrondse gevolgen van een overstroming in de stad, bijvoorbeeld hoeveel huizen er getroffen zouden worden. Dit heeft geleid tot de creatie van overstromingskaarten. Die gegevens over infrastructuur en woningen op de begane grond zouden interessant zijn om toe te passen op verkeer en mobiliteit in de stad.
Meer gegevens over ondergrondse infrastructuur (bijv. tunnels, parkeergarages) zouden waardevol kunnen zijn om de impact op mobiliteit te meten. De huidige overstromingskaarten zijn ontwikkeld voor de hele stad Antwerpen, inclusief de voorstedelijke gebieden. Voor het beheer van overstromingen is diepgaand onderzoek van ondergrondse mobiliteitsinfrastructuur een toegevoegde waarde. Door hun lage ligging worden ondergrondse garages en metrolijnen bijvoorbeeld gekenmerkt door een groter veiligheidsrisico. Aan de andere kant kunnen sommige van de minder gebruikte ondergrondse structuren - in het ergste geval - ook dienen als bekkens om overstromingen op de begane grond te voorkomen.
Bovendien maakt de stad momenteel een transformatiefase door waarbij er in de hele stad meerdere grote projecten lopen met grote bovengrondse bouwwerven. Als onderdeel van het TEN-T (Trans-European Transport) netwerk, kan wat er in Antwerpen gebeurt ook een grote invloed hebben op het transport en de mobiliteit in een veel groter gebied. Als stad zien we de nood in de ontwikkeling van een overzichtskaart van de kritieke ondergrondse structuur met potentiële zwakkere plekken en een actieplan om om te gaan met een potentiële overstroming. Vooral met betrekking tot hulpdiensten, gezien het nieuwe Cadix-ziekenhuis dat in 2023 vlakbij het stadscentrum werd geopend. Er moet ook rekening worden gehouden met het feit dat de stad Antwerpen een Chief Resilience Officer heeft, die al nauwe relaties onderhoudt met de hulpdiensten en alle departementen binnen de stad.
Door deelname aan RESafe bekomt de stad:
Het projectbudget is nog niet definitief maar zal in totaal maximum 3.5 miljoen euro bedragen. Het aandeel voor de stad Antwerpen wordt geschat op 600.000 euro voor de personeelsinzet gespreid over de gehele projectperiode. Horizon Europe financiert 100%; er moet geen stedelijke cofinanciering worden voorzien.
Als het project wordt geselecteerd voor subsidiëring door de Europese Commissie, zal de deelname aan het project met het goedgekeurde projectbudget opnieuw worden voorgelegd aan het college, samen met de subsidie- en consortiumovereenkomst. Op dat moment zullen ook de boekingsadressen voor de verrekening van de uitgaven en ontvangsten en de subsidiefiche voor dit project worden opgenomen.
Het college keurt de deelname aan Horizon Europe-projectvoorstel RESafe goed en ondertekent de engagementsbrief.