2024_CBS_05512 - Districten Antwerpen en Merksem. De Grote Verbinding. Ringpark Lobroekdok. SWOU12832 - Voorontwerp 2.0 - Goedkeuring

De Grote Verbinding

Met ‘De Grote Verbinding’ bouwt stad Antwerpen aan haar internationale reputatie als stad en regio waar het goed is om te wonen, te werken, te ondernemen en op bezoek te komen. 

De afgelopen jaren hebben stad Antwerpen, Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht, de burgerbewegingen, Lantis en andere Vlaamse partners, samen met de intendant voor de Oosterweelverbinding, de plannen vormgegeven.

Aanleiding

Op 22 november 2016 (jaarnummer 749) keurde de gemeenteraad de overeenkomst tussen het Vlaams Gewest, BAM (Lantis), het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht en de stad Antwerpen over de heroriëntering van de Oosterweelmiddelen naar flankerende maatregelen en stedelijke leefbaarheidsprojecten goed.

Op 29 juni 2018 (jaarnummer 6145) bekrachtigde het college de selectie van 18 projecten en vier reserveprojecten als eindresultaat van het proces “Over de Ring” onder leiding van intendant Alexander D’Hooghe. Deze leefbaarheidsprojecten werden geclusterd in 7 Ringparken en een Scheldeoeververbinding.

Op 17 december 2018 (jaarnummer 788) keurde de gemeenteraad de samenwerkingsovereenkomst goed die tussen de stad en AG Vespa wordt gesloten voor 4 projectclusters in het noorden die direct gerelateerd zijn aan de Oosterweelverbinding.

Op 6 maart 2020 (jaarnummer 2227) keurde het college de afsprakennota goed tussen Lantis, de stad Antwerpen en de intendant. Hierin worden de krijtlijnen bepaald van de samenwerking tussen deze partijen voor de noordelijke Ringparken die bovenop en naast de Oosterweelverbinding zullen aangelegd worden.

Ringpark Lobroekdok

Het Ringpark Lobroekdok vormt één van de zeven Ringparken in relatie tot de Oosterweelverbinding en de daaraan gekoppelde leefbaarheids- en overkappingsprojecten. De afbraak van het viaduct van Merksem en het ondergronds brengen van de snelweg biedt een unieke kans om met een uitgestrekt waterrijk park de omliggende wijken met elkaar te verbinden. Het waterlandschap van het Ringpark Lobroekdok creëert nieuwe mogelijkheden voor recreatie, ontspanning en ecologie in de stad en de omliggende wijken. Het project Ringpark Lobroekdok omvat het ontwerp en realisatie van dit metropolitaan waterlandschap vanaf Schijnpoort tot achter de spoorwegbruggen over het Albertkanaal met overkappingen ter hoogte van de wijk Dam en ter hoogte van het Sportpaleis. 

Op 21 februari 2020 (jaarnummer 1754) keurde het college de projectdefinitie samen met de opdrachtdocumenten voor Ringpark Lobroekdok in de districten Antwerpen en Merksem goed. 

AG Vespa is contractpartij van de inschrijver aan wie Perceel 3 (Ringpark Lobroekdok) van de opdracht wordt toegewezen en zal deze delen van de opdracht in uitvoering aansturen en opvolgen. Stad Antwerpen duidde in de samenwerkingsovereenkomst aldus AG Vespa aan om in haar naam in de hoedanigheid van aanbestedende overheid op te treden. 

Op 4 september 2020 (jaarnummer 7402) keurde het college de gunning goed van de ontwerpopdracht voor Ringpark Lobroekdok aan Studio Paola Viganò – Grafton Architects – TV MAARCH, Corso di Porta Ticinese 65 20123 te Milaan in Italië.

Op 25 juni 2021 (jaarnummer 5288) keurde het college de uitvoeringsovereenkomst ‘Oosterweelverbinding – Rechteroever’ goed. Deze overeenkomst maakt onder meer afspraken over ontwerpwijzigingen bij realisatie van de Oosterweelverbinding – Rechteroever, onder meer over het dienstbouwwerk Noorderlaan. Het dienstbouwwerk Noorderlaan bevindt zich buiten de contour en scope van de Ringparken. Het dienstbouwwerk dient het zicht van onder de Noorderlaanbrug richting het Straatsburgdok maximaal te vrijwaren. Lantis zal in het kader van het geplande onderzoek naar een vergroting van het dienstbouwwerk nagaan of een verschuiving mogelijk is. Lantis zal een ruimtelijke evaluatie opmaken en aftoetsen met stad Antwerpen.

Op 19 november 2021 (jaarnummer 09148) keurde het college het voorontwerp Ringpark Lobroekdok goed als synthese van het co-creatief proces en neemt het kennis van de visienota als kader voor verder onderzoek en ontwikkeling.

Op 23 december 2021 (jaarnummer 86) gaf de districtsraad Merksem advies op het voorontwerp. Op 17 januari 2022 gaf de districtsraad van Antwerpen (jaarnummer 3) advies op het voorontwerp.

Op 10 juni 2022 (jaarnummer 4665) nam het college kennis van de adviezen die geleverd werden door de betrokken districten en door de stuurgroep Over de Ring op het voorontwerp van het Ringpark en keurde het college het voorontwerp goed waardoor het voorontwerp vanaf nu als kader dient voor het verdere ontwerpproces van het Ringpark (bovenbouw) en van de Oosterweelverbinding Rechteroever (onderbouw). In dit besluit gaf het college de opdracht aan AG Vespa om de nodige uitbreidingen op de opdrachten af te sluiten met de betrokken ontwerpteams in functie van de verdere uitwerking van de inkanteling van reserveleefbaarheidsprojecten waaronder de bijkomende kappen (Kap Kalverwei en Verlengde Kap Dam).

Op 28 oktober 2022 (jaarnummer 8701) keurde het college het Richtkader kop Asiadok goed om als kader te dienen voor de verdere uitwerking van het Dienstbouwwerk Noorderlaan door Lantis.

Op 10 maart 2023 (jaarnummer 1485) bekrachtigde het college de maximale overkapping van de noordelijke Ring met selectie van onder andere de bijkomende Kap Kalverwei en de Verlengde Kap Dam.

De krachtlijnen van Ringpark Lobroekdok als waterpark zoals opgenomen in voorontwerp 2022 blijven overeind. Het geopende Schijn, het zwemdok, de ecologische vooroever langs het Albertkanaal, de waterspeeltuin boven op de overkapping en het centrale bassin vormen een verbindend geheel. Ringpark Lobroekdok blijft ook een groen park, waar uiteenlopende, al dan niet geprogrammeerde plekken worden aangeboden op Kap Dam, Kap Sportpaleis, tot aan het IJzerlaanpark.

De bovenbouw (de Ringparken) en de onderbouw (de Oosterweelverbinding) zijn onderling afhankelijk. Daarom is het van belang, op het moment dat de onderbouw wordt ontworpen, reeds een goed zicht te hebben op het gewenste ontwerp van de bovenbouw. Deze afstemming gebeurt door middel van ontwerpend onderhandelen. 

Bij het verder ontwerpen van de onderbouw door Lantis kwamen er tijdens het ontwerpend onderhandelen tussen Lantis en stad een aantal issues naar voren. Hieruit volgden enkele noodzakelijke aanpassingen voor Ringpark Lobroekdok wat leidt tot een actualisatie van het goedgekeurde voorontwerp van 2022, verder voorontwerp 2.0 genoemd. De actualisatie van het voorontwerp bestaat uit de volgende zones:

Zone onder het spoor

In de vergunning van de Oosterweelverbinding (2020) werd een opening van 150 meter voorzien in het dak van de zuidelijke kanaaltunnel direct onder de spoorbruggen over het Albertkanaal. In conceptontwerp was die noodzakelijk om de negatieve luchteffecten ter hoogte van de tunnelmond aan de noordelijke kop van Lobroekdok te mediëren. Na verder onderzoek blijkt deze niet meer nodig te zijn in 2030, het jaar van realisatie van de Oosterweelverbinding. Met het wegvallen van deze tunnelopening kunnen de parkdelen aan weerszijde van de spoorbruggen op een hoogwaardige en kwalitatieve manier verbonden worden. In voorontwerp 2.0 is hiervoor een royale parkdoorgang voor mens en fauna ontworpen. 

De zone onder het spoor valt momenteel buiten de contour van Ringpark Lobroekdok. Het voorontwerp 2.0 integreert dit echter als input voor de heraanleg van deze zone na realisatie van de Oosterweelverbinding, waarbij deze zone heraangelegd zal moeten worden.

Aanloophelling fietsbrug IJzerlaan

In het voorontwerp 2022 werd de aanloophelling van de fietsbrug IJzerlaan grondig hertekend en verplaatst naar de noordzijde van de brug. Tijdens de adviesronde van het voorontwerp 2022 werd aangeraden om de bochtstraal van deze aanloophelling aan te passen gezien de scherpe bocht. Bijkomend diende de aanloophelling verder op de onderbouw afgestemd te worden. Beide gaven aanleiding tot een grondige herwerking van de aanloophelling waarbij een groot deel van de bestaande aanloophelling behouden blijft. 

Wisselen locatie voetbalveld en waterspeeltuin

In voorontwerp 2022 werd de waterspeeltuin tegen de tunnelmond aan de noordelijke kop van het Lobroekdok geplaats. Aangrenzend volgde het parkgedeelte, het voetbalveld, de ‘Wildernis’ en uiteindelijk de sporen. De opeenvolging van parkprogramma volgde een gradiënt in gebruik en toegankelijkheid, dit om de opening boven de zuidelijke kanaaltunnel onder de sporen af te schermen van parkbezoekers. 

Door de wijzigingen in de onderbouw en het behoud van de positie van de aanloophelling fietsbrug IJzerlaan wordt het parkprogramma anders georganiseerd waardoor het voetbalveld en de waterspeeltuin wisselen van locatie. 

• Het voetbalveld (semi-toegankelijk) wordt tegen de tunnelmond geschoven. Hierdoor worden de ontoegankelijke zones waaronder de tunnelopening, het IJzerlaankanaal, het talud van de aanloophelling fietsbrug IJzerlaan en het voetbalveld ruimtelijk gecombineerd waardoor er een groter aaneengesloten parkruimte ontstaat op Kap Dam. 
• Het voetbalveld blokkeert niet meer de doorlopende parkfiguur tussen waterspeeltuin, park Kap Dam, zone onder het spoor en parkzone Kade Bredastraat. 
• De waterspeeltuin grenst direct aan de open grasweide op park Kap Dam. De Denderstraat, een belangrijke fiets-as, scheidt het parkgedeelte en de waterspeeltuin niet meer. Hierdoor worden conflicten tussen spelende kinderen en fietsers vermeden.
• Het talud van de fietsbrug IJzerlaan kan dienen als natuurlijke tribune voor de voetbal. 
• Bezorgdheden rond luchtkwaliteit van de nieuwe locatie van het voetbalveld worden weerlegd door een luchtkwaliteitsstudie van VITO.

Niet overkluizen van IJzerlaankanaal

In het voorontwerp 2022 werd voorzien om een deel van het opengelegde IJzerlaankanaal te overkluizen om de kade structuur van Lobroekdok visueel tot aan de IJzerlaan te trekken. In het voorontwerp 2.0 wordt deze overkluizing weggelaten, dit is ruimtelijke wenselijk en is bijkomend een kostenbesparing.

De Groene Brug

Bij de selectie van de leefbaarheidsprojecten in 2018, werd de Groene Brug tussen Ringpark Lobroekdok en Ringpark Groenendaal geselecteerd als reserveproject. In 2023 werd budget voorzien binnen het leefbaarheidsbudget voor de aanpassingen aan de onderbouw die noodzakelijk zijn zodat in de toekomst de Groene Brug niet wordt gehypothekeerd. Aan het ontwerpteam werd dan ook gevraagd de Groene Brug te integreren in hun voorontwerp 2.0.

De locatie van de Groene Brug, een brug voor fauna en mens, en bijbehorende aanloophelling wordt voorzien tegen de huidige spoorbruggen. Aan de zijde Lobroekdok is dit de enige locatie waar de fundering voor deze brug nog kan ingepast worden in de onderbouw. De locatie van de Groene brug zoals verankerd in het voorontwerp 2.0 is afgestemd met Ringpark Groenendaal en Lantis. 

Er is momenteel geen taakstellend uitvoeringsbudget voorzien voor de Groene Brug zelf en de bijbehorende aanloophelling.

Verlengde Kap Dam

Verlengde Kap Dam werd in het college besluit van 10 maart 2023 (jaarnummer 1485) ingekanteld binnen Ringpark Lobroekdok. Verlengde Kap Dam is een kleine maar cruciale verlenging van de Kap Dam. Verlengde Kap Dam maakt het mogelijk dat de bermen en schermen continu kunnen doorlopen, het IJzerlaankanaal haar doorstroomprofiel behoudt en een ecologische parallelle passage kan worden ingericht. 

Kap Kalverwei

Kap Kalverwei werd in het college besluit van 10 maart 2023 (jaarnummer 1485) ingekanteld binnen Ringpark Lobroekdok. Kap Kalverwei bestaat uit een 60 meter brede kap over de Ring, een brug over het opengelegde Schijn en een brug over het Lobroekdok in het verlengde van de Kalverwei, het centrale parkgedeelte van de nieuwe ontwikkelingen op de Slachthuissite aan de overzijde van de Slachthuislaan. Het ontwerp van deze kap maakt een verbinding tussen kade Lobroekdok en het Ringfietspad mogelijk. Het ontwerp van de kap voorziet ruimte voor een royale passage in een groene omgeving. 

Kop Asiadok

De zone kop Asiadok is geïntegreerd in voorontwerp 2.0 conform het ‘Richtkader kop Asiadok’ goedgekeurd op 28 oktober 2022 door het college. Dit richtkader splitst het dienstbouwwerk Noorderlaan op in twee volumes en geeft richting aan de inrichting van het openbaar domein. 

Kop Asiadok valt momenteel buiten de contour van Ringpark Lobroekdok. Het voorontwerp 2.0 integreert dit echter als input voor de heraanleg van deze zone na realisatie van de Oosterweelverbinding, waarbij deze zone zal heraangelegd moeten worden. 

Aanvaarden voorontwerp 2.0

Het voorontwerp 2.0 wordt met dit besluit goedgekeurd als resultaat van het co-creatief proces en daarmee inhoudelijk vastgeklikt. Dit wil zeggen dat er in deze fase geen wijzigingen meer aan het voorontwerp 2.0 zullen gebeuren en het als een stabiel voorontwerp kan gedeeld worden met alle betrokken partners en stakeholders ter controle en advies. Het ontwerpend onderhandelen met Lantis blijft wel doorlopen. Het definitief ontwerp wordt met dit collegebesluit nog niet opgestart.

De ‘zone onder het spoor’ en ‘kop Asiadok’ vallen momenteel buiten de projectcontour van Ringpark Lobroekdok. In het vervolgtraject zal in samenspraak met de Stuurgroep over de Ring bekeken worden of er budgetruimte binnen het Ringpark of Ringparken ontstaat om de projectcontour met beide zones uit te breiden.

Taakstellend budget

De raming voor voorontwerp 2.0, inclusief de bovenbouw van de bijkomende overkappingen valt binnen het taakstellende uitvoeringsbudget van de bovenbouw.

Er is binnen het taakstellend uitvoeringsbudget Ringpark Lobroekdok geen budget voorzien voor de ‘zone onder het spoor’.

Er is binnen het taakstellend uitvoeringsbudget Ringpark Lobroekdok geen budget voorzien voor de Kop Asiadok.

Er is binnen het taakstellend uitvoeringsbudget Ringpark Lobroekdok geen budget voorzien voor de Groene Brug en de bijbehorende aanloophelling. 

Er is binnen het taakstellend uitvoeringsbudget Ringpark Lobroekdok geen budget voorzien voor het paviljoen behorend tot het voetbalveld.

Het ontwerpproces wordt in het kader van De Grote Verbinding en in samenwerking met de partner overheid Lantis en het team intendant gevoerd. Het voorontwerp inclusief bijkomende overkappingen is het resultaat van een co-creatief en participatief proces aan de hand van ‘werkbanken’ waarbij diverse stakeholders en actoren betrokken zijn en waar de ontwerpstappen met de diverse stakeholders worden afgestemd en naar consensus gezocht. In de werkbanken zijn diverse stakeholders vertegenwoordigd: opdrachtgever, ontwerpteam, team intendant, partner overheid, diverse stadsdiensten, burgerbewegingen en belanghebbenden (onder andere Agentschap Wegen en Verkeer, Provincie, burgerbewegingen, private actoren, Aquafin, Natuurpunt, Agentschap Natuur en Bos, en Vlaamse Milieu Maatschappij). 

Tussen september 2023 en juni 2024 werden voor de opmaak van een geïntegreerd ontwerp van voorontwerp 2.0 inclusief de bijkomende overkappingen bijkomend zeven werkbanken en talrijke bilaterale overlegmomenten met één of meerdere stakeholders georganiseerd.