2025_GR_00211 - Klimaat & Leefmilieu. Warmtenetten - Stedelijk reglement. Definitief plan-MER. Beheersovereenkomst met Fluvius - Goedkeuring

Op 29 mei 2017 (jaarnummer 307) besliste de gemeenteraad om beheersoverdracht aan IMEA te doen voor de activiteit warmte. Op 27 november 2017 (jaarnummer 708) werd een analoge beheersoverdracht aan IVEG gedaan. Het uitgangsprincipe is telkens dat beide maatschappijen binnen hun toenmalige gasdistributiegebied in Antwerpen ook de beoogde partijen vormen voor de uitbouw van de warmtedistributie. Sinds de fusie van IMEA en IVEG op 1 juli 2018 neemt Fluvius de rol op van warmtenetbeheerder voor Stad Antwerpen. Op dit moment nam Fluvius ook de door IMEA en IVEG aangegane engagementen met betrekking tot de activiteit warmte over.

Op 18 mei 2020 (jaarnummer 295) keurde de gemeenteraad het Plan van Aanpak warmtenetten goed. Dit plan legt vast welke rollen en prioritaire opdrachten nodig zijn om te komen tot investeringsbeslissingen in pilootzones voor warmtenetten, verdeelt deze over de deelnemende partijen en maakt concrete afspraken naar timing.

Op 27 juni 2022 (jaarnummer 439) keurde de gemeenteraad het beleidskader realisatie warmtenetten goed met als titel "Roadmap 2030 | Stadsbreed warmtenet Antwerpen" (hierna Roadmap 2030 genoemd). De uitvoering van de achttien daarin opgenomen beleidsaanbevelingen werd opgedragen aan de bedrijfseenheid Stadsontwikkeling, afdeling Klimaat & Leefmilieu (SW/K&L), Fluvius, Havenbedrijf Antwerpen- Brugge en de betrokken stadsdiensten.

Op 27 maart 2023 (jaarnummer 160) keurde de gemeenteraad het aanvullende beleidskader realisatie warmtenetten goed met als titel "Bron- en netstrategie Zuiden" (hierna Roadmap Zuid genoemd). Daarin werd in aanvulling op het eerder goedgekeurde beleidskader een bron- en netstrategie voor het zuiden van Antwerpen uitgetekend.

Op 8 september 2023 (jaarnummer 4586) keurde het college het ontwerp van het stedelijk reglement warmtenetten goed. In dit reglement worden de principes vastgelegd die kwaliteitsvolle en duurzame warmtenetten van ontwerp over realisatie tot exploitatie verzorgen.

Op 27 september 2024 (jaarnummer 7631) nam het college kennis van het ontwerp plan-MER voor het stedelijk reglement warmtenetten.

Met de definitieve vastlegging van het stedelijk reglement warmtenetten legt de gemeenteraad het kader vast waarbinnen warmtenetbeheerders netten kunnen aanleggen en onderhouden op het openbaar domein van de stad Antwerpen, met uitzondering van het havengebied. Samen met het stedelijk reglement wordt ook invulling gegeven aan het in het stedelijk reglement opgenomen principe van een prijsplafond voor levering van warmte aan residentiële afnemers aangesloten op deze warmtenetten. 

Bij de vastlegging van dit stedelijk reglement wordt kennis genomen van het definitief plan-MER dat voor dit stedelijk reglement werd opgemaakt. 

De gemeenteraad legt tevens zes warmteclusters vast waar ze de ontwikkeling van een warmtenet wenst te realiseren zoals bepaald in de Roadmap 2030. De realisatie van de warmtenetinfrastructuur in deze clusters wordt overgedragen aan Fluvius ingevolge de beheersoverdracht warmte. De gemeenteraad keurt daarbij een beheersovereenkomst met Fluvius goed waarin de afspraken tussen stad Antwerpen en Fluvius inzake de operationele opvolging van de realisatie worden bepaald.

Artikel 4/1.1.13. § 1 Decreet houdende algemene bepalingen betreffende het energiebeleid beschrijft het recht van koude -en warmtenetbeheerders inzake het gebruik van het openbaar domein voor de aanleg en het onderhoud van leidingen onder voorwaarde van het bekomen van een domeintoelating van de respectievelijke domeinbeheerder(s). Die domeinbeheerder kan daarbij voorwaarden opleggen die hij nuttig acht. 

Artikel 40 § 3 Decreet over het lokaal bestuur bepaalt dat de gemeenteraad bevoegd is voor de vaststelling van gemeentelijke reglementen.

Artikel 41, alinea 2, 5° Decreet lokaal bestuur bepaalt dat de gemeenteraad bevoegd is voor het afsluiten van beheersovereenkomsten.

1. Stedelijk reglement warmtenetten

De stad Antwerpen stelde het “Stedelijk reglement Antwerpen. Aanleg, beheer en exploitatie van warmte- en koudenetten op het openbaar domein van de Stad Antwerpen” op, verder in de tekst wordt hier naar gerefereerd als "stedelijk reglement warmtenetten". Het stedelijk reglement warmtenetten geeft verdere uitvoering aan het warmtenetbeleid van de stad. Dit beleid werd geconcretiseerd in de “Roadmap 2030” en de “Roadmap Zuid” die de basis vormen voor de uitrol van warmtenetten in  Antwerpen.

Het stedelijk reglement warmtenetten wil in de eerste plaats zorgen voor kwaliteitsvolle en duurzame warmtenetten van ontwerp over realisatie tot exploitatie. Daarnaast wil het ook investeringszekerheid bieden aan partijen die warmtenetten willen ontwikkelen op het grondgebied van de stad Antwerpen, met uitzondering van het havengebied zoals bepaald in het GRUP 'Afbakening Zeehavengebied'. 

1.1 Principes

Volgende principes vormen de basis van het stedelijk reglement:

• Het reglement regelt de aanleg, het beheer en de exploitatie van warmtenetten in Antwerpen, met uitzondering van het havengebied, wanneer daarvoor gebruik wordt gemaakt van het openbaar domen en hiervoor een domeintoelating moet bekomen worden (hoofdstuk 1);
• De kandidaat warmtenetbeheerder kan bij aanvang van zijn project een domeinreservering aanvragen. Wanneer deze wordt goedgekeurd geeft dit de kandidaat warmtenetbeheerder de exclusiviteit tot de ontwikkeling van een warmtenet in een geografisch afgebakende zone. Gelet op de beheersoverdracht wordt Fluvius Antwerpen geacht reeds over een domeinreservering te beschikken vanaf het ogenblik van de inwerkingtreding van het stedelijk reglement voor die warmteclusters waarbinnen de stad heeft beslist tot de aanleg van warmtenetten te willen overgaan en voor de backbones die deze met elkaar en met de duurzame warmtebronnen moeten verbinden (hoofdstuk 2); 
• Domeintoelatingen kunnen in zones waar een domeinreservering loopt enkel worden toegekend aan de houder van de betreffende domeinreservering (hoofdstuk 3);
• Het verstrekken van de domeintoelating is het sluitstuk van een voorafgaand proces waarin het project wordt ontwikkeld in samenspraak met alle actoren actief op en onder het openbaar domein. Dat gebeurt steeds met respect voor bestaande stedelijke reglementen met betrekking tot nutswerken en inname openbaar domein (hoofdstuk 3);
• Domeinreserveringen en -toelatingen zijn beperkt in de tijd en aan voorwaarden gebonden. Dat betekent ook dat ze kunnen ingetrokken worden wanneer de voorwaarden niet vervuld zijn (hoofdstuk 2 & 3);
• De warmtenetbeheerder verleent derden toegang tot zijn net op basis van objectieve en transparante voorwaarden (hoofdstuk 4);
• Projecten voldoen aan de kwaliteitseisen zoals vooropgesteld in de "Roadmap 2030" en "Roadmap Zuid" met betrekking tot de duurzaamheid van de getransporteerde en geleverde warmte en bedrijfszekerheid (hoofdstuk 5 &6);
• De warmtenetbeheerder conformeert zich aan de maximumtarieven voor levering van warmte aan de aangesloten afnemers (hoofdstuk 7).

1.2. Bescherming afnemers

Om te verzekeren dat aan huishoudelijke afnemers billijke tarieven worden aangeboden voor het gebruik van het  warmtenet, worden maximumtarieven opgenomen in het stedelijk reglement warmtenetten. Woningeigenaars en huurders zien zich immers beperkt in hun keuzevrijheid zodra hun woning is aangesloten op een warmtenet. Kiezen voor een andere energievector vraagt doorgaans om een substantiële investering in een nieuwe warmteproductie-installatie zoals bijvoorbeeld een warmtepomp. De regulering van de maximumtarieven is gebaseerd op volgende principes en wordt gepubliceerd wanneer het stedelijk reglement van kracht wordt:

• Op basis van een actualisering van het NMDA-principe (Niet meer dan Anders) zal een formule bepaald worden voor de jaarlijkse vastlegging van de maximumtarieven;
• De maximumtarieven zijn beperkt tot de vaste en variabele maandelijkse bijdragen. De eenmalige aansluitbijdrage blijft vrij;
• De warmtenetbeeherder kan ter bescherming van zijn businesscase een indexeerbaar bodemtarief voorstellen, op voorwaarde dat hij ook een zelfopgelegd tariefplafond voorstelt. Deze worden éénmalig vastgelegd en gelden voor een periode van 15 jaar te rekenen vanaf het toekennen van de domeinreservering.

De nota "Onderbouwing Maximum Warmtetarief" beschrijft een formule voor de bepaling van de maxima voor de vaste en variabele bijdragen. In de nota wordt ook beschreven hoe deze formule werd opgebouwd en getoetst aan bestaande tariefstructuren voor warmte in Vlaanderen. Door de publicatie van de nota en de bijbehorende rekensheets ter referentie, kunnen zowel gebruikers van de warmtenetten als de beheerders en leveranciers de gehanteerde tarieven verifiëren met de door het stedelijk reglement opgelegde maximumtarieven. Dat kan zowel voor een maandelijks variabel tarief als voor een jaarlijks vast tarief.

2. Beheersovereenkomst

Via de beheersoverdracht en de goedkeuring van de "Roadmap 2030" en "Roadmap Zuid" kreeg Fluvius van de stad Antwerpen de opdracht tot de ontwikkeling van een stadsbreed warmtenet. In uitvoering van die opdracht wensen Fluvius en de stad Antwerpen te komen tot afspraken die enerzijds Fluvius investeringszekerheid bieden en anderzijds de stad voldoende controle geven over de tijdige en kwalitatieve realisatie van haar doeltellingen zoals vastgelegd in de beleidskaders "Roadmap 2030" en "Roadmap Zuid". De beheersoverdracht sluit immers niet uit dat de stad domeintoelatingen verstrekt voor initiatieven van derden.

De gehanteerde principes in de beheersovereenkomst met Fluvius zijn:

• Voor Fluvius gelden dezelfde principes als deze beschreven in het stedelijk reglement;
• In aanvulling daarop zal met de ondertekening van de beheersovereenkomst meteen een domeinreservering toegekend worden voor de warmteclusters die worden beschreven in de annexen 1 en 2 van het stedelijk reglement. Het gaat om respectievelijk de warmtevraaggebieden waarbinnen de stad tot de ontwikkeling van warmtenetten wil overgaan en om de backbones die deze gebieden met elkaar en met de duurzame warmtebronnen verbinden. Deze vloeien voort uit de beleidskaders "Roadmap 2030" en "Roadmap Zuid"; 
• Wanneer de stad bijkomende warmteclusters afbakent verkrijgt Fluvius gedurende 6 maanden een voorrangsrecht of “right of first refusal”.

3. Plan-MER procedure

Bij de goedkeuring van het voorontwerp van het stedelijk reglement warmtenetten door het college op 8 september 2023 (jaarnummer 4586) werd op basis van de evoluerende rechtspraak op dat vlak beslist om de procedure van het stedelijk reglement warmtenetten te koppelen aan een plan-MER procedure.

De definitieve versie van de plan-MER werd opgeleverd op basis van de definitieve ontwerpversie van het stedelijk reglement en werd vervolgens ter goedkeuring voorgelegd aan het team Omgevingseffecten van de Vlaamse overheid. De beslissing over de goedkeuring van de plan-MER wordt verwacht op 24 maart 2025. Onder voorbehoud van deze beslissing door het Team Omgevingseffecten, legt het college aan de gemeenteraad de kennisneming van de plan-MER voor.

Een openbaar onderzoek over het stedelijk reglement werd georganiseerd van 22 november 2024 tot en met 22 december 2024. Een openbaar onderzoek over het bijbehorende plan-MER werd georganiseerd van 18 oktober 2024 tot en met 17 december 2024. Er werden 0 bezwaren ontvangen en 6 adviezen over stedelijk reglement warmtenetten. Er werden 0 bezwaren ontvangen en 9 adviezen over de plan-MER.

Het stedelijk reglement werd op een aantal elementen aangepast op basis van de behandeling van de adviezen en bezwaren. Een uitvoerige behandeling van de adviezen en bezwaren is opgenomen in de nota “behandeling adviezen en bezwaren openbaar onderzoek".

Het stedelijk reglement warmtenetten zal in werking treden vanaf 10 april 2025.