2025_CBS_01969 - De Grote Verbinding. District Berchem. SWPR14393 Stadsbouwmeesterproject Berchem station - Deelopdracht. Gunning - Goedkeuring

Stationsomgeving Antwerpen-Berchem

De stationsomgeving van Berchem is naast Antwerpen-Centraal het belangrijkste mobiliteitsknooppunt voor de stad en de regio, maar is aanzienlijk verouderd. Een capaciteits- en kwaliteitssprong is essentieel om het behoud en de groei van het openbaar vervoer in de vervoerregio te kunnen realiseren die nodig is in functie van de modal shift. Deze uitdaging geldt voor alle aanwezige vervoersmodi, in een gebied met zeer weinig ruimte.

Taakstelling NMBS/Infrabel

De transformatie van het treinstation zelf is cruciaal voor de verdere groei en opwaardering van de stationsomgeving. Het huidige station biedt te weinig ruimte voor het huidige en toekomstige aantal reizigers (zowel in de onderdoorgang, in de verticale circulatie als op de perrons), is niet integraal toegankelijk en is sterk verouderd. Ook de connectie met andere vervoersmodi vraagt verdere aandacht. 

NMBS wenst op korte termijn de toegankelijkheid en veiligheid (in functie van evacuatie) van het station te verhogen door het voorzien van liften en bijkomende trappen. Infrabel dient op korte termijn de spoorbruggen over Singel en Ring te vervangen.

Studie Intendant

Team Intendant deed in samenspraak met alle partners uitgebreid onderzoek naar een mogelijk conceptontwerp voor de gehele, multimodale stationsomgeving waarin de verschillende uitdagingen en vervoersmodi worden verenigd. In juni 2024 werd de tussentijdse conclusienota gepresenteerd. In dit traject wordt op aangeven van NMBS/Infrabel voorgesteld een nieuwe toegangshal voor het station te realiseren onder de spoorwegbrug van de Singel, wat een grote impact heeft op het verkeer in de ruime omgeving.

Team intendant neemt in 2025 de opdracht terug op om verder te zoeken naar een antwoord op de geformuleerde uitdagingen voor de volledige stationsomgeving (met focus op tram, bus, fiets en voetgangers) zonder deze grote impact op de Singel. Als input voor deze studie van Team Intendant wordt parallel een traject opgestart met NMBS en Infrabel om een oplossing te vinden voor het station binnen het huidige spoorweglichaam.

Stadsbouwmeesterproject

De uitwerking van de vernieuwing van het station botst op de grenzen van het publieke domein en er werd tot nu toe nog geen ruimtelijke oplossing gevonden binnen de percelen van NMBS en/of Infrabel. Voor stad Antwerpen is het essentieel dat de Singel maximaal gevrijwaard blijft.

Op 5 juli 2024 (jaarnummer 5379) gaf het college daarom opdracht aan de stadsbouwmeester om in het kader van een “stadsbouwmeesterproject” de regie te voeren over “Berchem station” (met focus op het station zelf, dus exclusief de mobiliteitsinfrastructuur op openbaar domein), teneinde het ruimtelijke en programmatorische ontwikkelingspotentieel van het station (focus op eigendommen van NMBS/Infrabel) in kaart te brengen, de potentiële ontwikkeling van het nieuwe station af te stemmen op de lokale en bovenlokale (gewenste) verkeersafwikkeling en -modi, en de beeld- en architecturale kwaliteit voor dit multimodaal knooppunt te onderzoeken. 

Raamovereenkomst

Op 26 februari 2021 (jaarnummer 1620) keurde het college de gunning goed voor perceel 2 (Ontwerp van infrastructuur) van de raamovereenkomst, op basis van bestek GAC_2020_01242, onder andere aan Tractebel Engineering nv, Simon Bolivarlaan 34-36 te 1000 Brussel, met ondernemingsnummer 0412.639.681.

In toepassing van artikel 43, §5, 1°4 van de Wet inzake overheidsopdrachten van 17 juni 2016 worden, als er een raamovereenkomst met meer dan één ondernemer wordt gesloten, de op die raamovereenkomst gebaseerde opdrachten gegund volgens de in de raamovereenkomst gestelde voorwaarden, zonder dat de opdracht opnieuw voor mededinging wordt opengesteld, wanneer de overeenkomst alle voorwaarden bevat met betrekking tot de uitvoering van de betrokken werken, leveringen of diensten alsmede de objectieve voorwaarden ter bepaling van de ondernemers die deze als partij bij de raamovereenkomst zullen uitvoeren.

In toepassing van artikel 57 van de Wet inzake overheidsopdrachten van 17 juni 2016, kan de aanbestedende overheid – wanneer ze de noodzaak daartoe aantoont – een opdracht plaatsen die één of meer vaste gedeelten en één of meer voorwaardelijke gedeelten omvat. Hoewel de sluiting van de opdracht betrekking heeft op de volledige opdracht, is de aanbestedende overheid enkel gebonden door de vaste gedeelten. De uitvoering van de voorwaardelijke gedeelten is afhankelijk van een beslissing van de aanbestedende overheid die aan de opdrachtnemer wordt meegedeeld overeenkomstig de in de opdrachtdocumenten bepaalde modaliteiten.

Artikel 56 §3, 4°van het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017 stelt dat het college bevoegd is voor het voeren van de plaatsingsprocedure, de gunning en de uitvoering van overheidsopdrachten.

NMBS wenst op korte termijn de toegankelijkheid en veiligheid (vooral in functie van evacuatie) van het station te verhogen door het voorzien van liften en bijkomende trappen; Infrabel dient op korte termijn de spoorbruggen over Singel en Ring te vervangen.
Stad Antwerpen steunt de wens van NMBS en Infrabel om het station Antwerpen-Berchem te vernieuwen tot een aantrekkelijk en toekomstbestendig station. Hierbij moet maximaal rekening worden gehouden met de noden van de overige vervoersmodi en de eisen van een kwalitatieve publieke ruimte. Concreet betekent dit onder meer dat moet gezocht worden naar een stationsontwerp dat maximaal de Singel vrijwaart voor gebruik door voetgangers, fietsers, openbaar vervoer en autoverkeer, aangezien geen van deze vervoersmodi goede alternatieven heeft in de directe omgeving.

Om NMBS, Infrabel en Team Intendant te ondersteunen in deze zoektocht naar een passend stationsontwerp, zal stad Antwerpen haar eigen interne en externe expertise beschikbaar stellen, in het kader van het stadsbouwmeesterproject Berchem station zoals bepaald door het college op 5 juli 2024 (jaarnummer 5379). Concreet wordt een traject opgestart met stad Antwerpen, NMBS en Infrabel voor een concept- en haalbaarheidsstudie voor het station, binnen het huidige spoorweglichaam.

Doel van de opdracht is te komen tot een oplossing voor het station waarin alle partijen zich voldoende kunnen vinden en die technisch haalbaar lijkt.

Scope 

• De scope omvat in de eerste plaats het station zelf, inclusief de aansluiting op de omringende publieke ruimte, met een doorkijk naar mogelijke gevolgen of opportuniteiten voor andere modi.  

• De Singel en de overige openbare ruimte worden in principe gevrijwaard van bebouwing of andere ruimte-inname. Eventuele aanpassingen/innames zijn enkel mogelijk indien dit geen afbreuk doet aan hun functie en kwaliteit.  

• De vernieuwing van de spoorwegbruggen over de Singel is een randvoorwaarde en mogelijk onderdeel van het latere uitvoeringsproject, maar is in principe geen onderwerp van deze studie. 

• Het studiebureau wordt ook gevraagd het proces te leiden (evt door externe ondersteuning), de voortgang te bewaken, overleg te organiseren, verslag te nemen, etc.  

• Deze studie moet gezien worden als een tussentijdse deelstudie, die vervolgens (zo snel mogelijk) opnieuw wordt ingeschoven in het traject voor de ruimere stationsomgeving en wordt doorgegeven aan NMBS/Infrabel voor verdere uitwerking en realisatie. 

Timing  

• Inzake de uitvoeringstermijn van deze deelopdracht wordt voor het vast gedeelte bepaald dat een uitgewerkt, kansrijk, haalbaar concept door de opdrachtnemer moet worden opgeleverd tegen eind juni 2025.

• Indien er voldoende consensus is kan dit concept met een mogelijke vervolgopdracht (voorwaardelijk gegund) tegen oktober ’25 nog verder uitgewerkt worden en onderbouwd qua haalbaarheid, impact en optimalisatiekansen. 

Tractebel Engineering maakte een offerte op in het kader van de raamovereenkomst “Bijstand mobiliteitsstudies en ontwerp van infrastructuur, perceel 2” (bestek GAC_2020_01242).

De offerte omvat twee delen:

• fase 1: concept- en haalbaarheidsstudie (vast onderdeel) tot zomer 2025:
  1. analyse van de stedenbouwkundige tot architecturaal/bouwkundige context en analyse van bestaande projectvoorstellen, waaruit onder andere de set van gezamenlijke doelstellingen voor het project opgesteld/gedistilleerd wordt;
  2. participatief ontwerpend onderzoek;
  3. (stabiliteits)technische analyses of andere specifieke onderzoeken voor de cruciale aspecten, zo ver als nodig om de haalbaarheid van bepaalde ontwerpvoorstellen te kunnen inschatten;
• fase 2: een voorwaardelijk deel voor de verdere uitwerking (najaar 2025), waarin het meest kansrijke concept verder uitgewerkt wordt tot een schetsontwerp met verdere visuele, technische, financiële, enzovoort onderbouwing in een heldere nota met alle argumentatie en samenvatting, bijhorend presentatiemateriaal en de onderliggende ontwerpbestanden.

De offerte voor het eerste, vaste deel van de opdracht bedraagt 315.369,76 EUR (exclusief btw).
De offerte voor het tweede, voorwaardelijke deel van de opdracht bedraagt 162.723,52 EUR (exclusief btw).

Dit ontwerp- en studiebudget wordt opgevat als een plafondbudget. In nauw overleg met de opdrachtgever wordt maandelijks het gepresteerde werk overlopen en de scope van het verder onderzoek bijgesteld waar nodig.