Op 17 mei 2005 (jaarnummer 1202) keurde de gemeenteraad de code van gemeentelijke politiereglementen van de stad Antwerpen goed. Inbreuken op de code van gemeentelijke politiereglementen kunnen sindsdien gesanctioneerd worden met administratieve sancties waaronder een administratieve geldboete.
Deze code van politiereglementen werd later nog verscheidene keren gewijzigd. De nieuwe gecoördineerde versie werd goedgekeurd door de gemeenteraad op 16 december 2013 (jaarnummer 753). De laatste wijziging werd goedgekeurd door de gemeenteraad op 31 maart 2025 (jaarnummer 259).
Artikel 135 §2 Nieuwe Gemeentewet
De gemeenten hebben ook tot taak het voorzien, ten behoeve van de inwoners, in een goede politie, met name over de zindelijkheid, de gezondheid, de veiligheid en de rust op openbare wegen en plaatsen en in openbare gebouwen.
Meer bepaald, en voor zover de aangelegenheid niet buiten de bevoegdheid van de gemeenten is gehouden, worden de volgende zaken van politie aan de waakzaamheid en het gezag van de gemeenten toevertrouwd:
Het decreet van 22 december 2017 over het lokaal bestuur, artikel 41, tweede lid, 2°.
Artikel 119 Nieuwe Gemeentewet:
De gemeenteraad maakt de gemeentelijke reglementen van inwendig bestuur en de gemeentelijke politieverordeningen, met uitzondering van de tijdelijke politieverordeningen op het wegverkeer bedoeld in artikel 130bis.
Deze reglementen en verordeningen mogen niet in strijd zijn met de wetten, de decreten, de ordonnanties, de reglementen en de besluiten van de Staat, de Gewesten, de Gemeenschappen, de Gemeenschapscommissies, de provincieraad en de bestendige deputatie van de provincieraad.
De raad zendt hiervan binnen de achtenveertig uren een afschrift aan de bestendige deputatie van de provincieraad.
Een afschrift van die reglementen en politieverordeningen wordt dadelijk toegezonden aan de griffie van de rechtbank van eerste aanleg en aan die van de politierechtbank, waar zij in een daartoe bestemd register worden ingeschreven.
Van die reglementen en verordeningen wordt melding gemaakt in het Bestuursmemoriaal van de provincie.
Artikel 119 Nieuwe Gemeentewet: de gemeenteraad maakt de gemeentelijke reglementen van inwendig bestuur en de gemeentelijke politieverordeningen.
Artikel 119bis van de Nieuwe Gemeentewet werd gewijzigd door de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties. Deze wet trad in werking op 1 januari 2014. Het gewijzigde artikel 119bis bepaalt: de gemeenteraad kan gemeentelijke administratieve straffen en sancties opleggen overeenkomstig de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties.
Artikel 2 §1 van de wet van 24 juni 2013 bepaalt: de gemeenteraad kan straffen of administratieve sancties bepalen voor de inbreuken op zijn reglementen of verordeningen, tenzij voor dezelfde inbreuken door of krachtens een wet, een decreet of een ordonnantie, straffen of administratieve sancties worden bepaald.
Artikel 6 §1 van deze wet bepaalt dat de administratieve geldboete wordt opgelegd door de sanctionerend ambtenaar.
Artikel 45 van deze wet bepaalt dat de schorsing, de intrekking en de sluiting worden opgelegd door het college van burgemeester en schepenen of het gemeentecollege.
Artikel 4 §5 van deze wet bepaalt: indien de gemeenteraad in zijn reglementen of verordeningen de mogelijkheid voorziet om de administratieve geldboete ten aanzien van minderjarigen op te leggen, wint hij vooraf het advies in betreffende dat reglement of die verordening van het orgaan of de organen die een adviesbevoegdheid hebben in jeugdzaken, voor zover het aanwezig is of zij aanwezig zijn in de gemeente.
Titel 6 - Specifieke regelgevingen - Hoofdstuk 2 – Daden van ontucht en prostitutie
1) Door de hernieuwing van het seksueel strafrecht is er een lacune ontstaan in die gevallen waarbij er in het verleden sprake was van openbare zedenschennis in de openbare ruimte. Het misdrijf openbare zedenschennis werd omschreven als de daad die de goede zeden schendt. Onder openbare zedenschennis worden op heden enkel feiten van exhibitionisme (het opdringen van de eigen ontblote geslachtsdelen of seksuele handelingen aan andermans zicht in een openbare plaats of op een plaats die zichtbaar is voor het publiek) en extreme pornografische of gewelddadige vertoningen strafbaar gesteld (artikel 417/53 en artikel 417/51 van het Strafwetboek). Zo worden gedragingen als cruising en het vervolgens hebben van vluchtige seksuele contacten in het park gecategoriseerd als exhibitionisme waarbij in het verleden deze beschouwd werden als zedenschennis in de ruimere context.
Hierdoor is het momenteel niet strafbaar om zonder bovenkleding seksuele diensten aan te bieden in de vitrine, wat aanleiding kan geven tot materiële verstoringen van de openbare orde. Bijvoorbeeld als vrouwelijke sekswerkers in het schipperskwartier tepels zouden ontbloten kan dit voor een toxische dynamiek zorgen. Andere sekswerkers kunnen zich onder druk gezet voelen omdat een concurrerende sekswerker het initiatief neemt. Als zij allemaal dit voorbeeld volgen, is het risico op openbare ordeverstoring met inbegrip van overlast groot in de vorm van na-ijver, ruzies en tumult. Niet alleen tussen de sekswerkers maar ook met de bezoekers.
Het Schipperskwartier kan zo een plaats worden die wordt vermeden, maar kan ook een aantrekkingspool worden voor kijklustigen. Denk daarbij aan vrijgezellen groepen die in de concentratiezone o.a. op bierfietsen komen rondjes rijden, dronken zijn, bezoekers intimideren, sekswerkers lastig vallen, afval achterlaten en wildplassen. Ook andere steden hebben hierdoor te kampen met overlast van buitenlandse vrijgezellengroepen omdat zij van hun concentratiegebied een toeristische attractie hebben gemaakt. Het Antwerpse beleid koos er altijd voor om het concentratiegebied als een rustige en harmonieuze zone te behouden die toegankelijk is voor iedereen en zonder overlast. Het is belangrijk dat verschillende doelgroepen deze zone blijven gebruiken zodat er een gezonde sociale mix en sociale controle blijft bestaan. Het Schipperskwartier is een openbare ruimte toegankelijk voor iedereen. Daarom is het belangrijk om ook rond kledingvoorschriften beperkingen op te leggen. Vroeger kon dit via het seksueel strafrecht gehandhaafd worden, vandaag dus niet meer.
Naar aanleiding van de klacht van de VZW Liga Voor Mensenrechten van 31 oktober 2024 bij de toezichthoudende overheid, werd artikel 517, §3 van de Politiecodex vernietigd en uit de Politiecodex geschrapt. De gouverneur was van oordeel dat de gemeenteraad onvoldoende duidelijk maakte of en in welke mate de materiële openbare orde in de zin van artikel 135, §2 van de Nieuwe gemeentewet in het gedrang komt door de verboden gedragingen in artikel 517, §3, die evenmin voldoende concreet werden geacht.
Uit bovenstaande argumentering blijkt afdoende dat de materiële openbare orde in het gedrag komt door volgende concreet omschreven handeling:
De verbodsbepaling werd in die zin aangepast.
2) Politie en hulpverlening geven aan dat zij vaak opgeroepen worden of moeten bemiddelen bij situaties wanneer sekswerkers in de gedoogzone gefotografeerd of gefilmd worden. Naast de impact op hun privacy en de kwetsbare positie veroorzaken deze situaties vaak onrust in de buurt waardoor de openbare orde ernstig verstoord wordt, bijvoorbeeld bij een publieke discussie op straat tussen sekswerker en diegene die ongewenst filmt of fotografeert. De beelden zouden gebruikt kunnen worden in functie van chantage of uitbuiting en mensenhandel.
Wanneer het fotograferen of filmen van sekswerkers in het concentratiegebied bestuurlijk verboden is, kan politie hier sneller op ingrijpen of handhaven en worden er veel problematische situaties die openbare onrust veroorzaken, voorkomen. Politie heeft de kans om sneller en effectiever in te grijpen bij disputen tussen sekswerkers en overtreders en dit alvorens de overtreders de kans hebben om de beelden te verspreiden.
De situatie waarbij personen worden gefotografeerd of gefilmd is momenteel niet gedekt door het strafrecht. Het is evenmin aangewezen dat beelden worden gemaakt van de bezoekers en raamprostitutiepanden zelf.
Het is vaak ook niet duidelijk wat en/of wie er gefotografeerd of gefilmd wordt, laat staan of bezoekers en/of sekswerkers er het voorwerp van zijn. Daarnaast is het niet duidelijk of deze personen enkel op de achtergrond zichtbaar zijn en/of hun toestemming al dan niet vereist is. Deze onduidelijkheden zijn precies de aanleiding van de openbare ordeverstoring, discussie en onrust zoals hieronder toegelicht.
Een algemeen fotografeer- en filmverbod voor het Schipperskwartier, uitgezonderd de beelden voor politie of de stad of uitzonderlijk in het kader van een toelating voor filmopnames, is daarom noodzakelijk. Zo neemt men ook de twijfel weg over een beweerde toestemming tot het maken van de foto’s, wanneer personen worden gefotografeerd of gefilmd.
Het staat vast dat deze activiteiten in het Schipperskwartier legio zijn. Sedert de invoering van artikel 517, §4 door de Gemeenteraad op 30 september 2024, kon de politie tot 8 januari 2025, tot 5 maal toe een overtreder van het fotografeer- of filmverbod identificeren. De politie vulde echter haar administratieve akte van 8 januari 2025 aan en stelde:
“Het maken van foto’s/video’s in het Schipperskwartier is een dagelijks gebeuren. We stellen vast dat dit gegeven voor veel onrust zorgt en de openbare orde/rust verstoort. Uiteraard is dit niet gewenst gezien de buurt sowieso al veel te kampen heeft met overlast.
Bezoekers van het Schipperskwartier vinden het ludiek om op deze locatie beeldmateriaal te maken en deze vervolgens met vrienden te delen of online te plaatsen. Sekswerkers merken dit regelmatig op en ervaren dit als storend. Ze vrezen dat er beelden van hen verspreid worden terwijl ze in lingerie voor het raam staan. Vaak weet hun familie niet van hun werk, ze zijn bang dat ze op zulke beelden herkend worden, met mogelijk ingrijpende gevolgen.
Hoewel wij dergelijke situaties eenvoudig kunnen vaststellen heeft de schrapping van het betreffende artikel ervoor gezorgd dat er geen gevolgen zijn voor de betrokkenen. Sekswerkers ervaren dit als straffeloosheid voor een daad die hen aanzienlijke schade kan berokkenen. Zonder politiecodex kunnen we amper optreden om dit te bestraffen. Pas wanneer beelden daadwerkelijk gedeeld worden, kan er strafrechtelijk worden opgetreden, maar dan is er nog weinig tot geen vervolgbeleid van het parket.”
Naar aanleiding van de klacht van de VZW Liga voor Mensenrechten van 31 oktober 2024 bij de toezichthoudende overheid, werd artikel 517, §4 vernietigd en uit de politiecodex geschrapt. De gouverneur was van oordeel dat de gemeenteraad onvoldoende duidelijk maakte of en in welke mate de materiële openbare orde in de zin van artikel 135, §2 van de Nieuwe gemeentewet in het gedrang komt door de verboden gedragingen in artikel 517, §4 van de politiecodex.
Het is duidelijk dat de materiële openbare orde frequent wordt verstoord door het tumult en ruzies tussen sekswerkers en bezoekers die filmen of fotograferen zonder toestemming van de sekswerkers, die terecht vrezen voor het misbruik dat van hun afbeeldingen kan gemaakt worden. Er kan in dit geval nog concreet verwezen worden naar volgende incidenten, waarbij dankzij het bemiddeld optreden van politie de conflicten in de kiem werden gesmoord.
Op 21 februari 2025 om 23:57 uur stelde de politie vast dat er geschreeuw hoorbaar was vanuit een inrichting. Deze tumult was het gevolg van een man die de sekswerkers zou hebben gefilmd.
Op 4 maart 2025 riep een sekswerker de politie op nadat ze vermoedde te zijn gefilmd door enkele studenten die met een winkelkar rondwandelden. Op het filmpje van de studenten was geen sekswerker zichtbaar in beeld maar wel de studenten zelf in de buurt. Er wordt aan hen uitgelegd door de politie wat de gevoeligheid is van de plaats.
Op 7 maart 2025 werd de politie gestuurd naar een inrichting in de Verversrui waar drie paniekalarmen waren geactiveerd. Er nam een man foto’s van de sekswerkers en weigerde vervolgens deze te verwijderen toen hij hierop werd aangesproken door een sekswerker. De sekswerkers die de knop van het alarm induwden gaven mee dat ze niet wisten wat er was gebeurd maar door de heisa die was ontstaan op straat besloten om het alarm in te duwen.
Op 23 maart 2025 veroorzaakte het filmen en/of fotograferen van een sekswerker wederom tumult op straat aangezien de betrokken sekswerker water op de openbare weg richting de filmende/fotograferende man gooide.
Op 28 maart 2025 wordt de politie geconfronteerd met een sekswerker die een filmpje kreeg toegestuurd via WhatsApp van haar ex-man. Op dit filmpje is het Schipperskwartier en de sekswerker in kwestie herkenbaar in beeld. In een spraakbericht spreekt de ex-man daarenboven zijn wens uit om deze video op TikTok te plaatsen. Het is duidelijk dat de gevolgen hiervan voor een sekswerker, die tevens een moeder is van twee kinderen, verregaand en onwenselijk zijn.
3) Het is belangrijk dat de beheerders integer zijn in hun beheer van het raamprostitutiepand. Zij gaan om met mogelijks kwetsbare sekswerkers en hanteren veel cash geld. Gezien we regelmatig aanvragen krijgen van houders en beheerders met Nederlandse nationaliteit is het belangrijk dat hun uittreksel strafregister vergelijkbaar is met de eisen voor de Belgische aanvragers.
Deze wijziging werd voorgelegd aan de Jeugdraad van de stad Antwerpen. Vanuit de adviesbevoegdheid jeugd via de jeugdraad zijn er geen opmerkingen op de voorgestelde wijzigingen.
De gemeenteraad keurt de wijzigingen aan de code van politiereglementen goed. Deze wijzigingen treden in werking voor het volledige grondgebied van Antwerpen op maandag 30 juni 2025. De gecoördineerde versie van de code van politiereglementen van de stad Antwerpen is vanaf maandag 30 juni 2025 van toepassing op het gehele grondgebied van Antwerpen.