2020_CBS_01754 - De Grote Verbinding. Ontwerpen over de Ring (Bestek JD/A/015399) - Deelopdrachten Ringpark Noordkasteel, Groenendaal, Lobroekdok en het Schijn - Goedkeuring

Artikel 56 §3, 4° van het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017 bepaalt dat het college bevoegd is voor het voeren van de plaatsingsprocedure, de gunning en de uitvoering van overheidsopdrachten.

Na de selectie van de leefbaarheidsprojecten in juni 2018 werden deze 18 projecten ruimtelijk geclusterd tot 7 Ringparken en de Scheldebrug. Het gaat om Ringpark West, Ringpark Zuid, Ringpark Groene Vesten, Ringpark het Schijn, Ringpark Lobroekdok, Ringpark Groenendaal en Ringpark Noordkasteel.

De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling en AG VESPA leggen de opdrachtdocumenten voor de Ringparken Noordkasteel, Groenendaal, Lobroekdok en het Schijn ter goedkeuring voor. Het gaat om landschapsontwerpen die bovenop of in de naaste omgeving van de toekomstige Oosterweelverbinding zullen komen te liggen. De Ringparken vormen de bovenbouw. Het infrastructuurproject van Lantis is de onderbouw. Lantis is momenteel in een vergevorderd stadium van het uitvoeringsontwerp van de Oosterweelverbinding. Dit alles maakt dat er een nauwe verbinding en afstemming noodzakelijk is tussen de verschillende projecten:

• er dient enerzijds zo snel mogelijk een ontwerpteam aangesteld te worden, zodat waar mogelijk en waar noodzakelijk voor een goed landschapsontwerp, er nog eventuele wijzigingen aan het ontwerp van bepaalde onderdelen van de Oosterweelverbinding kunnen voorgesteld worden, het gaat in het bijzonder om de onderdelen zichtbaar in het park: schouwen, geluidsbermen, enzovoort;
• anderzijds zullen de Ringparken wellicht grotendeels pas uitgevoerd kunnen worden nadat de Oosterweelverbinding gerealiseerd is en dit zal nog vele jaren in beslag nemen.In het ontwerpproces is dus een tijdssprong voorzien en de opdrachtgedeelten die na deze tijdssprong zouden uitgevoerd worden, zijn als voorwaardelijke gedeelten opgenomen in de opdracht.

De ambitie voor de ontwerpopdrachten voor de Ringparken is zeer hoog. Het gaat om een proces dat een structurele transformatie van de Antwerpse stadsregio kan teweegbrengen, met een reeks grote projecten die weliswaar in elkaar haken, maar tegelijk elk een eigen auteurschap en identiteit toelaten.

Ringpark Noordkasteel

De projectcluster Ringpark Noordkasteel omvat de bovenbouw van het geselecteerde leefbaarheidsproject Oosterweelknoop/Noordkasteel. Het gaat om één leefbaarheidsproject uit het conceptontwerp van segment Noord opgemaakt tijdens de eerste ontwerpfase Over de Ring. Dit conceptontwerp is in tussentijd nog gewijzigd ten gevolge van het Voorkeursontwerp Oosterweelverbinding waarbij de op- en afritten werden herschikt in een paperclip en er daardoor de mogelijkheid ontstond om een grotere overkapping te bouwen. De oppervlakte van het Ringpark is dus sterk toegenomen.

Het ringproject Noordkasteel zal het groengebied aan het Noordkasteel opwaarderen tot een waardevolle groene oase waarin het historisch erfgoed (zoals de Samga-silo, de Hogere Zeevaartschool en het Oosterweelkerkje) een prominente plek krijgt en noodzakelijke ecosysteemdiensten een belangrijke rol spelen. De vijver en het omliggende park leveren aan de stad een ecologisch landschapspark met uitzicht op de hele stad. Hier kan men ontsnappen aan de drukte van de stad en even tot rust komen.

Voor de historisch waardevolle bakstenen SAMGA-silo wordt door AG VESPA een nieuwe functie met stedelijke uitstraling gezocht. De publieke ruimte rond het SAMGA-gebouw vormt de schakel tussen de haven en de stad en wordt ingericht als een stedelijke entree. Deze zal in wisselwerking met het lopende herbestemmingsonderzoek uitgewerkt worden.

Ringpark Groenendaal

Het conceptontwerp voor de Projectcluster Ringpark Groenendaal werd uitgewerkt door team Noord. Het gaat om twee geselecteerde projecten: het bermenlandschap langs de verlaagde R1 Noord en de overkapping Stationsomgeving Luchtbal. Het conceptontwerp is in tussentijd nog gewijzigd ten gevolge van het voorkeursontwerp Oosterweelverbinding. Het knooppunt Groenendaallaan werd via ‘scrumsessies’ met alle partijen herontworpen waarbij de op- en afritten op één kruispunt gebundeld worden op een half verdiepte Groenendaallaan. Daardoor komt er ruimte vrij voor een geleidelijk glooiend landschap en wordt het mogelijk om het Ringpark via een Ringparkbrug over de Groenendaallaan te brengen in plaats van eronder via de in de vorige fase voorgestelde parktunnel. De tram blijft in het midden van de Groenendaallaan liggen, maar fiets- en voetpaden gaan via het Ringpark en worden zo losgekoppeld van de op- en afritten.

Het Ringpark Groenendaal is enerzijds een grote groene overkapping ter hoogte van het station Luchtbal als centrale ontmoetingsplek tussen Luchtbal en Merksem. Het is anderzijds ook een ambitieus bermenlandschap dat de leefbaarheid (of vlak van lucht, geluid en water) van de naastliggende wijk van Merksem moet verbeteren en de groen- en programmavragen van de omgeving een plek moet geven. Vlotte en veilige verbindingen door het gebied staan centraal.

Ook de stationsomgeving Luchtbal grenst aan de Projectcontour van het Ringpark Groenendaal, er zal dus een wisselwerking zijn met de Ringstudie Multimodale Knopen.

Ringpark Lobroekdok

Het conceptontwerp voor Ringpark Lobroekdok werd uitgewerkt door team Noordoost. Het gaat om drie geselecteerde projecten: kap Steenborgerweert Merksem Dam, Bermenlandschap Albertkanaal en overkapping Sportpaleis. Ten opzichte van 2018 zijn er beperkte wijzigingen ten gevolge van de Voorkeursvariant Oosterweelverbinding. Zo is, door een platte onderkruising van het Albertkanaal in plaats van een gestapelde tunnel, het landschap van de kap Dam eerder vlak geworden, zonder grote reliëfverschillen. Er is daarnaast een nieuwe opening in de tunnels voorzien onder de spoorwegbruggen als milderende maatregel uit het milieueffectrapport (MER) in functie van luchtkwaliteit.

Het Ringpark Lobroekdok vervolledigt de ecologische structuur rondom de stad en komt tegemoet aan de lokale groentekorten. Dwars op dit langgerekt park, bevinden zich nerven, dwarsverbindingen, die de kap verbinden met de omliggende wijken en ruimte bieden aan lokale wijkvoorzieningen. Daarnaast ambieert het project ook de creatie van een nieuw IJzerlaanpark in Merksem en een reorganisatie van de ruimte rond het Sportpaleis met een plein.

Ringpark het Schijn

Ringpark het Schijn gaat verder op het conceptontwerp dat werd uitgewerkt door team Oost. Het gaat om de geselecteerde projecten Bermenlandschap Schijnvallei en kap Hof ter Lo. Vorig jaar is door middel van "scrumsessies" tot een nieuw ontwerp gekomen waarbij de verbindingsweg ten westen van de R1 zal komen te liggen in plaats van aan de zijde van de Ten Eeckhovelei. Hierdoor ontstaat er een grotere parkruimte langsheen het Schijn. 

Ringpark het Schijn maakt de ecologische verbinding naar het Rivierenhof via het Schijn en de Schijnvallei. Het verbetert de leefomgeving voor de bewoners langs de R1 en vult groentekorten in. De kap Hof ter Lo is een belangrijke verbinding tussen de wijken Borgerhout intra-muros en het centrum van Deurne-Noord enerzijds en het Rivierenhof anderzijds.

Aanpak opdracht

De opdracht heeft al van bij aanvang een sterke focus op technische realiseerbaarheid die de visievorming en het ontwerpwerk moet begeleiden. De opdracht bestaat uit vaste gedeelten en voorwaardelijke gedeelten.

1. Vaste gedeelten

• De visie voor het Studiegebied focust op een aantal bijzondere onderzoeksvragen.
• Er wordt een voorontwerp uitgewerkt voor de Projectcontour waarbij in de eerste plaats de nadruk gelegd wordt op het vastleggen van een sterk kader. Voor de invulling moet de nodige flexibiliteit aangetoond worden om de tijdskloof te overbruggen.

De voorwaardelijke gedeelten omvatten de verder te doorlopen fasen van het volledige studietraject van definitief ontwerp tot en met opvolging van de uitvoering en ook de delen die betrekking hebben op niet obstakelvrije delen. Dit zijn bijvoorbeeld delen die vandaag nog niet in eigendom zijn van de overheid.

De opdracht wordt gekenmerkt door een grote complexiteit, een co-creatief proces, een noodzaak tot afstemming naar toekomstvastheid, veel interfererende onderzoeken,… Dat maakt dat de mogelijkheid wordt voorzien voor bijkomende ondersteuning en onderzoek in regie gedurende de gehele looptijd van de opdracht. 

De stad Antwerpen treedt in deze overheidsopdrachtenprocedure op als aanbestedende Overheid in naam en voor rekening van zichzelf enerzijds en AG VESPA anderzijds, (overeenkomstig artikel 38 van de Overheidsopdrachtenwet) De contractuele relatie zal na gunning van één of meerdere Percelen van de Opdracht als volgt ontstaan:

• de stad Antwerpen (met inbegrip van haar verzelfstandigde entiteiten) is contractpartij van de Inschrijver aan wie Perceel 1 (Ringpark Noordkasteel) en van de Inschrijver aan wie Perceel 2 (Ringpark Groenendaal) van de Opdracht wordt toegewezen en zal dit deel van de Opdracht in uitvoering aansturen en opvolgen;
• AG VESPA is contractpartij van de Inschrijver aan wie Perceel 3 (Ringpark Lobroekdok) en van de Inschrijver aan wie Perceel 4 (Ringpark Het Schijn) van de Opdracht wordt toegewezen en zal deze delen van de Opdracht in uitvoering aansturen en opvolgen. AG VESPA duidde aldus de stad Antwerpen aan om in zijn naam in de hoedanigheid van Aanbestedende Overheid op te treden.

In toepassing van artikel 15 van de wet op de overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten van 15 juni 2006, is een aanbestedende overheid die een beroep doet op een aankoop- of opdrachtencentrale als bedoeld in artikel 2, 4° van dezelfde wet, vrijgesteld van de verplichting om zelf een gunningsprocedure te organiseren.

Op grond van artikel 138, 2° van het Koninklijk Besluit plaatsing overheidsopdrachten van 15 juli 2011 worden de op de raamovereenkomst met meerdere deelnemers gebaseerde opdrachten afzonderlijk gegund, door de deelnemers opnieuw in mededinging te stellen (minicompetitie).

De Grote Verbinding

Met ‘De Grote Verbinding’ bouwt Antwerpen aan haar internationale reputatie als stad en regio waar het goed is om te wonen, te werken, te ondernemen en op bezoek te komen. De Oosterweelverbinding maakt de Antwerpse Ring rond en de overkapping stuurt de auto’s onder de grond. Zo zorgen de stad Antwerpen en Vlaanderen voor een betere mobiliteit voor Vlaanderen en wordt de stad weer één geheel met meer groen en schonere lucht.

De afgelopen jaren hebben de stad Antwerpen, het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht, de burgerbewegingen, Lantis en andere Vlaamse partners, samen met de intendant voor de Oosterweelverbinding, de plannen vormgegeven. Tijdens de uitvoering zetten zij samen zoveel mogelijk lokaal talent aan het werk.

Aanleiding

Op 22 november 2016 (jaarnummer 749) keurde de gemeenteraad de overeenkomst tussen het Vlaams Gewest, Lantis, het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht en de stad Antwerpen over de heroriëntering van de Oosterweelmiddelen naar flankerende maatregelen en stedelijke leefbaarheidsprojecten goed.

Van januari 2016 tot juni 2018 werd, onder leiding van intendant Alexander D’Hooghe, een traject doorlopen om te komen tot concrete en realiseerbare overkappingen en leefbaarheidsprojecten voor de Antwerpse Ring, met als ambitie een overkapping van de volledige ring. In maart 2017 is het “Toekomstverbond voor de bereikbaarheid en leefbaarheid – Een ring rond de stad en een ring voor de stad” tussen het Vlaams Gewest, de stad Antwerpen en de burgerbewegingen stRaten-generaal, Ademloos en Ringland tot stand gekomen. In het kader van de eerste grote fase in de leefbaarheidsmaatregelen voorzien de Vlaamse Regering, de stad Antwerpen en het Havenbedrijf Antwerpen nv van publiek recht een bedrag van 1,250 miljard euro dat ingezet wordt op basis van de uitkomst van het selectiedossier van de intendant.

In 2017 werd door het Vlaamse Gewest een raamovereenkomst gesloten met vijf ontwerpteams voor ontwerpen over de Ring:

• 51N4E bvba, H+N+S BV en NDVR cvba; 
• THV TTA;
• THV Buur - Latz - 5333 - Greisch;
• COBE ApS, OMGEVING cvba en de Urbanisten BV;
• Studio Paola Viganò, Grafton Architects Ltd en MAARCH.

De vijf ontwerpteams blijven via een raamovereenkomst gedurende minimaal vier en maximaal acht jaar beschikbaar voor bijkomende ontwerpopdrachten. Het Vlaams Gewest treedt daarbij op als opdrachtencentrale. De stad Antwerpen, met inbegrip van haar verzelfstandigde entiteiten, kunnen bestellingen plaatsen in het kader van de raamovereenkomst (zonder daartoe verplicht te zijn).

Op 29 juni 2018 (jaarnummer 6145) bekrachtigde het college de selectie van 18 projecten en vier reserveprojecten als eindresultaat van het proces “Over de Ring” onder leiding van intendant Alexander D’Hooghe. Naast deze Ringprojecten is 10,5 miljoen euro voorzien voor verder studiewerk rond onder andere het verkeerskundig systeem op de zuidoostelijke ring, tunnelveiligheid, multimodale knopen en overkappingskansen voor de volgende fasen.

Sinds 9 november 2018 is Alexander D’Hooghe door de Vlaamse Regering opnieuw aangesteld als intendant voor de coördinatie en kwaliteitsborging van de verdere uitwerking van de ringprojecten en studies. De intendant staat voor een periode van maximaal acht jaar in voor de organisatie van de overlegstructuur (onder andere in werkbanken) zowel van het geheel als van de deelopdrachten, voor de organisatie van de communicatie en participatie over het geheel en voor de afstemming tussen de communicatie en participatie over de verschillende deelopdrachten.

Op 17 december 2018 (jaarnummer 788) keurde de gemeenteraad de samenwerkingsovereenkomst goed die tussen de stad Antwerpen en AG VESPA werd gesloten voor vier projectclusters in het noorden die direct gerelateerd zijn aan de Oosterweelverbinding. 

De geraamde kostprijs van de opdracht bedraagt bij toekomstige gunning van het ontwerpteam voor de vaste gedeelten in totaal 3.899.535,00 EUR (inclusief btw en onvoorziene kosten) en 11.193.922,00 EUR (inclusief btw en onvoorziene kosten) voor de voorwaardelijke gedeelten.
De vaste gedeelten van de opdracht zullen afgerond worden tegen einde 2021.
De voorwaardelijke gedeelten van de opdracht zullen vermoedelijk ten vroegste opstarten in 2025.
Het budget voor de projecten Ringpark Lobroekdok en Ringpark het Schijn is nu voorzien onder budgetplaats 5153000000 en zal bij gunning aangepast worden naar 5291500000.

De werkelijke uitgaven worden met het gunningsbesluit ter goedkeuring voorgelegd aan het college.