2020_CBS_03893 - District Antwerpen. Stadspark. SWOU12118 - Procesnota herwaardering Stadspark - Goedkeuring

Met de collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4463) werden de bevoegdheden van de districtscolleges gecoördineerd.

Artikel 12 bepaalt dat het districtscollege bevoegd is voor lokale parken en groenaanplanting.

Het Stadspark is een lokaal park.

Het college is bevoegd voor bovenlokale projecten.

Het Erfgoedbeheerplan geeft een duidelijk overzicht van het erfgoed van en in het Stadspark, de wijze waarop de beheerder het erfgoed veilig zal stellen in de toekomst en de specifieke handelingen die hiervoor nodig zijn. Voor enkele erfgoedelementen zijn in de nabije toekomst grootschalige onderhouds- en restauratiewerken noodzakelijk. Het beheerplan bevat een hele reeks van maatregelen die genomen zullen worden om de gestelde doelen te bereiken.

Voorgaande jaren werden ad hoc maatregelen uitgevoerd in het park. Deze legislatuur voorzien de stad en het district voldoende middelen om de herwaardering van het Stadspark een boost te geven. Om de nog op te nemen ontwerpopgaven uit het Erfgoedbeheerplan te kunnen concretiseren en de lopende acties te coördineren, af te stemmen en te communiceren is een geïntegreerde aanpak noodzakelijk. Deze principebeslissing legt de grondslag voor de procesaanpak en planning voor zowel de opmaak van het Herwaarderingsplan als de volledige projectregie, de organisatiestructuur (inclusief samenstelling van de stuurgroep) en de aanzet voor de verdere uitwerking van een eenduidige communicatie- en participatiestrategie. Na de goedkeuring van de principebeslissing werd de procesnota uitgewerkt en ter goedkeuring voorgelegd.

Geïntegreerde aanpak met drie pijlers

1.            Herwaarderingsplan - procesnota

Het Stadspark moet terug de uitstraling krijgen van weleer waarbij de beleving en het gebruik van het park behouden en versterkt worden met respect en herstel van het historische kader. Door het waardevolle, aanwezige groen en de zorgvuldige uitwerking van de kenmerken in de 19de eeuwse landschapsstijl, is het noodzakelijk om met een grote omzichtigheid de voorliggende ontwerpopgaven te benaderen. De opgaven zijn tot stand gekomen uit de noden die vandaag in de buurt leven en die ook geuit werden aan het district en tijdens de dialoogavond van 4 februari 2020 (verslag zie procesnota bijlage 7). Deze complexe opgaven vragen een integraal plan, het Herwaarderingsplan genaamd, waarbij het Stadspark in zijn geheel wordt bekeken. 

Er worden 3 grote uitdagingen omschreven, namelijk:

• Uitdaging 1: Ontwerpopgaven uit het Erfgoedbeheerplan
• Uitdaging 2: Hedendaagse noden
• Uitdaging 3: Klimaatrobuust park met vijver

Het Herwaarderingsplan wordt opgemaakt door een extern ontwerpteam. Zij maken enerzijds een integraal ontwerp op voor heel het park om opnieuw een unieke, aangename plek in Antwerpen te worden. Het Erfgoedbeheerplan dient hiervoor als een richtinggevend kader. Tijdens het ontwerpproces zullen de ontwerpkeuzes afgewogen worden binnen de gehele opgaven voor het Stadspark waarbij de inpassing in sfeer en stijl van het historische kader belangrijk zijn. Het ontwerp wordt opgemaakt in nauw overleg met de betrokkenen (zie procesnota 4.2. Organisatiestructuur en besluitvorming) en in het bijzonder met het Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaanderen omwille van het statuut van beschermd monument. Anderzijds wordt het extern ontwerpteam belast met de gefaseerde uitvoering aan de hand van deelprojecten, waarbij prioritair de vernieuwing van de speeltuin en de herinrichting van de vijver dienen opgenomen te worden (zie procesnota 4.1. Timing en fasering).

Timing en fasering Herwaarderingsplan

De opmaak van het Herwaarderingsplan bestaat uit een ontwerpfase met drie besluitvormingsmomenten: concept, voorontwerp en definitief ontwerp. Deze drie fasen worden ook opgenomen binnen het communicatie- en participatietraject (zie procesnota hoofdstuk 5).

Na goedkeuring van het conceptdossier van het Herwaarderingsplan worden twee deelprojecten versneld uitgevoerd.

Herinrichting van de vijver:

• Het concept legt de ruimtelijke integratie in het park en de technische haalbaarheid vast en is bovendien afgestemd met alle betrokkenen.
• Het concept wordt vertaald naar een voorontwerp (besluitvorming).
• Het voorontwerp wordt verder uitgewerkt tot een uitvoeringsdossier, zodat de publicatie voor de uitvoeringsopdracht kan gebeuren.
• Het voorontwerp wordt ook uitgewerkt tot een dossier voor de aanvraag van een omgevingsvergunning.
• Vervolgens wordt een aanbestedingsdossier opgemaakt en wordt de procedure doorlopen tot gunning van een aannemer. De werken worden gepland vanaf midden 2022.

Het ontwerp voor de herinrichting van de vijver houdt rekening met de input uit het wijkwaterplan en de overige studies en werken (zie procesnota beschreven onder 2.2.3.).

Vernieuwing van het speelterrein:

• Het concept van het Herwaarderingsplan legt de ruimtelijke integratie van het speelterrein in het park vast, zoals beschreven in de procesnota onder 3.2.2.
• Het vormt een onderdeel van de opdracht van het Herwaarderingsplan.
• Het ontwerpteam voor het Herwaarderingsplan stemt af met de input uit het speelweefselplan.
• Na het goedgekeurde concept zal het district Antwerpen een nieuwe opdracht uitschrijven voor het verdere ontwerp en de uitvoering van het speelterrein. De vernieuwing van het speelterrein is gerealiseerd tegen de zomer van 2022.

Het continue parkonderhoud omvat doorlopende acties doorheen het hele traject van de herwaardering van het Stadspark. De noodzakelijke werken aan de verlichting werden uitgevoerd in het voorjaar 2020. De restauratie van de Keiligbrug is gestart op 17 februari 2020 en zal tot najaar 2020 duren. Het dagelijks groenbeheer als uitwerking van het Erfgoedbeheerplan blijft lopen.

Gefaseerde uitvoering van deelprojecten:

De uitvoering van het Herwaarderingsplan gebeurt aan de hand van deelprojecten die gefaseerd worden gerealiseerd, met prioritair de herinrichting van de vijver en de vernieuwing van het speelterrein.

De fasering houdt rekening met en wordt bepaald door volgende elementen:

Het gebruik van het park maximaal houden:

• hinder voor parkbezoeker beperken.

De financiële aspecten: zijn in afstemming met voorziene budgetten.

• houden rekening met het aanvragen van erfgoedpremies of subsidies.

De toelatingen en vergunningen:

• houden rekening met aanvragen voor toelatingen bij Agentschap Onroerend Erfgoed.
• houden rekening met de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (vergunningsplichtige werken).

Het aangestelde ontwerpteam stemt de gefaseerde aanpak af  in de werkgroep Herwaarderingsplan (zie procesnota 4.2.1. Organigram) met de betrokken instanties. De projectleiding zal de gefaseerde uitvoering ter goedkeuring voorleggen aan de stuurgroep.

2.            Projectregie

Naast de opmaak en uitvoering van een herwaarderingsplan zijn reeds verschillende werken lopende, namelijk de restauratie van de hangbrug en het continue groenbeheer. Er zal ook verder ingezet worden op korte-termijn-acties, zoals het aanpakken van de verlichting aan de zone Grand Cafe Capital en de continue opvolging en initiatie van beheersmaatregelen voor de vijver, zodat de intenties van stad en district op het terrein steeds zichtbaar zijn. Tevens zullen bijkomende sporen parallel lopen met de opmaak van het herwaarderingsplan, namelijk een speelweefselplan en een wijkwaterplan voor de omgeving Stadspark. Deze verschillende sporen en acties worden door verschillende diensten (AG Vespa, de bedrijfseenheden Stadsbeheer en Talentontwikkeling en Vrijetijdsbeleving en het district Antwerpen) getrokken. Een continue opvolging en afstemming is cruciaal voor deze processen en uitvoeringen. De afdeling Stadsontwikkeling trekt een doorgedreven projectregie waarvoor een integraal verhaal en aanpak noodzakelijk zijn.

3.            Communicatie- en participatiestrategie

Naar de burger en verschillende betrokkenen toe is een eenduidige communicatie- en participatieaanpak wenselijk. Het is de bedoeling om gedurende het hele traject de betrokkenen te informeren, in open dialoog te gaan en de mogelijkheid te bieden om te participeren. De complexiteit wordt gevormd door de verschillende sporen en acties in het proces, de lokalen en bovenlokale bevoegdheden en de actieve buurt. Dit vraagt om een eenduidige communicatie- en participatiestrategie, die zal worden vertaald in een communicatie- en participatieplan dat onderdeel is van de procesnota. In dit plan worden de afspraken voor alle acties door alle actoren op het terrein consequent toegepast.

In de burgerbegroting van het district Antwerpen zit ook een vraag naar een debat over het Stadspark. We stellen voor om dit debat te vervroegen, zodanig dat het verslag mee opgenomen kan worden in de procesnota. 

Proces en planning

Het herwaarderingsplan is de rode draad doorheen het traject naar herstel van het park waarin de grote ontwerpopgaven worden opgenomen. Na goedkeuring van het concept zullen afzonderlijke sporen worden opgezet voor aanpak van de stadsparkvijver en voor voor het vernieuwen van de speeltuin. Beide sporen worden aangevuld vanuit onderzoeken die invloed hebben op de te maken keuzes, zoals de opmaak van een wijkwaterplan voor omgeving Stadspark en de opmaak van een speelweefselplan.

De restauratiewerken aan de Keiligbrug, het continue groenbeheer, mogelijke retourbemaling in functie van grote werven naar de Stadsparkvijver, de werken aan de Quinten Matsijslei en de genoemde korte-termijn-acties zorgen voor de zichtbaarheid van de intenties op het terrein.

District en stad zetten op korte termijn in op noodzakelijke maatregelen om de verlichting aan zone Grand Café Capital aan te pakken en beheersende en bewarende maatregelen van de vijver te onderzoeken en in uitvoering te brengen in afwachting van een definitieve inrichting.

Organisatiestructuur

De organisatiestructuur is opgebouwd zodat district en stad samenwerken aan de herwaardering van het park. De verschillende onderdelen worden opgevolgd door zowel districts- als stedelijke medewerkers.

De stuurgroep bestaat uit lokale en bovenlokale politieke vertegenwoordigers en afgevaardigden uit de stedelijke administratie. De stuurgroep bereidt de besluitvorming voor en verzorgt de afstemming van communicatie- en participatieacties.

Het overkoepelende projectteam zorgt voor de afstemming van de deelprojecten, processen en communicatie- en participatieacties. Bijkomend worden drie werkgroepen opgericht die instaan voor de dagelijkse voortgang en sturing van het ontwerp en de op te maken acties tot en met de uitvoering ervan. De drie werkgroepen zijn: dagelijks groenbeheer, werkgroep herwaarderingsplan, werkgroep communicatie- en participatie.

Op 24 januari 2020 (jaarnummer 709) keurde het college Antwerpen de principebeslissing voor de herwaardering Stadspark, district Antwerpen, goed.

De Vlaamse Regering besliste op 21 mei 2010 om het Stadspark als monument te beschermen vanwege van het bijzonder waardevol en uniek historisch parklandschap. Het park is als geheel beschermd van gevel tot gevel, inclusief de Louiza-Marialei. Tevens bevat het park verschillende erfgoedelementen zoals een vijverpartij, standbeelden, een grot. De Keiligbrug en de rotsen zijn apart als monument beschermd.

In het kader hiervan besliste de stad om een uitgebreid landschapsbeheerplan op te maken waarin de toekomstvisie wordt vastgelegd en de nodige maatregelen om die toekomstvisie te realiseren duidelijk worden uitgewerkt. Op 21 maart 2014 (jaarnummer 03054) keurde het college het landschapsbeheerplan voor het Stadspark goed.

Als gevolg van het in werking treden van het nieuwe Onroerenderfgoeddecreet op 1 januari 2015 kunnen erfgoedbeheerplannen worden opgemaakt voor het beschermd historisch bouwkundig erfgoed en voor landschappen die als monument zijn beschermd. In overleg met het Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaanderen is beslist om het landschapsbeheerplan om te vormen tot een Erfgoedbeheerplan. Alle elementen uit het landschapsbeheerplan zijn in het erfgoedbeheerplan overgenomen. Dit Erfgoedbeheerplan is een vereiste om renovatie- en restauratiepremies te kunnen aanvragen en machtigingen te verkrijgen voor beheermaatregelen bij de Vlaamse Overheid. Op 20 april 2018 (jaarnummer 2684) keurde het college het Erfgoedbeheerplan voor het Stadspark goed. Het Agentschap Onroerend Erfgoed keurde het Erfgoedbeheerplan goed op 24 augustus 2018.

Om een beter inzicht te krijgen in de problematiek en mogelijke oplossingen voor  het lage grondwaterpeil in de zone binnen de Ring, heeft Arcadis in samenwerking met Water-link, Aquafin en Stad Antwerpen een technische conceptstudie watertoevoer en inrichting van de Stadsparkvijver opgemaakt. De studie belichtte twee onderzoeksvragen betreffende de inrichting en de watertoevoer van de vijver. Op 24 mei 2019 (jaarnummer 9127) nam het college kennis van de technische conceptstudie. Tevens gaf het college de opdracht aan de afdeling Stadsontwikkeling om in samenspraak met het district Antwerpen een procesnota op te stellen om de verdere aanpak van heel het Stadspark, inclusief de inrichting van de vijver, uit te werken.