2016_CBS_01642 - District Antwerpen. Sint-Jansvliet. Wegeniswerken. SWOU11191 - Projectdefinitie en concept. Mobiliteitsvoorwaarden. - Goedkeuring

Het voor deze opdracht vereist budget is voorzien op doelstelling 1SLW050303A00000.

Met de collegebeslissing van 6 maart 2015 (jaarnummer 1791) werden de bevoegdheden van de districtscolleges gecoördineerd. Artikel 10 bepaalt dat het districtscollege bevoegd is voor lokale straten en pleinen.

In het gemeenteraadsbesluit van 30 maart 2015 (jaarnummer 147) werden de bovenlokale locaties vastgesteld. De Sint-Jansvliet is een lokaal plein en valt onder de bevoegdheid van het districtscollege.  

Het college is bevoegd voor de mobiliteitsvoorwaarden en voor de bovenlokale budgetten.

Het college wenst de uitstraling van de Sint-Jansvliet als horecakern op te waarderen door de publieke ruimte op een kwalitatieve manier opnieuw in te richten.

De bedrijfseenheid stadsontwikkeling heeft de zone onderzocht en gekeken naar alternatieven voor de huidige inrichting. Dit is vertaald in een projectdefinitie en een concept en werd voor advies aan de betrokken diensten voorgelegd.

De bedrijfseenheid stadsontwikkeling legt de projectdefinitie en het concept ter goedkeuring voor.

Inleiding
Het projectgebied omvat de Sint-Jansvliet van gevel tot gevel. Zowel het middenplein tussen de bomen, de rijweg en de voetpaden worden heraangelegd.

Planningscontext
De Sint-Jansvliet is gelegen binnen het Ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Binnenstad. Het RUP doet geen concrete uitspraken over de herinrichting van het plein.

De Sint-Jansvliet wordt wel besproken in het Beeldkwaliteitsplan Historische Binnenstad. De principes die worden omschreven in het beeldkwaliteitsplan vormen de onderlegger voor het nieuwe ontwerp van het plein.

Verder is de Sint-Jansvliet gelegen op een belangrijke voetgangersas die de Grote Markt via de Hoogstraat en de Kloosterstraat verbindt met de gedempte zuiderdokken en Nieuw Zuid. Door een heraanleg kan het plein, zowel als onderdeel van deze as maar ook als schakel met de Scheldekaaien, zijn positie nog versterken. 

Analyse
Op basis van de ingewonnen adviezen van deskundigen werd de bestaande toestand grondig geanalyseerd en werden de knelpunten en potenties in beeld gebracht.

Karakter:

• onder het plein ligt een oude vliet, die in 1881 werd gedempt. Bij graafwerken in 2004 werd vastgesteld dat de resten van de vroegere aanlegkades vlak onder het huidig maaiveld zitten;

• rondom de Sint-Jansvliet staan verschillende gebouwen die beschermd zijn als monument. Ook midden op het plein staat een belangrijk monument, namelijk het toegangsgebouw van de voetgangerstunnel. Dit gebouw werd opgetrokken in 1930 en als monument beschermd in 1997;

• uit oude beelden blijkt dat de luifel van het tunnelgebouw aanvankelijk veel opener en transparanter was. Pas later werd de luifel dicht gebouwd met wanden en raampartijen. Door het dicht bouwen van de luifel werd ook de circulatie rond het gebouw gewijzigd;

• centraal op het plein staat sinds 1987 een beeld genaamd ‘De Tafel van Antwerpen’.

Gebruik:

• rondom het plein bevinden zich heel wat handels- en vooral horecazaken. Er is 1 gesloten horecaconstructie aan de zuidzijde van het plein;

• voor het plein bestaat er een goedgekeurd terrassenplan. De vergunde terrassen concentreren zich voornamelijk aan de noordzijde van het plein;

• op het plein ligt een basketbalveld dat intensief gebruikt wordt en een begrip is in de stad. 

Groen:

• op de Sint-Jansvliet staan 26 bomen: 23 platanen op het centrale deel van het plein, 2 bolesdoorns aan de oostzijde en 1 magnolia aan de noordzijde. Een aantal platanen (11) verkeren in matige gezondheid. De overige platanen, de bolesdoorns en de magnolia zijn in goede conditie;

• bij heraanleg van het plein, hebben alle bomen baat bij groeiplaatsverbetering opdat ze in goede omstandigheden kunnen verder groeien;

• bij het merendeel van de bomen zit het wortelpakket dicht aan de oppervlakte. Omzichtigheid is nodig bij graafwerken. 

Mobiliteit:

• gemotoriseerd verkeer rijdt vandaag in tegenwijzerzin rond het plein. De Hoogstraat is vanop het plein toegankelijk voor laden en lossen;

• buslijnen 291 en 295 hebben hun eindhalte aan de Sint-Jansvliet;

• fietsers rijden met het autoverkeer mee, in tegenwijzerzin rond het plein. Enkel aan de oostzijde mogen fietsers ook tegen de rijrichting fietsen;

• een groot deel van de fietsbewegingen concentreert zich op het middenplein, van en naar het tunnelgebouw. De combinatie met het intensief gebruik van het plein (basket, markt, toeristen, …) zorgt af en toe voor conflictsituaties;

• over het plein lopen enkele veel gebruikte voetgangerstrajecten. Zo zijn er belangrijke voetgangersstromen van en naar het tunnelgebouw, maar ook noord-zuid tussen de Hoogstraat en de Oever en oost-west tussen de Hoogstraat en de kaaien. 

Techniek:

• het rioleringsstelsel aan de noord- en oostzijde van het plein moet ontdubbeld worden;

• de openbare verlichting moet vernieuwd worden;

• er zijn middelen voorzien om het tunnelgebouw met sfeerverlichting aan te stralen. Deze investering kadert in de realisatie van het Lichtplan van de stad Antwerpen.

Algemene randvoorwaarden

• ruimte voor terrassen behouden;

• behoud van het basketbalveld;

• behoud van de markt op de Sint-Jansvliet;

• ruimte creëren voor de grote voetgangersstromen over het plein;

• toegankelijkheid van de voetgangerstunnel garanderen;

• mogelijkheid laden en lossen voor horeca en handel garanderen;

• hoogteverschillen tussen tunnelgebouw en pleinranden ontwerpmatig opvangen.

Mobiliteitsvoorwaarden

• snelheidsregime: 30km/u;

• snelheidsremmers in de straat: nodig;

• voorrangsregeling: voorrang van rechts;

• verkeerssamenstelling: gemengd verkeer;

• parkeerorganisatie: langsparkeren waar mogelijk;

• laad- en loszone voorzien;

• rijrichting: tussen de Scheldekaaien en de Steenhouwersvest dubbelrichting;

• voetgangersgebied: vanaf de Steenhouwersvest en de hele noordzijde (met venstertijden voor laden en lossen).

Ambitie
De Sint-Jansvliet is een belangrijke horecakern in de historische binnenstad. De stad Antwerpen en het district Antwerpen richten het openbaar domein opnieuw in om meer en betere ruimte te creëren voor de gebruikers van het plein en de horeca. Door het herorganiseren van de verkeersstromen en het creëren van extra verblijfsruimte wordt de Sint-Jansvliet opnieuw een aangenaam en aantrekkelijk plein.

Concept
Na ontwerpend onderzoek werd een concept weerhouden waarbij de ambitie maximaal wordt gerealiseerd, rekening houdend met de randvoorwaarden.

Het autoverkeer wordt gebundeld aan de zuidzijde van het plein in dubbelrichting. Parkeren kan dan enkel nog aan de zuidkant van de Sint-Jansvliet. De noord- en oostzijde van het plein worden zo autovrij, behalve het stukje tussen Zand en kaaien. Laden en lossen, gereglementeerd in tijdsvensters, blijft echter wel mogelijk in de voetgangerszone.

Door het autoverkeer aan de noord- en oostzijde van het plein weg te halen, ontstaat een grote voetgangerszone die vanop het plein tot tegen de gevels reikt. De belangrijke voetgangersstromen Hoogstraat-Oever en Hoogstraat-kaaien krijgen op die manier heel wat meer ruimte.

Voor fietsers wordt het plein beter leesbaar en doorwaadbaar. Bovendien zal worden ingezet op een verbeterde toegankelijkheid van de voetgangerstunnel, ook voor het fiets- en voetgangersverkeer dat vanop de kaaien komt. Een doordacht ontwerp van de pleinruimte draagt bij tot het minimaliseren van de conflicten tussen voetgangers, fietsers en de andere gebruikers van de Sint-Jansvliet.

De uitstraling van het tunnelgebouw zal worden opgekrikt. Zo wordt er geïnvesteerd in de aanstraling van het gebouw met sfeerverlichting en zal de luifel terug worden open gewerkt. Om de hoogteverschillen tussen het tunnelgebouw en de pleinranden op te vangen, zal aan de oostzijde van het gebouw een geleidelijke helling komen. Aan de vandaag ontoegankelijke westzijde van de tunnel komt een trappenpartij die het gebouw opnieuw benaderbaar maakt vanop de kaaien.

Een projectie van de oude kaaimuren, die onder het plein nog aanwezig zijn, wordt verwerkt in het ontwerp. Op die manier komt de archeologische laag letterlijk en figuurlijk aan de oppervlakte naar analogie met het project Koolkaai.

De horecaterrassen dragen bij tot de levendigheid en dynamiek van de Sint-Jansvliet. Na de heraanleg zal er meer ruimte zijn om terrassen te plaatsen dan vandaag het geval is. Vooral aan de noordzijde van het plein kunnen de terrassen worden uitgebreid.

Door het supprimeren van de rijbaan aan de oostzijde van het plein komt er meer ruimte vrij om hier een kwalitatieve verblijfsplek te creëren. Deze zone is direct gelinkt aan de belangrijke voetgangersverbinding Hoogstraat-Oever. Door bovendien het basketbalveld enkele meters op te schuiven richting tunnel, krijgen alle functies meer ademruimte. Ook de westzijde van het tunnelgebouw zal worden ingericht als een volwaardige verblijfsruimte die de brug slaat tussen de kaaien en de tunnel. Op vraag van het districtscollege van Antwerpen zal in deze vandaag redelijk stenige zone ook groen geïntegreerd worden, rekening houdend met de toegankelijkheid van het gebouw.

Er wordt ingezet op het behoud van de dubbele rij platanen die het beeld, de structuur en het groene karakter van de Sint-Jansvliet bepalen. Om het zicht op het monumentale tunnelgebouw opnieuw open te trekken, worden de 3 platanen centraal op het plein verwijderd. Op die manier krijgen ook basket en markt meer ruimte waardoor conflicten met het drukke fietsverkeer vermeden kunnen worden. Door de 2 bolesdoorns aan de oostzijde van het plein te rooien, kan de voetgangersverbining Hoogstraat-Oever op een logische manier gefaciliteerd worden zonder hindernissen in de looplijn. De magnolia aan de noordzijde van het plein wordt behouden. Op vraag van het districtscollege van Antwerpen, zullen de bomen die gerooid worden, gecompenseerd worden door nieuwe exemplaren, ingepast in het pleinontwerp. 

Het concept resulteert in een negatieve (meer dan -10%) parkeerbalans door het supprimeren van de rijbaan aan de noord- en oostzijde van het plein.

Het ontwerp resulteert in een neutrale bomenbalans.