2017_CBS_07863 - District Berchem. Fietsostrade Antwerpen-Lier. Fietsbruggen over Ring en Singel. SWOU11667 - Projectdefinitie - Goedkeuring

Inleiding

Het project bevindt zich in het district Berchem en vormt de verbinding tussen de wijk Groenenhoek en het station Antwerpen-Berchem, aan de oostzijde van de bestaande spoorwegberm en -bruggen. De fietsostrade die de provincie realiseert, volgt de westzijde van de Saffierstraat, op het niveau van de treinsporen, en sluit aan op het (lager gelegen) Ringfietspad. Bedoeling van huidig project is om het fietspad verder door te trekken op het niveau van de treinsporen, over het Ringfietspad en de Ring, langs de site Post X en over de Singel. Momenteel is hier reeds een voetgangersverbinding, die mede gebruik maakt van de spoorwegbruggen om de Ring en de Singel over te steken. Huidig project legt hier een fietsverbinding naast.

Planningscontext

Het projectvoorstel raakt aan de site Post X, waarvoor het RUP Post X van toepassing is. In het RUP wordt opgelegd dat er steeds een voetgangersverbinding beschikbaar moet zijn tussen het station, de site Post X en de wijk Groenenhoek. De fietsverbinding wordt hierin niet specifiek beschreven.

Het project bevindt zich in de ringzone en valt dus onder het Beeldkwaliteitsplan Groene Singel.
Voor nieuwe bruggen in de ringzone moeten naast de richtlijnen voor bestaande bruggen, volgende richtlijnen worden gevolgd:

• eenvoudige geometrie;
• het nieuwe kunstwerk los van het bestaande kunstwerk houden (waar van toepassing);
• aan de onderzijde van kunstwerken en bij ontwerp van de landhoofden rekening houden met ecologische connectiviteit;
• indien gebruik wordt gemaakt van beton, wordt dit bij voorkeur ter plaatse gestort (minder naden dan bij prefabbeton);
• het zijaanzicht (balk, brugdek, leuning) optisch verkleinen door een zorgvuldig ontworpen randdetail en keuze materialen.

Analyse

Op basis van de ingewonnen adviezen van de deskundigen werd de bestaande toestand grondig geanalyseerd en werden de knelpunten en potenties in beeld gebracht.

De verschillende mogelijkheden om de fietsers vanuit de nieuwe fietsostrade Antwerpen-Lier verder stadinwaarts te brengen, werden geëvalueerd. Er wordt geconcludeerd dat het hier voorgestelde tracé op termijn de meest rechtstreekse verbinding intramuros is. Voorlopig biedt dit project slechts een bijkomende capaciteit tot bij het station, loopt dit niet door verder stadinwaarts en sluit dit met een trap aan op de bestaande fietspaden. Huidig project moet dus gezien worden als een voorafname op een latere uitbreiding. Deze uitbreiding is pas mogelijk mits een grondige verbouwing van het station Antwerpen-Berchem. NMBS heeft momenteel nog geen plannen voor de benodigde verbouwing van het station.

Een andere vaststelling is dat de levensduur van de brug over de Ring mogelijk onzeker is.

Enerzijds wordt momenteel actief nagedacht over een overkapping van de gehele Antwerpse Ring. Het is onvoorspelbaar wanneer en hoe een overkapping hier zou kunnen gerealiseerd worden, maar mogelijk vervangt deze op dat moment de huidige fietsbrug.

Anderzijds bevindt de nieuwe fietsverbinding zich binnen de zone die Infrabel reserveert voor wanneer de huidige spoorwegbrug over de Ring aan renovatie toe is. Op dat moment zal in deze reservatiezone een bijkomende spoorbrug gelegd worden over de Ring, zodat aan de huidige spoorbrug kan gewerkt worden zonder onderbreking van het treinverkeer. Infrabel kan niet aangeven wanneer deze reservatiezone door hen gaat aangesproken worden.

Hieraan kan tegemoet gekomen worden door de brug over de Ring als een tijdelijke en/of verplaatsbare constructie te concipiëren.

Algemene randvoorwaarden

• Infrabel legt voorwaarden op voor het bouwen in de nabijheid van (of tegen) het spoorwegtalud. Deze zijn evenwel niet generiek. Verdere afstemming met Infrabel tijdens de verdere uitwerking van het project is dus essentieel. Infrabel deelt mee dat voor de realisatie van huidig project verschillende kabels zullen moeten verlegd worden;
• de huidige voetgangersverbinding tussen de wijk Groenenhoek en het station maakt gebruik van de bestaande spoorwegbruggen over de Ring en de Singel. Gezien de constructieve samenhang met de spoorwegbruggen is het niet opportuun deze te slopen;
• de fietsverbinding doorsnijdt verschillende eigendommen (NMBS, Infrabel, IRET nv (site Post X), Syntra, Vlaams gewest, etc.). Er is verregaande afstemming nodig met deze partners. Enkel met IRET nv zijn reeds afspraken gemaakt;
• het Vlaams gewest vraagt specifieke aandacht voor het beperken van de hinder op de Ring tijdens de werken.

Ontwerpend onderzoek

Volgens de afspraken tussen de stad en de private ontwikkelaar van de site Post X maakte Eurostation een haalbaarheidsstudie op voor het segment ter hoogte van de site Post X. Hieruit komen volgende vaststellingen:

• met behoud van het stationsgebouw is er geen ruimte om de fietsverbinding door te trekken verder stadinwaarts of om een fietshelling te integreren naar het stationsplein (wel een trap met fietsgoten). Voorlopig biedt dit project dus slechts een bijkomende capaciteit tot bij het station en de Singel;
• de vrije breedte van het fietspad zou volgens het fietsvademecum minimum 3 meter moeten bedragen. Vermeerderd met 1 meter bufferafstand ten opzichte van de borstweringen is een totale breedte van 5 meter nodig. Ter hoogte van de site Post X is er slechts 9 meter beschikbaar voor doorgaande route + aftakking en is de gevraagde breedte dus niet realiseerbaar. Er moet verder gezocht worden naar een maximale ruimte en naar de gepaste verhouding;
• de huidige voetgangersverbinding tussen de wijk Groenenhoek en het station blijft behouden. Op de bruggen over Ring en Singel is deze één geheel met de spoorwegbrug. De fietsbrug komt hier dus naast. Ter hoogte van de site Post X is er slechts 9 meter beschikbaar in totaal. Hier is dus geen ruimte voor een gescheiden voetpad. In dit segment worden voetgangers en fietsers dus gemengd. De aftakking naar de Singel kan voor voetgangers ook aangesloten worden op het middenplein van de site Post X;
• de hellingen naar de Singel (bij Post X) zouden volgens het fietsvademecum maximaal 4% mogen bedragen. Gezien de beschikbare ruimte is dit niet haalbaar en wordt dit eerder 4,5% (over een lengte van circa 100m + 84 meter). Er is onvoldoende ruimte voor bordessen ifv integrale toegankelijkheid. Er moet verder gezocht worden om deze hellingen te optimaliseren;
• ter hoogte van het station wordt met een fietstrap aangesloten op het stationsplein en op het Singelfietspad. Mindervaliden kunnen in de toekomst eventueel gebruik maken van de nieuwe voetgangersbrug (met lift) tussen de site Post X en het station;
• de geplande fietsverbinding is combineerbaar met een eventuele latere stationspasserelle over de treinsporen en/of met een fietsparkeergebouw aan het Ryckaertsplein.

Gelet op het intensieve gebruik van de fietsostrade F1 (Antwerpen-Mechelen), is er vraag naar bijkomende capaciteit voor het fietsverkeer van/naar het zuidoosten van de stad, zowel intramuros als extramuros.

Om hieraan tegemoet te komen en mogelijk nog meer mensen te stimuleren om hun verplaatsingen van/naar Antwerpen met de fiets te doen, plant de provincie de realisatie van een nieuwe fietsostrade tussen Antwerpen en Lier, de F11. Op 10 maart 2016 (jaarnummer 2141) nam het college kennis van het verslag van de stuurgroep aangaande dit project. Deze fietsostrade volgt de spoorlijn Antwerpen-Lier, met ongelijkgrondse kruisingen van de meeste dwarsstraten. Het traject begint/eindigt ter hoogte van het Ringfietspad.

Het college wil deze verbinding doortrekken stadinwaarts, om in een eerste fase aan te sluiten op het station Antwerpen-Berchem, en in een latere fase (wanneer het station verbouwd wordt) ook nog verder stadinwaarts een capaciteitsverhoging te kunnen bieden. Dit project kadert in de verdere realisatie van het bovenlokaal fietsroutenetwerk en is geselecteerd als bovenlokale functionele fietsroute. Het fietsbeleidsplan werd op 13 februari 2015 (jaarnummer 1027) goedgekeurd door het college.

Op 24 oktober 2016 (jaarnummer 688) keurde de gemeenteraad een samenwerkingsovereenkomst goed met de private ontwikkelaar van de site Post X. Hierin werd overeengekomen dat de projectontwikkelaar zijn medewerking verleent aan huidig project en een forfaitaire bijdrage levert aan de realisatie ervan.

De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling heeft de zone onderzocht en gekeken naar de mogelijkheden om deze verbinding te realiseren. Dit is vertaald in een projectdefinitie en werd voor advies aan de betrokken diensten voorgelegd. De bedrijfseenheid Stadsontwikkeling legt de projectdefinitie en het concept ter goedkeuring voor.

Het voor deze opdracht vereist budget is voorzien op doelstelling 1SMB040206.

De geplande fietsinfrastructuur vormt een nieuw openbaar domein. In navolging van de bepalingen uit het gemeenteraadsbesluit aangaande de bovenlokale locaties (30 maart 2015, jaarnummer 147) dient de gemeenteraad te beslissen of deze tot de bevoegdheid van het districtscollege en districtsraad (lokaal) of tot de bevoegdheid van het college van burgemeester en schepen en gemeenteraad (bovenlokaal) behoort.

Het college is bevoegd voor bovenlokale budgetten.