In samenspraak met het district Berchem werden twee deelprojecten uit het masterplan Park Brialmont geselecteerd om als eerste in uitvoering te laten gaan. Het gaat over volgende projecten: deelproject 1 “Wolvenberg Bis”, deelproject 2 “Entree Grote Steenweg”. Het voorliggende project ter goedkeuring betreft het voorontwerp van “Wolvenberg Bis”, het advies van de commissie openbaar domein kan in bijlage terug gevonden worden. De vragen van de commissie openbaar domein en de vragen van het districtscollege Berchem zijn in onderstaande tekst verwerkt.
Het voorontwerp van deelproject 1 ‘Wolvenberg Bis’
Het doel van het omvormen van Wolvenberg Bis is het creëren van een waardevol natuurlandschap met ruime gelegenheid tot recreatie. Wolvenberg Bis wordt vandaag gekenmerkt door een nevenschikking van functies: volkstuinen, een ecologisch waardevolle spoorberm, een grazige ruigte en een bosje. Het eindresultaat van het herontwerp moet een samenhangend geheel vormen, een park met een duidelijk natuurlijk karakter (een deel van Wolvenberg Bis is erkend natuurgebied) waar het aangenaam vertoeven is en een zo groot mogelijke doelgroep wordt aangesproken.
De zone Wolvenberg Bis zal worden omgevormd tot een bosschagelandschap met grazige vlaktes en dalen en hoogtes, waarbij de laagst gelegen delen functioneren als wadi’s voor de opslag van regenwater. Hiertoe zullen de bestaande volkstuinen moeten verdwijnen. Het bestaande bosbestand in het gebied wordt gebruikt als basis om een interessant bosschagelandschap te creëren, met een enigszins besloten binnenruimte. Het bosbestand wordt uitgebreid en voorzien van een mantel- en een zoomvegetatie.
Er blijft een duidelijke connectie met de Singel. Door het geheel om te vormen tot een grillige rand, met in de breedte een wisselen van natte laagtes, bosmassa’s en losse bomen wordt een interessant afwisselend natuurlandschap gecreëerd. Er zijn voldoende doorzichten voorzien vanuit de Singel naar de omsloten weide. Hierdoor ontstaat dieptewerking en wordt de blik van de passant langsheen de Singel visueel het landschap ingetrokken.
Niveauverschillen: wateropslag
In het ontwerp van Wolvenberg Bis werd er rekening gehouden met het maken van een klimaatbestendig ontwerp, wat wil zeggen dat er wordt ingespeeld op de maatregelen die worden omschreven in het (hemel-)waterplan. Er werden verdiepingen in het terrein aangebracht die bij hevige regenval water kunnen opslaan, niet alleen lokaal regenwater maar ook regenwater afkomstig van aanpalend openbaar domein, zoals regenwater van de straten en gebouwen langsheen de Singel. Dit concept tot waterbuffering werd ontwikkeld na gesprekken met de dienst van de stad Energie en Milieu Antwerpen (EMA) en Rio-link. We spreken concreet over 2 grote wadi’s, echter deze zullen enkel nat zijn bij periodes van hevige regenval, tijdens andere periodes van het jaar zijn het interessante verblijfsplekken die gezien hun verdiepte ligging en hellingen aanleiding geven tot allerlei vormen van ontspanning.
Niveauverschillen: ontspanning
Naast de 2 wadi’s is er dichter tegen de Singel nog een verdiepte zone, deze zone werd vormgegeven als een broekbos. Dit bosje wordt gekenmerkt door typische vegetatie voor nattere zones, met een avontuurlijker uitzicht en aanleiding tot spelen. Voor het verzekeren van de toegankelijkheid werd er een houtenvlonder pad voorzien, voor kinderen zijn er dan weer speelbomen en stapstenen.
De niveauverschillen in het terrein; dalen en hoogtes (paden liggen hoger en bakenen subtiel zones af) ontstaat er een gunstig klimaat als verblijfsruimte. In de dieper gelegen zones zal dit een positief effect hebben op de geluidsoverlast van omliggende verkeersaders. Er ontstaan informele rustplaatsen en op zuidhellingen kan men in stilte genieten van de zon.
Gezien het grondverzet dat met de aanleg van de dalen komt is er overschot aan grond, deze wordt lokaal hergebruikt voor het aanleggen van een speelheuvel. De speelheuvel kan tevens worden voorzien van een uitkijktoren, deze kan interessant zijn voor vogelaars of speelaangelegenheden.
Paden en toegangen
Er worden verschillende types paden aangelegd in het park, de hoofdpaden worden uitgevoerd in split en de secundaire paden zijn gemaaide graspaden. De secundaire paden gaan vaak door bosrijke zones, hier en daar wordt er over houtenvlonders gelopen. De houtenvlonders worden vooral gebruikt om droge oversteekplaatsen te voorzien in de nattere delen. Zo werd er parallel aan de Singel een gracht aangelegd die een verbinding moet maken met het watersysteem van Wolvenberg natuurgebied (ten oosten van de fietsbrug), om de gracht over te steken zijn er houtenvlonders aanwezig. In het meest westelijke deel van het park verbreedt de gracht tot een natte zone waar een broekbos wordt ingericht. Ook het broekbos is voorzien van vlonderpaden.
Op de paden zal een loopparcours worden voorzien. De paden worden nergens verhard omdat het concept van het park zo is uitgewerkt dat er geen functionele fietsassen door lopen.
Op meerdere locaties kan het park betreden worden, de primaire toegangen worden aangegeven door het aanleggen van eenvoudige inkompartijen, die louter uit een verbreding van het pad bestaan en aansluiting vindt met het voetpad van het aanpalende openbaar domein. Er zijn toegangen die aansluiting hebben met de Singel, er is er één die aansluit op de afrijhelling van de fietsbrug, en er is één op de hoek met de Grote Steenweg.
Deze laatste toegang laat de bezoeker kennis maken met het natuurlijke karakter van het park. Het pad leidt door een van de meest beboste zones, waarvan een deel erkend natuurgebied is. Om de toegankelijkheid van deze toegang te verbeteren wordt de bezoeker in een boog omheen de speelheuvel geleid en loopt het pad niet over de heuvel heen.
Programmatie van de verblijfszones
Binnen Wolvenberg Bis zijn er uiteenlopende mogelijkheden tot ontspanning, de meeste worden informeel vormgegeven zonder te veel suggestie tot waar welke ontspanningsvorm moet plaats vinden. Er worden wel enkele speeltoestellen geplaatst, en bepaalde plekken lenen zich uiteraard meer tot bepaalde activiteit dan andere. Er wordt gedacht aan joggen, plaatsen voor zonnen, yoga, balspel, … maar het park moet ook gelegenheid bieden om een picknick te organiseren of een kleinschalige festiviteit. Hiervoor worden er banken voorzien in een bomenweide.
Het park Wolvenberg Bis wenst ook groepen uit te nodigen voor educatieve programma’s. Wolvenberg Bis sluit aan tegen Wolvenberg natuurpark en bevat zelf ook delen erkend natuurgebied. Er kunnen studie uitstappen voor kinderen plaatsvinden maar ook volwassenen met interesse in fauna en flora kunnen er terecht. Om een ontvangstruimte te creëren voor deze activiteiten wordt er gezocht naar een gepaste locatie voor een natuurhuis.
Eenheid binnen Park Brialmont
In het masterplan Park Brialmont is één van de ambities het creëren van eenheid binnen de verschillende parkdelen. Het centrale thema is het combineren van twee elementen, erfgoed en natuur. Erfgoed is duidelijk terug te vinden bij deelproject 2 'Entree Grote Steenweg', door het historische profiel (het glacis) dat weer in zijn originele vorm werd hersteld. Ook op Wolvenberg Bis werden de historische kaarten van de Brialmont omwalling geprojecteerd, dit heeft aanleiding gegeven tot het integreren van twee leeuwenkoppen in het parkontwerp. De leeuwenkoppen zijn 2 rechthoekige bouwstenen die deel uitmaakten van het poortgebouw. Net zoals in de originele opstelling worden ze 200 à 300 meter uit elkaar geplaatst. Ze bevinden zich langs de Singel en trekken er de aandacht van passanten om het historische verhaal van de Brialmont omwalling in te leiden. Rondom de leeuwenkoppen wordt voldoende vrije ruimte gelaten, wat de visibiliteit bevordert.
Het masterplan vormt een kader voor de toekomstige deelprojecten. De realisatie van het masterplan zal met andere woorden gefaseerd gebeuren. De start hiervan kan deze legislatuur plaatsvinden, maar de volledige realisatie zal verspreid worden over meerdere legislaturen.
Het eerste deelproject, dat in samenwerking met het district zal worden gerealiseerd en gefinancierd, is het project ‘Wolvenberg Bis’. Hiervoor werden budgetten voorzien in het stedelijk budget. Ondertussen werden ook budgetten gereserveerd voor een tweede deelproject ‘Entree Grote Steenweg’.
Op 12 juni 2013 keurt het districtscollege van Berchem (jaarnummer 417) de ambitie om de parken 'De Villegas', 'Wolvenberg' en 'Brilschans' te ontwikkelen als één grote 'Groene Long' goed. Hiervoor wenst het district één geïntegreerde visie op te maken. Om dit te ondersteunen heeft het districtsbestuur middelen opgenomen in de begroting. Er wordt gevraagd tot samenwerking met de stad Antwerpen.
Op 6 mei 2015 keurt het districtscollege van Berchem (jaarnummer 141) de projectdefinitie en de wedstrijdopdracht 'Masterplan Park Brialmont' goed. Voor de opmaak van het masterplan wordt beroep gedaan op de procedure 'Raamcontract aanstellen pool ontwerpers masterplannen'. Het districtscollege duidt drie kandidaten aan voor de minicompetitie voor de opmaak van het masterplan.
Op 8 mei 2015 keurt het college (jaarnummer 3746) de projectdefinitie en de wedstrijdopdracht 'Masterplan Park Brialmont' goed. Het college duidt drie kandidaten aan voor de minicompetitie voor de opmaak van het masterplan.
Op 16 december 2015 keurt het districtscollege van Berchem (jaarnummer 339) de aanstelling van het ontwerpteam Cluster en Witteveen+Bos goed voor het opmaken van het masterplan 'Park Brialmont'.
Op 18 december 2015 keurt het college (jaarnummer 10481) de aanstelling van het ontwerpteam Cluster en Witteveen+Bos goed voor het opmaken van het masterplan 'Park Brialmont'. Het college geeft opdracht aan AG VESPA om de overeenkomst af te sluiten, het verfijnen van de timing en het proces en het voeren van de projectregie voor de opmaak van het masterplan Park Brialmont.
Op 9 februari 2017 keurt het districtscollege van Berchem (jaarnummer 42) het masterplan Park Brialmont goed. Dit is het startschot voor het realiseren van de ambitie om de parken 'De Villegas', 'Wolvenberg' en 'Brilschans' te ontwikkelen als één grote 'Groene Long'.
Op 10 maart 2017 keurt het college (jaarnummer 01716) het Masterplan Park Brialmont goed, en wordt de opdracht geven aan AG VESPA om de opstart van het concreet uitvoeringsproject 'Inrichting Wolvenberg Bis' voor te bereiden.
Op 4 oktober 2017 keurt het districtscollege van Berchem (jaarnummer 244) het voorontwerp van deelproject 2 'Entree Grote Steenweg' van Park Brialmont goed.
Op 27 oktober 2017 keurde het college van burgemeester en schepenen (jaarnummer 09331) het voorontwerp voor deelproject 2 ’Entree Grote Steenweg’ goed.
Op 22 november 2017 keurde het districtscollege van Berchem (jaarnummer 285) het voorontwerp van deelproject 1 'Wolvenberg Bis' van Park Brialmont goed.
Op 22 november 2017 keurde het districtscollege van Berchem (jaarnummer 286) het definitief ontwerp van deelproject 2 'Entree Grote Steenweg' van Park Brialmont goed.
Voor deelproject 1 ‘Wolvenberg Bis’ is budget voorzien op functiegebieden 1SWN060103P07415 en 1SWN060103P07215 en bij het district Berchem op functiegebied 1SBE020405P05230.
Voor deelproject 2 ‘Entree Grote Steenweg’ is budget voorzien op functiegebieden 1SWN060103P07415 en 1SWN060103P07215 en bij het district Berchem op functiegebied 1SBE020405P05230.
Met de collegebeslissing van 6 maart 2015 (jaarnummer 1791) werden de bevoegdheden van de districtscolleges gecoördineerd. Artikel 11 bepaalt dat het districtcollege bevoegd is voor de lokale parken en groenaanplantingen.
In het gemeenteraadsbesluit van 30 maart 2015 (jaarnummer 147) werden de bovenlokale straten en pleinen vastgelegd. Ontwikkelingen (nieuw openbaar domein) en mobiliteit en verkeersmaatregelen blijven een bevoegdheid van het college.
Het college keurt het voorontwerp van Park Brialmont, deelproject 1 ‘Wolvenberg Bis’ goed.