2018_CBS_06411 - Herdenking van de Tweede Wereldoorlog - Masterplan. Ambitie. Plan van aanpak en timing - Goedkeuring

Artikel 57 van het gemeendecreet bepaalt dat het college van burgemeester en schepenen bevoegd is voor het stellen van daden van beheer.

De wetenschappelijke adviesraad heeft aanbevelingen geformuleerd voor een totaalvisie op de herdenking van de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen. Deze raad adviseert om vanuit een totaalvisie een overkoepelend herdenkingsbeleid te voeren met het oog op een toekomstgerichte invulling.

Verder adviseert de raad om een brede omkadering op te zetten rond de herdenking van de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen, waarbij ook de strijd tegen het totalitaire regime wordt herdacht, ter verdediging en vrijwaring van de democratische grondwaarden van onze samenleving.

Uit het adviesrapport komt naar voor dat de stad Antwerpen een unieke kans heeft om de verbinding te maken tussen het oorlogsverleden en de toekomstige generaties. Het 75-jarige herdenkingsmoment is een uitgelezen kans om herinnering en herdenking te verankeren in de samenleving. Het is een kantelmoment, veroorzaakt door een generatiewissel.

De wetenschappelijke adviesraad spreekt zich in het bijzonder uit over volgende onderwerpen:

• Algemene omkadering
• Herdenkingsmonumenten 
• Herdenkingsplechtigheden

De wetenschappelijke adviesraad hanteert als definitie voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog mensen die om het leven kwamen in de context van het naziregime en het oorlogsgeweld, waaronder:

• slachtoffers van de Holocaust; 
• burgerlijke slachtoffers van nazigeweld (verplicht tewerkgestelden, verzetsstrijders, politiek gevangenen);
• burgerlijke slachtoffers van militair geweld (o.m. V-bommen); 
• militaire slachtoffers (Belgische en internationale strijdkrachten).

De stad Antwerpen wil een duurzaam engagement aangaan om een brede omkadering op te zetten rond de herdenking van de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen.

Het is aangewezen om alle deelaspecten uit het adviesrapport onder één noemer samen te brengen met als doel deze als een geheel te behandelen en op elkaar af te stemmen. Het masterplan ‘Herdenking Wereldoorlog II’ zal volgende belangrijkste deelprojecten omvatten:

• Communicatie
• Evenementen/ herdenkingsplechtigheden
• Educatie
• Monument
• Memoriaal
• Museale opstelling

De deelprojecten monument, memoriaal en museale opstelling zijn zeer nauw met elkaar verbonden. Zij bevinden zich bij voorkeur in elkaars onmiddellijke nabijheid en winnen hierdoor ook aan kracht, zoals ook gesteld in het wetenschappelijk adviesrapport.  

De wijze waarop deze specifieke doelstellingen kunnen worden gerealiseerd, wordt bepaald door het ambitieniveau dat het stadsbestuur vooropstelt en de beschikbaarheid van middelen. Afhankelijk van de genomen beleidsopties worden het programma van eisen, de planning en de financiering verder uitgewerkt.

Ambities

1. Omkadering (educatie en communicatie):

• Coherente communicatiestrategie met een kwalitatieve en herkenbare visuele identiteit
• Sterke en herkenbare inhoudelijke omkadering
• Duurzame herinneringseducatie voor alle onderwijsnetten

2. Herdenkingsplechtigheden:

• Overkoepelende herdenkingsplechtigheid
• Bevrijdingsfeesten 2019, …
• Andere herdenkingsplechtigheden

3. Herdenkingsmonumenten/ ruimtelijke markeringen/ museale opstelling:

• Uitgewerkt ruimtelijk kader
• Herdenkingsmonument/ memoriaal op basis van de namen van de slachtoffers, met internationaal referentiekader
• Aanvullende / bestaande monumenten herkenbaar en zichtbaar maken (oorlogsmonumenten, struikelstenen, enzovoort)
• Tijdelijke en aanvullende tentoonstelling(en) (Vzw Vredescentrum in samenwerking met het Stadsarchief, bunkers stadspark, …)
• Museale opstelling met permanent karakter

 De vergader- en beslissingsstructuur in functie van de opstart van het masterplan, kan als volgt worden gedefinieerd:

 Projectgroep:

• algemene coördinatievergadering
• deelnemers: overkoepelend projectcoördinator en de voorzitters van de werkgroepen, bijgestaan door de stadsarchivaris

Werkgroepen:

Specifieke werkgroepen volgens deelprojecten, frequentie van bijeenkomst in functie van noodzaak

De werkgroepen zullen op regelmatige basis grondig geëvalueerd worden en aangepast indien dit de effectiviteit van de resultaten ten goede komt.

Een gefaseerde aanpak, met korte termijn- en langetermijndoelen en de daarbijhorende prioriteitenstelling biedt het kader om alle deelaspecten van het masterplan maximaal tot realisatie te kunnen brengen en een Antwerpse herdenkingscultuur op te bouwen.

Korte termijnacties 2018

• communicatie:
• coherente communicatiestrategie
• visuele identiteit - beeldmerk
• evenementen: uitwerking bevrijdingsweekend september 2019
• ruimtelijk kader vastleggen
• aanvullende en bestaande monumenten:
• geografische weergave
• afwegingskader struikelstenen
• projectdefinities en procedures overheidsopdrachten/lange termijnopdrachten
• financieel plan

 Lange termijnacties 2019-2022

• communicatietraject
• overkoepelende herdenkingsplechtigheid
• ontwikkeling educatief basispakket
• realisatie monument/ memoriaal/ museale opstelling

Om het herdenkingsbeleid duurzaam te verankeren, voorziet het masterplan om op gekende historische data (8 mei, 4 september, 11 november) belangrijke mijlpalen te plaatsen. Zo worden voor Antwerpen belangrijke momenten van de Tweede Wereldoorlog herinnerd en worden zij diep verankerd in het collectief geheugen.

Op 31 maart 2017 (jaarnummer 3064) gaf het college de opdracht aan de dienst Bestuurszaken/Stadsarchief een wetenschappelijke adviesraad samen te stellen in het kader van de herdenking van de Tweede Wereldoorlog om de herinnering aan de slachtoffers levendig te houden. 

Op 23 juni 2017 (jaarnummer 5686) keurde het college de samenstelling van een wetenschappelijke adviesraad goed die het stadsbestuur zal adviseren over een totaalvisie op de herdenking van de Tweede Wereldoorlog, de Jodendeportatie en de permanente herdenking van de slachtoffers. De strijd voor de democratische waarden die ons verbinden staat daarbij centraal.

Op 4 mei 2018 stelde de wetenschappelijke adviesraad haar advies voor aan het college.

Op 8 juni 2018 keurde het college de oprichting en samenstelling van de projectgroep ‘Herdenking van de Tweede Wereldoorlog’ goed (jaarnummer 5383).

Het financieel plan zal uitgewerkt worden van zodra de gestelde ambities geconcretiseerd zijn in projecten.