2019_VB_00314 - Groepsarchitectuur Antwerpen - Plan van aanpak stedelijke culturele instellingen: Maagdenhuis - Goedkeuring

In opvolging van de principebeslissing van 22 februari 2019 (jaarnummer 1619) werd door de strategisch coördinator in samenwerking met de ambtelijke werkgroep groepsarchitectuur een voorstel van toekomstige inbedding uitgewerkt, alsook een plan van aanpak om dit te realiseren.

De werkzaamheden van de ambtelijke werkgroep groepsarchitectuur, de bedrijfseenheid Cultuur, Sport, Jeugd en Onderwijs en een kerngroep musea brachten een contextueel kader, de risico’s en knelpunten van inkanteling (onder meer fiscaliteit), de mogelijkheden tot interne verzelfstandiging en aspecten van werking in beeld (één groep met aandacht voor mandaat van de museumdirecteuren, alsook meerwaarde en vormen van samenwerking, internationaal musea comité).

Verschillende scenario’s werden onderzocht, met name: interne werking/ delegaties en budgethouderschap/ intern verzelfstandigd agentschap, intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid en een extern verzelfstandigd agentschap.

De ambtelijke werkgroep groepsarchitectuur oordeelde dat interne verzelfstandiging en een autonoom gemeentebedrijf mogelijke vormen van inbedding zijn.

Op basis van het geheel van de eerder vermelde werkzaamheden kan worden vastgesteld dat:

• interne verzelfstandiging zonder rechtspersoon geen optimale organisatievorm voor de musea en erfgoedinstellingen is;
• externe verzelfstandiging geen nood is voor andere beleidsdomeinen die nu door een vzw worden ondersteund, behalve voor de culturele instellingen;
• musea en erfgoedinstellingen als specifieke organisatievorm een duidelijk mandaat vragen.

Hetzelfde geldt voor de enige andere grote stedelijke culturele instelling, namelijk Arenberg.

Met het collegebesluit van 5 juli 2019 (jaarnummer 5486) werd principieel beslist om de werking (activiteiten, activa en passiva) van de stedelijke culturele instellingen (musea, erfgoedinstellingen en Arenberg) vanaf  1 januari 2020 onder te brengen in één beheersstructuur, in te bedden binnen de stedelijke organisatie en te faciliteren door de oprichting van een autonoom gemeentebedrijf (AGB) culturele instellingen Antwerpen (werktitel).

Juridisch behoort het Maagdenhuis tot de rechtspersoon van het OCMW. Een afzonderlijk besluit van de raad voor maatschappelijk welzijn is nodig.

In het bestuursakkoord 2019-2024 heeft het Antwerpse stadsbestuur een aantal beleidskeuzes geformuleerd met betrekking tot een meer efficiënte en transparante groepsarchitectuur en het doordacht deelnemen in verenigingen en samenwerkingsverbanden.

De in de vorige legislatuur ingeslagen weg van de groepsoptimalisatie wordt verdergezet en waar het opportuun is, wordt de architectuur van de groep stad Antwerpen verder afgeslankt, zodat het aantal structuren en de eraan verbonden kosten beperkt worden, maar zonder daarbij aan slagkracht te verliezen. De mogelijkheden, onder meer van interne verzelfstandiging, worden daarbij bekeken, waarbij het realiseren van doelstellingen en beleidsnota’s vooropstaat en er een garantie moet zijn op een vlot financieel beheer.

De musea en erfgoedinstellingen waarvoor de stad Antwerpen momenteel bevoegd is en waarvan ze de belangrijkste financier is, worden momenteel beheerd/ondersteund door een SON (voormalige provinciale musea), een vzw (stedelijke musea en erfgoedinstellingen) en het OCMW. De werking van Arenberg wordt gerealiseerd via de vzw Antwerpen Kunstenstad.

Voorliggend besluit vormt een verdere concretisering van volgende resoluties:

• Art. 545: We zetten de ingeslagen weg van de groepsoptimalisatie verder. Waar dit opportuun is, slanken we de architectuur van de groep stad Antwerpen verder af, zodat het aantal structuren en de daarmee verbonden kosten beperkt worden, zonder aan slagkracht in te boeten.
• Art. 547: De EVA-vzw’s ‘Stadsmarketing en Toerisme’, ‘Antwerpen Sportstad’, ‘Antwerpen Studentenstad’ en ‘Antwerpen Kunstenstad’ worden omgevormd tot 1 vzw. Die ene structuur is functioneel vanuit financieel en juridisch oogpunt maar de werking wordt maximaal ingekanteld bij de stad.
• Art. 466: De stad Antwerpen kiest ervoor om alle musea waarvoor ze bevoegd is, in één groep samen te brengen en het beheer te faciliteren door interne verzelfstandiging. Deze interne verzelfstandiging moet de nodige garanties bieden voor de realisatie van de beleidsnota’s en voor een vlot financieel beheer via budgethouderschap. De werking van de musea wordt inhoudelijk en zakelijk ondersteund door de oprichting van een internationaal samengesteld museaal comité. Voor aspecten waarvoor een externe verzelfstandiging wenselijk of nodig is (zoals sponsoring of fiscaliteit) kan beroep worden gedaan op een stedelijk entiteit.

Met de beslissing van 22 februari 2019 (jaarnummer 1619) nam het college op basis van een aantal resoluties in het nieuwe bestuursakkoord een principebesluit waardoor de musea en erfgoedinstellingen waarvoor ze bevoegd is in één groep worden samengebracht en waarbij wordt gekozen voor:

• interne verzelfstandiging (garantie realisatie beleidsnota’s en vlot financieel beheer);
• duidelijk mandaat voor directeurs van musea en erfgoedinstellingen;
• omvorming vzw tot functionele entiteit voor wat niet ingekanteld kan worden.

Het principebesluit formuleerde bovendien de volgende opdrachten:

• oprichting internationaal museaal comité (werking en samenstelling);
• statuut van de collecties (en dat statuut groepsbreed afstemmen);
• onderzoek fiscaliteit (in het bijzonder btw).

Het college gaf de opdracht aan de strategisch coördinator om, in samenwerking met de verantwoordelijke bedrijfsdirecteur, een gedetailleerd plan van aanpak uit te werken teneinde de toekomstige inbedding te realiseren binnen de vooropgestelde termijn.

Het college keurde op 5 juli 2019 (jaarnummer 5486) goed om aan de gemeenteraad van 23 september 2019 voor te leggen om een AG Culturele Instellingen Antwerpen (werktitel) op te richten als beheersstructuur van de stedelijke culturele instellingen (musea, erfgoedinstellingen en Arenberg), met ingang van 1 januari 2020.

Het voornemen is om ook het Maagdenhuis (OCMW) op te nemen binnen de groep musea en erfgoedinstellingen van de stad Antwerpen, binnen het nieuwe AG, eveneens met ingang van 1 januari 2020.

In het kader van de transitie stad-OCMW valt in de praktijk het personeel en de opvolging van de werking van het Maagdenhuis sinds 1 juli 2019 onder de bevoegdheid van de bedrijfseenheid Cultuur, Sport, Jeugd en Onderwijs.