2019_CBS_05262 - Toegangsbeperking voor vrachtwagens in zone Borgerhout intra muros zuid en Kievitwijk - Evaluatie. Kennisneming - Goedkeuring

Op 22 december 2017 (jaarnummer 11243) keurde het college het principe goed om in woonwijken binnen een zone 30 de toegang voor vrachtwagens te beperken.

Op 15 juni 2018 (jaarnummer 5617) keurde het college de proefopstelling goed om in de zone Borgerhout intra muros zuid en de Kievitwijk de toegang voor vrachtwagens te beperken. Concreet is hierbij de toegang van vrachtwagens met een maximale toegelaten massa (mtm) van meer dan 3,50 ton verboden tijdens bepaalde vensteruren die rekening houden met de begin- en einduren van de scholen.

Het bestuursakkoord 2019-2024 "De grote verbinding", goedgekeurd door de gemeenteraad in de zitting van 28 januari 2019 (jaarnummer 42), omvat in het onderdeel "veilige stad" de volgende resolutie 165: "We evalueren het proefproject met venstertijden voor vrachtwagens in Borgerhout, passen het aan waar nodig en rollen het verder uit."

De stad Antwerpen wil verkeersveilige en leefbare wijken voor haar bewoners. Het is daarom haar ambitie om het aantal zware ongevallen tot nul te herleiden. Om deze doelstelling te bereiken, is het belangrijk om vrachtwagens en voetgangers/fietsers zo veel mogelijk van elkaar te scheiden. Dit kan onder andere door middel van infrastructurele maatregelen, maar ook door deze vervoersmodi van elkaar te scheiden in de tijd.

Om die reden keurde het college op 22 december 2017 (jaarnummer 11243) het principebesluit goed om bij wijze van proef een toegangsbeperking in te voeren in de zone Borgerhout intra muros zuid en de aangrenzende Kievitwijk. De invoering van een toegangsbeperking voor vrachtwagens (+3,50 ton) moet ervoor zorgen dat er zo weinig mogelijk conflicten ontstaan tussen vrachtwagens en voetgangers of fietsers op weg naar/van school of werk.

Het proefproject startte op 3 september 2018 en werd geëvalueerd aan de hand van verkeerstellingen, meldingen van bewoners en bevragingen van scholen, handelaars, leveranciers, verschillende stadsdiensten, enzovoort.

Verkeerstellingen

Nulmeting

Vóór de invoering van de toegangsbeperking, werd een nulmeting uitgevoerd ter hoogte van een aantal poorten tot de zone. De volledige zone telt 21 toegangspoorten. Langs de twee belangrijkste grenzen (de Turnhoutsebaan en de Plantin en Moretuslei) werden telkens een aantal poorten geselecteerd.

Op zes locaties werd het ingaand vrachtverkeer (vrachtwagens +3,50 ton) geteld van 7.00u tot 18.00u op woensdag 27 juni en donderdag 28 juni 2018. Het gemiddeld aantal vrachtwagens per toegangspoort is 38. Gemiddeld reed 30% van de vrachtwagens de zone binnen tijdens de (toekomstige) venstertijden.

Eénmeting

Uit de tellingen van de éénmeting (woensdag 23 januari en donderdag 24 januari 2019) blijkt dat de absolute aantallen van het vrachtverkeer lager zijn ten opzichte van de meting in juni. Deze vermindering is zowel het geval binnen als buiten de venstertijden. Het gemiddeld aantal vrachtwagens per toegangspoort is 24 (ten opzichte van 38 in juni 2018). Het aandeel zware vrachtwagens dat de zone binnenrijdt tijdens de venstertijden blijft wel ongeveer gelijk. Het gaat om 24% van het totale vrachtverkeer op een woensdag (ten opzichte van 32%) en 28% van het totale vrachtverkeer op een donderdag (ten opzichte van 28%).

Uit deze eenmalige tellingen is niet voldoende duidelijk of de algemene daling van de hoeveelheid vrachtverkeer een gevolg is van de toegangsbeperking. Bijkomende tellingen zijn dus nodig.

Handhaving

In de periode september 2018 – februari 2019 werden acht vaststellingen gedaan door de verkeerspolitie:

• vier overtredingen ter hoogte van de Montensstraat;
• drie overtredingen ter hoogte van de Provinciestraat;
• twee overtreding ter hoogte van de Van Gertstraat.

Een inbreuk kan slechts worden vastgesteld wanneer een eenheid post vat aan een toegang tot de zone en er een vrachtwagen de toegangsbeperking effectief ziet negeren. Dit is een zeer arbeidsintensieve methode die druk legt op de beschikbare capaciteit

Meldingen

In de periode van januari 2018 tot en met mei 2019 ontving de dienst Stadsontwikkeling/Mobiliteit 26 klachten, meldingen of informatievragen. Het ging voornamelijk over informatievragen in de aanloop/in het begin van het proefproject en zes maanden na de start van het project. Enkele informatieve vragen van bedrijven maakten duidelijk dat zij effectief bereid waren om rekening te houden met de toegangsbeperking. Een aantal buurtbewoners maakten meldingen over het feit dat er nog steeds zwaar vrachtverkeer door de straten rijdt op de momenten dat de toegangsbeperking van kracht is en dat er weinig controles lijken te zijn.

Bevraging

Een heel aantal stakeholders werd bevraagd in de loop van februari 2019. Het ging daarbij voornamelijk om scholen, handelaars, leveranciers en stadspersoneel. Het doel van het vragenformulier was om een beter zicht te krijgen op de impact op vlak van bedrijfsvoering (voor handelaars/leveranciers/stadspersoneel) en op vlak van het subjectieve verkeersveiligheidsgevoel.

Scholen

Twee van de 11 bevraagde scholen die zich in de zone van de toegangsbeperking bevinden, reageerden op de bevraging. Eén school liet weten dat vrachtwagens niet langer het verkeer op de Turnhoutsebaan blokkeren. Bovendien zou er in de Schoenstraat nu meer overzicht zijn, wat de schoolomgeving veiliger maakt. Een andere school liet weten dat door de vele werken in de buurt van de school, het moeilijk is om het effect van de toegangsbeperking te beoordelen.

Handelaars en leveranciers

Meer dan 50 handelaars en leveranciers werden bevraagd. Van deze groep vulden negen handelaars en leveranciers het vragenformulier in. Het gaat om (buurt)supermarkten, een bierhandelaar, een leverancier van verse voeding en e-commerce leveranciers.

Een heel aantal lokale handelaars en bedrijven maakten enkele aanpassingen die rekening houden met de toegangsbeperking: ze pasten hun route, tijdstip van belevering of type voertuig aan. De leveranciers van de grote supermarkten proberen rekening te houden met de toegangsbeperking, maar zeggen zich daar niet altijd op te kunnen organiseren.

Stadsdiensten

Verschillende stadsdiensten die een invloed ondervinden van de toegangsbeperking, gaven feedback op het proefproject. Het gaat onder andere om Stadsbeheer/Stadsreiniging, Stadsbeheer/Bijzondere Opdrachten en Feestelijkheden (BOF) en Stadsontwikkeling/Beheer en Onderhoud. De toegangsbeperking hindert voor verschillende van deze diensten een vlotte uitvoering van de taken. Bovendien moeten grotere taken soms opgedeeld worden over meerdere dagen, wat meer transport tot gevolg heeft. 

Stadsbeheer/Stadsreiniging hertekende de routes voor de huis-aan-huisophaling. Door de venstertijden worden de vrachtwagens minder gespreid, waardoor er dubbel zoveel huisvuilwagens in het gebied rijden tijdens de toegelaten uren. Daarenboven benadrukt Stadsbeheer/Stadsreiniging dat het project niet zomaar schaalbaar is voor hen. Als de perimeter groter wordt, dan is er geen uitwijkmogelijkheid naar andere toeren en is afvalophaling-aan-huis op de huidige wijze niet langer mogelijk. Bovendien heeft dit mogelijk impact op de ophaaltermijnen van sluikstort, de lediging van papiermanden en de grofvuil-ophaling-aan-huis. Een mogelijke oplossing zou kunnen zijn om deze laatste taken met kleinere voertuigen uit te voeren. Hiervoor is wel bijkomend budget nodig voor de aankoop van de wagens en een hogere personeelsinzet. Ook de dienst Stadsontwikkeling/Beheer en Onderhoud geeft aan dat de opschaling van dit project voor problemen zou kunnen zorgen om tot een goede planning te komen.

De dienst Stadsbeheer/BOF geeft aan dat de proefperiode weinig problemen gaf, maar dat dit mogelijk te wijten was aan de weinige evenementen die plaatsvonden in deze periode.

Verschillende diensten geven aan dat er een intensievere communicatie nodig is voor nieuwe chauffeurs of chauffeurs die op onregelmatige basis werken (navigatiesystemen geven geen info over de toegangsbeperking).

Aannemers

De dienst Stadsontwikkeling/Mobiliteit ontving ook twee reacties van aannemers die wegenwerken uitvoeren voor de stad Antwerpen. Voor het uitvoeren van wegenwerken is de continue aanvoer van materialen essentieel (bv. het asfalteren van een straat, grote betonstort, freeswerken). De toegangsbeperking bemoeilijkt ook onvoorziene herstellingswerken aan grote machines. De toegangsbeperking heeft als negatief effect dat meerdere vrachtwagens de zone binnenrijden vóór de uren van het toegangsverbod, zodat deze alvast in de zone zijn en dat deze dan (dubbel) geparkeerd staan te wachten, totdat het materiaal nodig is (in plaats van een meer gespreid aanrijden).

De verleende vergunningen zijn volgens deze bedrijven al streng inzake werktijden. De toegangsbeperking krimpt de werktijden verder in en zorgt ook voor een stilstand op werven en dus een langere looptijd van de werken en een hoger kostenplaatje.

Conclusies en aanbevelingen

Conclusies

• Er was voldoende communicatie, zowel naar interne stadsdiensten als externe stakeholders, zodat veel partijen goed op de hoogte waren van de maatregel en zich hierop konden organiseren. Het aantal klachten/meldingen tijdens het proefproject was beperkt. De voornaamste meldingen waren: informatievragen, meldingen over het niet naleven van de maatregel/vraag naar handhaving en vragen naar uitzonderingen.
• Uit gesprekken met de logistieke sector blijkt dat er begrip is voor het invoeren van dergelijke maatregelen ten voordele van verkeersveiligheid.
• Gezien het grote aantal ingangspoorten, is de handhaving van de maatregel een grote uitdaging. Om voldoende effect te hebben, is een structurelere handhavingsvorm nodig die de beschikbare personele inzet overstijgt.
• De signalisatie op straat is een pijnpunt in deze proefopstelling. Er moet heel veel informatie op het onderbord passen, wat resulteert in veel tekst met kleine lettergrootte. Een chauffeur die niet van tevoren op de hoogte is van de maatregel, zal niet in staat zijn om de info te lezen én correct te reageren. Om die reden is de communicatie van de maatregel cruciaal.
• De impact van de maatregel varieert. Een aantal stakeholders kunnen er eenvoudig rekening mee houden door hun routes aan te passen. Voor anderen vergt dit grote(re) (soms ook financiële) inspanningen. Ook voor de eigen stadsdiensten heeft de maatregel een impact op de werking/planning. De meeste diensten geven aan dat de impact voor de proefzone aanvaardbaar is, maar dat een opschaling voor een veel grotere impact zal zorgen, waarbij meer voertuigen en meer personeel zal moeten worden ingezet.
• Tijdens de proefperiode waren er veel bouwwerven en infrastructuurwerken actief in de zone: het gebouw van de Persgroep en de heraanleg van de omliggende straten, de heraanleg van het Moorkensplein, de Kroonstraat, de Engelselei, het Luitenant Naeyaertplein, enzovoort. Deze werken gaven geen representatief beeld van het normale aandeel zwaar vrachtvervoer in deze omgeving.
• De aanleiding voor het invoeren van de toegangsbeperking is de verkeersveiligheid in de zones 30. Voor een goede analyse op basis van ongevallendata, is een meetperiode van twee tot drie jaren vereist.
• Het is duidelijk dat dit proefproject niet zomaar kan worden opgeschaald naar andere buurten in de stad. Verder onderzoek is hiervoor noodzakelijk.

Aanbevelingen

• De dienst Stadsontwikkeling/Mobiliteit beveelt aan om het proefproject “Toegangsbeperking +3,50 ton in Borgerhout Intra Muros Zuid en Kievitwijk” met een schooljaar te verlengen.
• Verdere monitoring van de maatregel is nodig, onder andere door regelmatig tellingen uit te voeren ter hoogte van bepaalde toegangspoorten waar momenteel nog het grootste aandeel vrachtverkeer de zone binnenrijdt tijdens de uren van het toegangsverbod.
• De wetgeving laat momenteel niet toe om een tonnageverbod te handhaven via camera's voor automatische nummerplaatherkenning. Gezien de huidige personeelscapaciteit geen structurele handhaving op straat mogelijk maakt, is een wetswijziging aanbevolen om de tonnagebeperking op automatische wijze te kunnen handhaven.
• Het is aanbevolen om een uitzondering op de maatregel toe te kennen voor het uitvoeren van werken voor de aanleg/onderhoud van straten, indien de continue aanvoer van materialen essentieel is. Dit kan eventueel in combinatie met bepaalde milderende maatregelen.