Dit retributiereglement heeft enkel een budgettaire impact voor AG Mobiliteit en Parkeren Antwerpen en heeft geen financiële gevolgen voor de stad Antwerpen.
Artikel 40 § 3 van het Decreet over het lokaal bestuur: “De gemeenteraad stelt de gemeentelijke reglementen vast”.
Op 27 november 2015 werd het decreet betreffende de lage-emissiezones (LEZ-decreet) definitief goedgekeurd.
Op 26 februari 2016 keurde de Vlaamse regering definitief het besluit betreffende lage-emissiezones (LEZ-besluit) goed. Dit besluit werd door de Vlaamse regering gewijzigd op 31 maart 2017. Deze besluiten bevatten de toegangsvoorwaarden bij invoering van een LEZ en verstrenging van die voorwaarden vanaf 2020, 2025 en 2027/2028.
Op 27 juni 2016 (jaarnummer 398) keurde de gemeenteraad het reglement lage-emissiezone Antwerpen goed. Op 26 juni 2017 (jaarnummer 375) keurde de gemeenteraad de vervanging van artikel 7.4 van het reglement lage-emissiezone Antwerpen goed.
Op 27 juni 2016 (jaarnummer 402) keurde de gemeenteraad ook het retributiereglement lage-emissiezone Antwerpen goed. Met dit retributiereglement wordt aan bepaalde voertuigen die niet voldoen aan de algemene Vlaamse toegangsvoorwaarden toch tijdelijke toegang mits betaling tot de LEZ verleend. Dit retributiereglement heeft een looptijd van 1 oktober 2016 tot en met 31 december 2019.
Op 1 februari 2017 voerde de stad Antwerpen een lage-emissiezone (LEZ) in in het gebied tussen Ring en Schelde en op Linkeroever.
Het bestuursakkoord voor de periode 2019-2024 vermeldt als resolutie 67: "Antwerpen is de Vlaamse pionier van de LEZ. Deze zal volgens de Vlaamse regelgeving verstrengd worden in 2020. We voeren een uitgebreide informatiecampagne om binnen- en buitenlandse gebruikers tijdig van de wijzigingen op de hoogte te brengen."
Op 29 april 2019 keurde de gemeenteraad, met het oog op het voeren van een informatiecampagne over de verstrenging van de toegangsnormen voor de lage-emissiezone, principieel de indeling in tariefklassen en de tarieven voor een tijdelijke toelating en een LEZ-dagpas voor de periode 2020-2024 goed.
Aan de gemeenteraad van 24 juni 2019 wordt, behalve voorliggend besluit, ook de aanpassing van het gemeentelijk reglement op de lage-emissiezone ter goedkeuring voorgelegd.
1. Regelgevend kader
“Een lage-emissiezone is een zone waarin voor de leefbaarheid, in het bijzonder ter beperking van milieu- en gezondheidshinder door een slechte luchtkwaliteit, een selectief toelatingsbeleid voor motorvoertuigen wordt gehanteerd in relatie tot de door die voertuigen veroorzaakte milieuhinder” (LEZ-decreet artikel 3, §1).
De invoering van een lage-emissiezone gebeurt overeenkomstig de bepalingen in de wegcode (verkeersbord lage-emissiezone), het LEZ-decreet en het LEZ-besluit.
De Vlaamse regelgeving bepaalt dat de stad een lage-emissiezone kan invoeren met een gemeentelijk reglement (LEZ-decreet art. 3 § 2). Het LEZ-besluit bepaalt welke voertuigen van categorie M (voertuigen voor vervoer van personen), N (voertuigen voor goederenvervoer) en T (land- en bosbouwtrekkers) automatisch toegelaten zijn tot de lage-emissiezone of die toegang hebben mits registratie van het voertuig (LEZ-besluit, art. 2 en 4). De Vlaamse toelatingscriteria zijn gebaseerd op de brandstof, de voertuigcategorie (afhankelijk van het aantal zitplaatsen en tonnage) en de euronorm van het voertuig (of de datum van eerste inschrijving indien de euronorm niet bekend is). De combinatie van deze elementen is bepalend voor de vervuilingsgraad van een voertuig.
Voor een aantal voertuigen voorziet het LEZ-besluit in een vrijstelling (LEZ-besluit artikel 2). Dit geldt bijvoorbeeld voor voertuigen met een nieuwere aandrijfvorm (bijvoorbeeld elektrisch of waterstof), voertuigen van of voor vervoer van personen met een handicap indien zij voldoen aan een aantal voorwaarden, prioritaire voertuigen, enzovoort.
Alle voertuigen die niet toegelaten zijn overeenkomstig het LEZ-besluit zijn in principe niet toegelaten tot de lage-emissiezone. Wel is in het LEZ-decreet (artikel 4, § 2) en in het LEZ-besluit (artikel 3) de mogelijkheid voorzien dat de stad onder bepaalde voorwaarden aan deze voertuigen toch een tijdelijke toegang kan verlenen.
Hierbij moet de stad rekening houden met de volgende bepalingen (LEZ-besluit artikel 3):
Het is binnen dit geschetste regelgevend kader dat het gemeentelijk reglement op de lage-emissiezone Antwerpen (hierna LEZ-reglement genoemd) en het voorliggende retributiereglement zijn uitgewerkt.
2. Samenvatting en motivering van het retributiereglement
Artikel 1 - Toepassingsgebied
Een lage-emissiezone is een zone waarin voor de leefbaarheid, in het bijzonder ter beperking van milieu- en gezondheidshinder door een slechte luchtkwaliteit, een selectief toelatingsbeleid voor motorvoertuigen wordt gehanteerd in relatie tot de door die voertuigen veroorzaakte milieuhinder. In dit kader wordt aan bepaalde voertuigen in principe de toegang tot de lage-emissiezone ontzegd. Onder bepaalde voorwaarden kunnen deze voertuigen die een negatieve invloed hebben op de luchtkwaliteit in de lage-emissiezone alsnog tijdelijk worden toegelaten. Hiervoor is een vergoeding verschuldigd, die onder meer betrekking heeft op het faciliteren door de stad van deze toegang.
Dit artikel beschrijft de periode waarin retributies worden geheven op de diensten die geleverd worden aan voertuigen die overeenkomstig het LEZ-besluit normalerwijze vanaf 2020 geen toegang hebben tot de lage-emissiezone van Antwerpen. Volgens de Vlaamse regelgeving kunnen niet-toegelaten voertuigen mits het aanvragen en betalen van een tijdelijke toelating alsnog tijdelijk toegang verkrijgen tot de lage-emissiezone. Op die manier wordt de Vlaamse regelgeving ten aanzien van het niet-toegelaten voertuig in zekere mate gemilderd. De voertuiggebruiker heeft zelf de keuze om van deze mogelijkheid gebruik te maken, dan wel een ander verplaatsingsmiddel te gebruiken of de lage-emissiezone niet te betreden. Indien de voertuiggebruiker van de mogelijkheid voor een tijdelijke toelating gebruik maakt, heeft dit voor hem een betekenisvol voordeel.
De retributieplichtige ontvangt als geleverde dienst vanwege de stad het verlenen van de toegang tot en het gebruik van de lage-emissiezone, inclusief het daadwerkelijk faciliteren van die toegang en het waarborgen van een efficiënte en veilige ontsluiting van de lage-emissiezone waarin milieuhinder wordt beperkt en een verbeterde luchtkwaliteit wordt beoogd. Voor een gelijkaardige retributie kan verwezen worden naar de retributie in het kader van havengelden en het arrest hierover van het Grondwettelijk Hof van 19 november 2015, nummer 162/2015.
Voor het verlenen en faciliteren van de toegang tot en het efficiënt en veilig ontsluiten van de lage-emissiezone levert de stad werkzaamheden door onder meer te voorzien in de afbakening van de zone met behulp van verkeersborden, in het aankopen, plaatsen en onderhouden van camera's voor het toezicht, in de ontwikkeling en terbeschikkingstelling van digitale en fysieke registratiemogelijkheden voor degene die een tijdelijke toelating of LEZ-dagpas wil verkrijgen, in het inzetten van extra personeel voor het beoordelen van aanvragen tot toelating, het toekennen ervan, het innen van de verschuldigde retributie en het toezien op de correcte naleving van de verleende toelating, in het ontsluiten van de lage-emissiezone voor voertuigen die omwille van hun prioriteit of noodzaak voor veiligheid en algemeen belang ten allen tijde toegang dienen te hebben, dit alles op een zo efficiënte en klantvriendelijke manier als mogelijk. Met de toegang tot de lage-emissiezone verwerft de retributieplichtige als dienst vanwege de stad eveneens het recht om met een vervuilend voertuig de lage-emissiezone te betreden (milieukost) en een economisch voordeel doordat hij, na een opportuniteitsoordeel, het voertuig niet onmiddellijk moet vervangen of technisch moet aanpassen teneinde de lage-emissiezone te kunnen betreden. Bepaalde voertuigen zijn minder milieuvriendelijk dan andere. In dit kader wordt dan, rekening houdend met de voertuigcategorie en euronorm van het voertuig, ook een gradatie toegepast in de tarieven. Deze elementen zijn de parameters voor de bepaling van de retributietarieven. De retributie vormt derhalve de vergoeding van de hiervoor omschreven dienst die de stad presteert ten voordele van de individuele gebruiker van de lage-emissiezone.
De vaststelling dat delen van de lage-emissiezone tot het openbaar domein behoren, staat een dergelijke vergoeding niet in de weg. Het openbaar domein staat open voor het gebruik door eenieder die de bestemming ervan in acht neemt en zich gedraagt naar de bepalingen die het gemeenschappelijk gebruik ervan regelen. In zoverre de ontsluiting van het openbaar domein, zoals hiervoor toegelicht, een dienst uitmaakt, kan het aan een retributie ten behoeve van de dienstverlenende instantie worden onderworpen.
De mogelijkheid voor de stad Antwerpen om aan niet-toegelaten voertuigen een toelating te verlenen mits betaling van een retributie is vervat in artikel 6, eerste lid, van het LEZ-decreet. Overeenkomstig artikel 11, 1° kan de stad “de tenuitvoerlegging, met inbegrip van de oplegging en de inning, van de betaling van een geldsom als vermeld in artikel 6, eerste lid” toevertrouwen “aan de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, de gemeentelijke intern verzelfstandigde agentschappen, de autonome gemeentebedrijven en de autonome havenbedrijven”. In het LEZ-reglement wordt bepaald dat deze taken toevertrouwd worden aan de LEZ-beheerder.
Bovenstaande elementen verantwoorden de keuze voor een retributiestelsel om de tijdelijke toelating tegen betaling voor de lage-emissiezone te regelen.
Artikel 2 - Definities
Voor de definities wordt verwezen naar de definities van het LEZ-reglement.
Artikel 3 - Tariefklassen
In geval van een retributie, die een louter vergoedend karakter heeft, vermag de decreetgever redelijkerwijze, gelet op de specifieke en doorgaans technische aard van de betrokken aangelegenheid, de dienstverlenende instantie op te dragen de categorieën van retributieplichtigen nader te preciseren alsook, rekening houdend met de doelstelling van de betrokken retributie en met naleving van het grondwettelijk beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie en de toepasselijke internationaalrechtelijke bepalingen, welomschreven categorieën van gebruikers van de retributie vrij te stellen (zie Grondwettelijk Hof, 19 november 2015, nummer. 162/2015, overweging B.6.2).
Op grond van artikel 3 van het LEZ-besluit wordt door de Vlaamse Regering een differentiatie van de toegangsvoorwaarden opgelegd in functie van de emissie van de voertuigen, waarbij voertuigen met hogere emissies aan strengere voorwaarden worden onderworpen. Op grond van ditzelfde artikel kunnen ook uitzonderingen worden voorzien. Een gelijkaardige differentiatie, afhankelijk van de voertuigkenmerken zoals de euronorm (emissie van de voertuigen) en de tonnage, werd reeds ingevoerd in het kader van de retributies die verschuldigd zijn als kilometerheffing in het Waalse Gewest (zie hiervoor het Decreet van 16 juli 2015 tot invoering van een kilometerheffing voor het wegengebruik door zware vrachtwagens, Belgisch Staatsblad 28 juli 2015).
Een verschillend tarief is, gelet op de finaliteit van de retributie, aangewezen aangezien de toegang tot en het gebruik van de lage-emissiezone niet voor elk voertuig gelijk zijn. Daarom is het redelijk verantwoord om, op grond van maatstaven die rekening houden met de omvang en de tonnage van de voertuigen, een differentiatie in de tarieven vast te stellen ter vergoeding van de verstrekte dienst.
Bij het bepalen van het retributiestelsel is rekening gehouden met de volgende uitgangspunten:
Artikel 3 deelt de voertuigcategorieën waarvoor een LEZ-toelating mogelijk is op in drie tariefklassen:
De omschrijvingen in de tabel in artikel 3 zijn letterlijk overgenomen uit de wet van 1968.
Artikel 4 - Tarieven LEZ-toelating
De algemene formule voor het bepalen van de retributie is:
Retributie = Administratiekost + ((Milieukost + Economisch voordeel) * Kilometerforfait * Periode)
De samenstellende elementen van de tarieven zijn als volgt:
Om het aantal opties beperkter en eenvoudiger te maken, vervangt de periode van vier maanden voor een LEZ-toelating de periodes van drie en zes maanden uit het retributiereglement dat tot eind 2019 van kracht is. De LEZ-toelating van 1 dag is geschrapt om verwarring met de LEZ-dagpas te vermijden.
Voor het bekomen van de eindbedragen is per tariefklasse en tariefcategorie een gelijkmatige opbouw naargelang de periode beoogd en zijn afrondingen naar vijftal of tiental toegepast. Voor elke tariefcategorie is er de mogelijkheid tot verlaagd tarief. Dit bedraagt iets minder dan de helft van het gewone tarief en is vergelijkbaar met het verlaagde tarief voor de periode 2017-2019.
De bronnen die gebruikt zijn voor het uitwerken van de tarieftabellen zijn onder meer LEZ-haalbaarheidsstudies, gegevens van FOD Mobiliteit, gegevens aangeleverd door departement Omgeving, Europese studies over externe milieukosten, de Vlaamse LEZ-regelgeving en juridische adviezen.
Zoals hoger aangegeven is het in geval van een retributie, die een louter vergoedend karakter heeft, de decreetgever redelijkerwijze toegestaan, gelet op de specifieke en doorgaans technische aard van de betrokken aangelegenheid, de dienstverlenende instantie op te dragen de categorieën van retributieplichtigen nader te preciseren alsook welomschreven categorieën van gebruikers van de retributie vrij te stellen, daarbij rekening houdend met de doelstelling van de betrokken retributie en met naleving van zowel het grondwettelijk beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie en als van de toepasselijke internationaalrechtelijke bepalingen.
Gezien de verplichtingen en mogelijkheden die het LEZ-besluit daartoe biedt (artikel 3), worden drie tariefsoorten onderscheiden:
4.1. Gewoon tarief
De tijdelijke toelating tegen betaling aan gewoon tarief is mogelijk voor:
4.2. Verlaagd tarief
Tijdelijke toelating tegen verlaagd tarief is mogelijk voor:
4.3. Verhoogd tarief
Tijdelijke toelating tegen verhoogd tarief is mogelijk voor voertuigen waarvan het motor- en verkoopgedeelte onafscheidbaar zijn en die gebruikt worden bij de activiteiten die vallen onder:
Deze categorie voertuigen wordt niet vermeld in artikel 3, 1° of 3, 3° van het LEZ-besluit. Om die reden komen ze in geval van diesel euronorm 4 / IV in aanmerking voor een gewoon tarief. Indien men ook toelating wil voor diesel euronorm 3 / III is een verhoogd tarief verschuldigd.
Artikel 5 - Tarief LEZ-dagpas
Dit artikel bepaalt het tarief voor een LEZ-dagpas.
Ondanks uitgebreide communicatie en laagdrempelige aanvraagprocedures, zullen er steeds gevallen zijn waarbij bestuurders niet beschikken over een voertuig dat voldoet aan de LEZ-toegangsvoorwaarden of voor een LEZ-vrijstelling of LEZ-toelating in aanmerking komt. In deze gevallen geldt een mate van urgentie en/of billijkheid die een aangepaste werkwijze noodzakelijk maakt. Dit geldt bijvoorbeeld voor kampeerwagens van inwoners van de lage-emissiezone die enkele keren per jaar voor hun vakantie hun voertuig willen laden en lossen, voor eenmalige toeristen en sporadische bezoekers van wie het voertuig niet voldoet aan de LEZ-voorwaarden, voor werkvoertuigen van aannemers die zelden een werf in Antwerpen hebben, enzovoort.
De samenstellende delen van het tarief zijn ook hier de administratiekost, de milieukost en het economisch voordeel:
Omdat er geen bewijsstukken worden opgevraagd, kan niet nagegaan worden voor welk voertuig de LEZ-dagpas aangevraagd wordt. In de tariefzetting is daarom uitgegaan van de milieukost van en het economisch voordeel voor oude (van voor de euronorm), zware (voertuigcategorie M3 / N2 / N3) voertuigen.
Het gebruik van de LEZ-dagpas wordt gelimiteerd tot acht keer per kalenderjaar aangezien het eerder een uitzonderlijke toelating betreft dan algemene regel.
Artikel 6 - Terugbetaling LEZ-toelating
In een aantal gevallen wordt de mogelijkheid voorzien om een LEZ-toelating volledig of gedeeltelijk, namelijk voor de helft, te laten terugbetalen. Dit geldt met name in geval ofwel de nummerplaat geschrapt is ofwel het voertuig totaal verlies is ofwel de nummerplaat op het moment van aanvraag tot terugbetaling verbonden is aan een nieuw(er) voertuig dat voldoet aan de gewestelijke toegangsvoorwaarden die gelden vanaf 1 januari 2020. Een LEZ-toelating waarvan de startdatum van de geldigheidsduur nog niet gestart is, komt in aanmerking om volledig terugbetaald te worden. Een LEZ-toelating van vier maanden of een jaar waarvan nog niet de helft van de looptijd voorbij is komt in aanmerking om voor de helft terugbetaald te worden.
Artikel 6 beschrijft de procedure en bewijsstukken die ingediend moeten worden om het bedrag terugbetaald te krijgen.
Artikel 7 - Retributieplichtige
De persoon die een LEZ-toelating of LEZ-dagpas aanvraagt, is niet noodzakelijk de titularis of de bestuurder van het voertuig. De verschuldigde retributie dient eenmaal betaald te worden, door hetzij de aanvrager, hetzij de titularis, hetzij de bestuurder van het voertuig.
Artikel 8 - Betaling en betalingsmodaliteiten
Dit artikel regelt de termijnen waarbinnen de retributie moet betaald worden en de betaalmogelijkheden die daartoe aangeboden worden.
Artikel 9 - Invordering
Dit artikel regelt welke rechtbank bevoegd is voor de invordering van de retributie in geval van betwisting.
Koninklijk besluit van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg.
Decreet betreffende lage-emissiezones van 27 november 2015.
Besluit van de Vlaamse Regering betreffende lage-emissiezones van 26 februari 2016, zoals gewijzigd op 31 maart 2017.
Bij dit besluit werd een amendement ingediend: 126 2019_AM_00097 - Amendement van raadslid Ilse van Dienderen: flankerend beleid LEZ.
De gemeenteraad keurde dit amendement niet goed.
De gemeenteraad keurt bij monde van de fractievoorzitters volgend besluit goed.
Stemden ja: N-VA, Groen, sp.a, CD&V, Open VLD en raadslid Khadija Chennouf.
Stemden nee: Vlaams Belang.
Hebben zich onthouden: PVDA.
De gemeenteraad keurt het retributiereglement lage-emissiezone Antwerpen fase 2020-2024 goed.