2019_CBS_04551 - Slachthuissite. Noordschippersdok-Lobroekdok - Projectdefinitie Masterplan publieke ruimte Slachthuiswijk - Goedkeuring

Met collegebeslissing van 12 mei 2017 (jaarnummer 4463) werden de bevoegdheden van de districtscolleges gecoördineerd. Artikel 11 bepaalt dat het districtscollege bevoegd is voor openbaar domein.
In het gemeenteraadsbesluit van 29 mei 2017 (jaarnummer 305) werd de lijst met bovenlokale locaties goedgekeurd.

Stadsproject Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok

De herontwikkeling van Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok is ontstaan rond het terrein van de Slachthuissite. De Slachthuissite is één van de strategische plekken van Singel Noord. Door de definitieve sluiting van het stedelijk slachthuis in de Damwijk, was de bestemming van de Slachthuissite achterhaald. Vandaag ligt de site er grotendeels ongebruikt bij, met uitzondering van een aantal vleesverwerkende bedrijven aan de rand.  Het gaat om een groot bouwblok met grote volumes dat erg beeldbepalend is in de Damwijk. Een kwalitatieve herontwikkeling van de Slachthuissite zal een enorme impuls zijn voor de gehele Damwijk. Tegelijkertijd vraagt een herontwikkeling van de Slachthuissite ook een toekomstvisie voor de zone Noordschippersdok, aansluitend bij de Slachthuissite. De toekomstige invulling van de kade Lobroekdok zal bovendien ook mee bepalen wat er zich aan de overzijde van de Slachthuislaan ontwikkelt en hoe de relatie met het Lobroekdok kan gelegd worden. De ambities voor dit stadsproject zijn uitgewerkt in het Masterplan en RUP Slachthuissite/Noordschippersdok/Lobroekdok. De transformatie van de publieke ruimte vormt een cruciaal onderdeel in het kader van de realisatie van dit project.

Studieopdracht Masterplan publieke ruimte Slachthuiswijk

De studieopdracht betreft de opmaak van een masterplan publieke ruimte voor de Slachthuiswijk. Het bestaat enerzijds uit een deel nieuw openbaar domein binnen de herontwikkeling Slachthuissite/Noordschippersdok/Lobroekdok en een deel bestaand openbaar domein in de Slachthuiswijk. Naast een conceptueel ontwerp voor de ganse site, loopt de opdracht tot en met uitvoering voor drie strategische projecten in de publieke ruimte van de site, namelijk het Lobroekplein, de Kalverwei en de Oude Kalverstraat.

De studieopdracht wordt gegund via het raamcontract 'pool ontwerpers publieke ruimte' door middel van een minicompetitie tussen drie geselecteerde kandidaten, namelijk Sweco Belgium-Lola-Maxwan, Arcadis Belgium-Maarch en Infrabo-Cluster. De toewijziging van de studieopdracht is voorzien in oktober 2019.

Projectdefinitie - Masterplan publieke ruimte Slachthuiswijk

De projectdefinitie bevat een contextueel kader, algemene en projectspecifieke ambities met betrekking tot de publieke ruimte en een ruim spectrum aan ontwerprichtlijnen waarmee de ontwerpers rekening dienen te houden.

1. Context

Het contextuele deel van de projectdefinitie kadert de studieopdracht binnen de bestaande toestand van de Slachthuiswijk, het  Masterplan & RUP - Slachthuissite/Noordschippersdok/Lobroekdok, de projecten van Over de Ring, het beeldkwaliteitsplan van de Groene Singel.

2. Thematische doelstellingen - ambities

De studieopdracht voor een masterplan publieke ruimte vertrekt vanuit de concepten van het stadsproject omtrent de bebouwde omgeving en het raamwerk publieke ruimte . Het masterplan publieke ruimte dient een geïntegreerd antwoord te beiden aan de algemene ambities met betrekking tot beeldkwaliteit, programma, klimaat en techniek. Het masterplan publieke ruimte dient tevens als lange termijn kader voor de uitwerking van acht ruimtelijke entiteiten binnen de projectzone van het stadsproject en de realisatie van drie deelprojecten, namelijk. Oude Kalverstraat, Lobroekplein en Kalverwei.

Beeldkwaliteit

Het masterplan heeft tot doel een structuur aan te bieden met een coherente lange termijnvisie naar inrichtingsprincipes en materiaalkeuzes in de Slachthuiswijk. Het masterplan zal hierbij rekening houden met de ambities van de Stad Antwerpen met betrekking tot de beeldkwaliteit van de woonstraten van de 19e eeuwse gordel, de beeldkwaliteit van de Groene Singel, de beeldkwaliteit van parkomgevingen en ruimtelijke accenten in het kader van het stadsproject.

Een groene publieke ruimte

De herontwikkeling van Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok is een antwoord op de nood aan stadsverdichting. Verdichting kan echter ook alleen maar als dit gecombineerd wordt met voldoende open ruimte, voorzieningen en groen. 

Het is een belangrijke ambitie van de publieke ruimte om deze behoefte aan groen in te vullen. Naast de gewenste programma’s die op de verschillende entiteiten worden gevraagd, is een maximale vergroening van deze entiteiten gewenst. Bepaalde programma’s zullen echter een eerder verharde materialisatie vragen. Een goede inpassing van de programma’s in de groene publieke ruimte is dan ook een belangrijk aandachtspunt. 

Binnen de gehele ontwikkeling wordt een groenbalans bijgehouden die moet aansluiten bij het richtcijfer dat de stad daarvoor hanteert. Dit richtcijfer gaat uit van 4m² groen en pleinen (dus geen straten) per inwoner. Aangezien in stedelijke milieus dit niet altijd kwantitatief haalbaar is, dient ook vooral op kwaliteit ingezet te worden. Het is een streefcijfer geen dogma. Maar het richtcijfer geeft wel een grootte-orde van de behoefte. 

Naast het voorzien van aaneengesloten groene ruimtes, is het tevens ook de ambitie de straten zoveel mogelijk te vergroenen. Vergroenen biedt daarbij kansen naar klimaatrobuustheid. Maar ook de verblijfskwaliteit van de straat verhoogt, en dat verhoogt op zijn beurt de sociale cohesie in een buurt.

Ruimte om te spelen en sporten

De publieke ruimte van de Slachthuiswijk voorziet bij de ontwikkeling van het stadsproject in de volledige vernieuwing en uitbreiding van de bestaande speel- en sportruimte op niveau van de wijk. De vooropgestelde ambities op vlak van spelen en sporten zijn gebaseerd op de behoeften op wijkniveau, gerelateerd aan het aantal inwoners in de wijk. De voorziene speel- en sportruimte zal gefaseerd uitgewerkt worden in relatie tot de ontwikkeling van het stadsproject. De richtcijfers voor spelen (10m²/kind <11jaar)  en sporten (0.5m²/inw) dienen uitgewerkt worden tot concrete projecten met formele speel- en sportclusters en informele speel- en sport-aanleidingen rekening houdend met bereikbaarheid en draagkracht vanuit de bestaande wijk en nieuwe ontwikkeling.

Een levendige wijk

De publieke ruimte van het stadsproject heeft de ambitie om het ontmoeten te faciliteren, rekening houdend met de ruime diversiteit aan gebruikers in de bestaande wijk en de nieuwe ontwikkeling. Hiervoor worden op verschillende niveaus infrastructuren voorzien, met aandacht voor het fijnmazig ontmoeten (zitten, eten, spelen, sporten, enzovoort) maar tevens wordt de ruimte voorzien om buurtgerichte activiteiten (buurtevenementen, buurtmarkt, enzovoort) te organiseren voor de verschillende bestaande en nieuwe gebruikers. De bestaande horecakern zal, naast een mogelijk aanvullend programma in de nieuwe ontwikkeling, ook een nieuwe impuls krijgen in de publiek ruimte in de vorm van de reorganisatie van het terrasconcept op het Lobroekplein.

Een wijk in beweging

De basisprincipes, vastgesteld in het masterplan van het stadsproject,  op vlak van mobiliteit - wijkontsluiting, langzaam verkeer en parkeren - zullen door vertaald worden tot concrete projecten die gefaseerd gerealiseerd kunnen worden, gelijklopend met de ontwikkeling van het stadsproject. 

De realisatie van de ruggengraat Lobroekplein – Oude kalverstraat vormt hierbij het startpunt voor de realisatie van het nieuwe ontsluitingssysteem op wijkniveau. De concepten voor de ontsluiting van de woonstraten Weilandstraat,  Korte Lobroekstraat,  Korte Slachterijstraat en de nieuwe woonstraat in de Kalverweibuurt dienen onderzocht/uitgewerkt te worden rekening houdend met de andere doelstellingen in de publieke ruimte waaronder  groen, ontmoetingsruimte, langzaam verkeer, enzovoort.

De voorziene langzaam verkeer infrastructuur in een autoluwe wijk dient uitgewerkt te worden tot concrete inrichtingsprincipes die naast een afstemming op de logische looplijnen in de wijk, ook de verbinding versterken naar de knooppunten voor openbaar vervoer en buurtparkeren.

Op vlak van publiek parkeren worden de voorziene doelstellingen naar publiek parkeren (381 te compenseren parkeerplaatsen) uitgewerkt op basis van het spreidingsplan uit het stadsproject, rekening houdend met de andere programmatorische doelstellingen in het masterplan publieke ruimte. De gefaseerde uitwerking omvat tevens een bijkomend verfijning naar de typologie van parkeren (bewoners, auto-delen, laden en lossen, mindervalide, enzovoort) en een strategische keuze met betrekking tot parkeren voor horecabezoekers, waarbij voldoende parkeerplaatsen op korte afstand van de horeca-cluster voorzien worden. 

Klimaat

In het kader van het stadsproject zijn diverse voorbereidende studies uitgevoerd in functie van de plan-MER procedure. Deze inzichten bieden de mogelijkheid om concretere doelstellingen te definiëren naar de publieke ruimte op vlak van water, wind, lucht, hitte en geluid.

Water - Op vlak van water is het de ambitie om minimaal regenwater af te voeren en dus maximaal te bufferen, infiltreren en daar waar mogelijk te recupereren, in combinatie met realistische concepten om water in de stad meer zichtbaar en tastbaar te maken. Deze doelstelling  vraagt bijkomend onderzoek naar het huidig netwerk, de instroom van omliggende wijken en het infiltratievermogen van de huidige bodem in de wijk. De lagere ligging van bepaalde plekken in de wijk ten opzichte van het Lobroekdok stelt bijkomende uitdagingen om het instrumentarium op vlak van water uit te werken (ondergrondse infiltratie, buffers, wadi’s, enzovoort) rekening houdend met andere programmatorische doelstellingen.

Wind - Hitte - De opgemaakte windstudie geeft een inzicht naar de verschillende comfortniveaus bij wandelen, slenteren en zitten. Het masterplan zal bijkomende inzet van ruimtelijk en/of groene elementen moeten aanbieden om de beoogde verblijfskwaliteit op vlak van zitten/spelen optimaal te garanderen. Bijkomend zullen deze elementen ook ingezet moeten worden in de publieke ruimte om hittestress te vermijden/controleren.

Geluid - Lucht - Om de verblijfskwaliteit in de publieke ruimte te maximaliseren dient er op specifieke plekken een bijkomende inzet van ruimtelijke en/of groene elementen voorzien te worden, om de invloedzone van de Slachthuislaan en de buurtstraat - Lange Lobroekstraat te beperken.

Techniek - Nutsleidingen – Warmtenet – Afvalbeheer

De realisatie van het stadsproject zal een belangrijke verschuiving van de ondergrondse organisatie van de Slachthuiswijk met zich meebrengen, waaronder aanpassingen van het netwerk aan nutsleidingen ten behoeve van de nieuwe groene ruimte en de nieuwe ontwikkeling, het mogelijke warmtenet vanaf de Aquafin site Schijnpoort en het beheer van het afvalsysteem. 

Projectspecifieke ambities

De projectdefinitie specificeert verder de project specifieke ambities per ruimtelijke entiteit met name Lobroekplein, Kalverwei, Kalverpad, Kadepark, Hallentuin, Hallenplein, Oude Kalverstraat en woonstraten.

3. Ontwerprichtlijnen

De projectdefinitie bevat verder nog een volledige uitwerking van ontwerprichtlijnen, met hun specifieke relevantie in fase concept, voorontwerp, definitief ontwerp met betrekking tot de thema's: bestaande toestand, klimaat, functies/programma, mobiliteit en techniek.

Volgende projectplanning is voorzien voor het masterplan publieke ruimte en de realisatie van drie strategische deelprojecten:

In samenwerking met de betreffende stadsdiensten worden meerdere inspraakmomenten voorzien naar bewoners, kinderen en de horecacluster aan het nieuwe Lobroekplein. De planning en inhoudelijke aanpak worden opgenomen vanaf de gunning van de studieopdracht.

De stad Antwerpen heeft al geruime tijd de ambitie om dit gehele projectgebied Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok te gaan herontwikkelen tot een gemengd, kwalitatief en ontsluitbaar project met bestemming wonen, diensten, recreatie en bedrijvigheid. In de herontwikkeling van het projectgebied Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok neemt AG VESPA de rol van projectbegeleider op. Daarbij hoort de begeleiding naar een kwaliteitsvol uitvoeringsgericht stadsproject en het opmaken van een samenwerkingsovereenkomst tussen de eigenaars van de site.

Op 13 december 2013 keurde het college de verdeling de bevoegdheden inzake stadsontwikkeling goed. Het project Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok werd toegewezen aan AG VESPA.

Op 17 november 2017 keurde het college zowel het definitieve masterplan goed, als het voorontwerp RUP, dat de juridische vertaling vormt van dit masterplan.

Op 25 juni 2018 keurde de gemeenteraad de samenwerkingsovereenkomst tussen de stad Antwerpen, AG VESPA, Urban Living Projects NV (ULP) en Urban Living Belgium NV (ULB) goed in het kader van de ontwikkeling van het stadsproject Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok. In deze samenwerkingsovereenkomst zijn onder meer afspraken over de aanleg van het openbaar domein opgenomen, waarbij de private partij het projectgebonden openbare domein op zijn kosten aanlegt en het ruimere, bovenlokale openbaar domein wordt aangelegd door de publieke partijen, met name stad Antwerpen / AG VESPA. Het bovenlokaal openbaar domein bestaat uit de Oude Kalverstraat, Lobroekplein, Kalverwei, Kalverpad en de kade Lobroekdok.

Op 25 juni 2018 keurde de gemeenteraad het ontwerp RUP en het voorlopige onteigeningsbesluit, dat is opgemaakt om de realisatie van het ruimtelijke uitvoeringsplan Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok te waarborgen, goed. Het openbaar onderzoek van beiden liep van 25 juni tot en met 22 september 2018.

Op de gemeenteraad van 25 februari 2019 werd de definitieve vaststelling van het ontwerp RUP Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok goedgekeurd. 

Op de gemeenteraad van 25 maart 2019 werd het definitieve onteigeningsbesluit in het kader van het ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Slachthuissite / Noordschippersdok / Lobroekdok goedgekeurd.

• De heraanleg van deze publieke ruimte vormt een onderdeel van de samenwerkingsovereenkomst tussen de stad Antwerpen, AG VESPA, Urban Living Projects nv en Urban Living Belgium (2018_GR_0496).
• De raming van de heraanleg van het ruimere, bovenlokale openbaar domein, dat volgens deze samenwerkingsovereenkomst ten laste is van de publieke partijen stad Antwerpen en AG VESPA, is geschat op 12.281.000, 00 euro inclusief btw. Dit omvat niet de geraamde kost voor een tweede onderdoorgang onder het spoor van 1.500.000,00 euro inclusief btw. De tweede onderdoorgang onder het spoor maakt geen deel uit van deze opdracht.
• Urban Living Projects nv en Urban Living Belgium nv financieren de aanleg van het projectgebonden openbaar domein in de ontwikkeling. De ereloonkosten voor het ontwerp ervan, die mee zijn opgenomen in deze opdracht, zullen door hen gefinancierd worden naar rato van het aandeel dat ze innemen in het geheel. 
• Afhankelijk van de verdere afspraken over de eigendomsstructuur tussen de stad Antwerpen en AG VESPA in het PPS-project Slachthuis, zullen de lasten voor de heraanleg van de publieke ruimte en de reeds gemaakte kosten tot dusver toegewezen worden aan respectievelijk de stad Antwerpen of AG VESPA, volgens de modaliteiten van de op te maken samenwerkingsovereenkomst tussen Stad Antwerpen en AG VESPA. In afwachting van deze samenwerkingsovereenkomst zal de selectieprocedure (minicompetitie) voor de aanstelling van een ontwerper op basis van het raamcontract 'pool ontwerpers publieke ruimte' aangevat worden. Om de opdracht te kunnen gunnen is deze samenwerkingsovereenkomst noodzakelijk, om duidelijkheid te hebben over de herkomst van de middelen om het ontwerp en de aanleg te financieren.
• De kosten voor de selectieprocedure (minicompetitie), voor een bedrag van 45.133,00 euro inclusief btw, zullen afgerekend worden op 1SWN060104A00000 - Realisatie stadsprojecten, met bestelbonnummer 4005335831.