2020_CBS_02326 - Omgevingsvergunning hogere overheid. Aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg - OMV_2019049910. District Ekeren. Prinshoeveweg en De Oude Landen ZN - Goedkeuring

Artikel 31 van het Omgevingsvergunningsdecreet stelt dat als de aanvraag de aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg omvat, het college van burgemeester en schepenen, in voorkomend geval op verzoek van de bevoegde overheid, vermeld in artikel 15, de gemeenteraad samen roept om te beslissen over de aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van de gemeenteweg.

Adviezen met betrekking tot de aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg

Externe adviezen 

Interne adviezen

Toetsing regelgeving en beleidsrichtlijnen met betrekking tot de aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg

Algemene bouwverordening
Voetgangersverkeer: het besluit van de Vlaamse regering van 29 april 1997 houdende de vaststelling van algemene bouwverordeningen inzake wegen voor voetgangersverkeer (verder genoemd verordening voetgangersverkeer), en de omzendbrief RO/98/2 van 23 maart 1998 betreffende de algemene bouwverordening inzake wegen voor voetgangersverkeer.
(De verordening voetgangersverkeer kan u raadplegen via www.ruimtelijkeordening.be, ga naar WETGEVING > Verordeningen)
De aanvraag is in overeenstemming met de bepalingen van de verordening voetgangersverkeer, behalve in Prinshoeveweg aan noordwestkant. Daar wordt aangesloten op de bestaande toestand. De huidige maten van de Prinshoeveweg laten niet toe om het voetpad te verbreden. Een afwijking kan worden toegestaan.

Toetsing aan de doelstellingen en principes van het gemeentewegendecreet

De aanleg van spoorvertakking “Oude Landen” te Ekeren beoogt een capaciteitsverhoging van spoorlijn 27A (L27A): een dubbelsporige goederenlijn vertrekkende vanuit de Antwerpse haven op Rechteroever. Het tracé van deze lijn verloopt doorheen Ekeren, bundelt vervolgens samen ter hoogte van de Ring rond Antwerpen en buigt ter hoogte van Berchem af richting Mortsel, alwaar wordt aangesloten op spoorlijn 15 richting Lier.

Lijn 27A vormt de hoofdas voor het goederenvervoer per spoor van en naar de haven van Antwerpen. Het verhogen van de capaciteit van deze lijn is noodzakelijk om volgende redenen:

• om voor de toekomst het hoofd te kunnen bieden aan de verwachte stijging van de goederentrafiek per spoor en de vooropgestelde groei van het marktaandeel van het spoor in het verwerken van deze goederentrafiek;
• om de Modal shift van de weg naar het spoor te faciliteren, waarbij het doel is om het goederenvervoer per spoor van 7% naar 15% op te trekken (streefdatum 2030).

In de huidige toestand wordt de capaciteit van lijn 27A beperkt door de gelijkgrondse vertakking “Schijn”, dit is de vertakking tussen lijnen 27A en L11 ter hoogte van de in- en uitrit van het vormingsstation Antwerpen-Noord.

Een dergelijke gelijkgrondse vertakking is capaciteitsbeperkend door versnijding van twee sporen met een tegengestelde rijrichting, waardoor het verkeer in de ene richting een belemmering vormt voor het verkeer uit tegengestelde richting. Indien de vertakking “Schijn” wordt omgevormd tot een ongelijkgrondse vertakking, waarbij de sporen elkaar kruisen op een verschillende hoogte, vormt de vertakking niet langer een knelpunt.

Doelstelling van onderhavig project is aldus om de bestaande gelijkgrondse vertakking “Schijn” om te vormen tot een ongelijkgrondse vertakking.

De maximale uurcapaciteit, beperkt door de vertakking “Schijn”, kan zo opgedreven worden, wat een belangrijk voordeel inhoudt bij het verwerken van de goederentrafiek. Hierdoor kan er een groter aantal treinen per dag verwerkt worden.

Om de gelijkgrondse vertakking “Schijn” te kunnen omvormen tot een ongelijkgrondse vertakking dienen de nodige hoogteverschillen gecreëerd, dit zodanig dat de sporen elkaar door middel van een brug of koker op een verschillend niveau kunnen kruisen. Rekening houdende met de beperking op gebied van hellingspercentages voor goederenlijnen, is de ruimte voor het realiseren van deze niveauverschillen ter hoogte van de huidige vertakking “Schijn” echter niet aanwezig. Om deze reden wordt de vertakking L27A – L11 heraangelegd ter hoogte van het toekomstig natuurpark “Oude Landen”, waar wél de nodige ruimte beschikbaar is. Aldus zal deze vertakking in de toekomst de naam “Oude Landen” dragen. Het verplaatsen van de vertakking naar een nieuwe locatie heeft tot gevolg dat de twee sporen van lijn 11 doorheen Ekeren dienen doorgetrokken langsheen de twee bestaande sporen van lijn 27A. (Het nieuw aan te leggen gedeelte van de L11, vanaf de huidige vertakking Schijn tot voorbij de aan te leggen vertakking “Oude Landen”, zal de naam L27G dragen).

De geplande werken omvatten niet alleen de werken noodzakelijk om de capaciteit van de L27A te verhogen. Daarnaast zijn er ook werken die het gevolg zijn van de organisatie van de werken, het overleg met derden, het temperen van de mogelijke tijdelijke hinder en de effecten op de omgeving die kunnen voortvloeien uit de realisatie van het project en de milieueffectenrapportage. Het gaat onder andere om:

• het vervangen van de bestaande brug van de Prinshoeveweg door een nieuwe spooronderbrugging met bredere overspanning en met heraanleg van wegenis;
• het aanleggen van een brandweg ten oosten van de vertakking “Oude landen”. Deze brandweg wordt aangelegd als fietspad voor de bewoners en als dienstweg voor het occasioneel onderhoud van de sporen door Infrabel. 

De aanvraag bevat een rooilijnplan / grafisch plan tot opheffing van een gemeenteweg met de naam ‘Rooilijnenplan_Natuurpark_Prinshoeveweg_Fietssnelweg’. Daarop staat aangeduid:

• gedeeltelijke opheffing van buurtweg 4 (opheffen van een gemeenteweg);
• gedeeltelijke opheffing van een gemeentelijk rooilijnplan (opheffen van een gemeenteweg);
• verleggen van een rooilijn in Prinshoeveweg (wijzigen van een gemeenteweg);
• realisatie van een nieuwe rooilijn ter afbakening van een fietsweg (aanleggen van een gemeenteweg). 

Op het moment dat de projectgebieden in beheer van de stad of Natuurpunt een definitief karakter krijgen op basis van een ruimtelijke visie zal de stad het initiatief nemen om het juridisch statuut van de betrokken gemeentewegen te corrigeren.

Gedeeltelijke opheffing van buurtweg 4 (opheffen van een gemeenteweg)
Op de plaats waar het natuurpark is gepland, ligt Donkweg, een weg volgens de Atlas der buurtwegen gekend als buurtweg nummer 4. Deze is vastgelegd vanaf de Veltwijcklaan (vroeger Hofstraat), over Onze-Lieve-Vrouwstraat, doorkruist het toekomstig natuurpark en komt uit bij het Laar. De Donkweg wordt momenteel nog gebruikt als (in hoofdzaak) onverharde landbouwweg en dienstweg voor onder andere de landbouwers, de spoorweginstallaties en aanwezige waterlopen. Door de realisatie van het natuurpark komt deze wegenis te vervallen en kan deze bijgevolg afgeschaft worden. De huidige wegenis zal dus niet langer kunnen gebruikt worden en zal worden vervangen door andere trage wegen binnen het natuurpark.

De wens van aanvrager is dat bij afschaffing van dit tracé geen meerwaarde wordt begroot. De inrichting van het natuurpark is reeds een last die Infrabel opgelegd kreeg als compenserende maatregel bij de realisatie van haar spoorprojecten. Het voorzien van een vergoeding aan de stad Antwerpen voor bevrijding van het openbaar gebruik van de weg is een dubbele last. 

Gedeeltelijke opheffing van een gemeentelijk rooilijnplan (opheffen van een gemeenteweg)
In het toekomstig natuurpark ligt ten westen van buurtweg 4 een goedgekeurde rooilijn: ‘Bouwlijnplan voor een nieuwe weg, tusschen het Laer en de Hofstraat, langs de O. L. Vrouwstraat’. De rooilijn is vastgelegd vanaf de Veltwijcklaan (vroeger Hofstraat), over Onze-Lieve-Vrouwstraat, doorkruist het toekomstig natuurpark en komt uit bij het Laar. Het gaat om een gemeentelijk rooilijnplan dat werd goedgekeurd door de gemeenteraad op 10 december 1926. Het plan werd nooit gerealiseerd ter hoogte van het toekomstig natuurpark. Er bestaat geen intentie het rooilijnplan in de toekomst uit te voeren. Integendeel, het is in strijd met de plannen gemaakt voor het natuurpark. Daarom wordt het gedeeltelijk opgeheven. 

Verleggen van een rooilijn in Prinshoeveweg (wijzigen van een gemeenteweg)
De enkelsporige brug van het werkspoor over de Prinshoeveweg zal worden afgebroken en vervangen door een dubbelsporige brug met een bredere overspanning (20 meter). Dat biedt de mogelijkheid de onderdoorgang en bijgevolg ook de infrastructuur onder de brug te verbreden. Zo kan er naast voetpaden en de rijweg een twee-richtingsfietspad aangelegd worden onder de bruggen. De Donkse beek, die overwelfd was, wordt onder de nieuwe bruggen opengelegd. Ook het kruispunt met De Oude Landen wordt heraangelegd.

Ter hoogte van de spoorwegbrug is de rijbaan momenteel te smal voor dubbel richting verkeer en er is onvoldoende ruimte voor voetpaden. De straat is er onvoldoende breed om een veilige situatie te creëren en om de nodige inrichting te realiseren. Het verbreden van de straat heeft een positieve invloed op de verkeersveiligheid. Er wordt plaats gemaakt voor een rijbaan met een breedte van ongeveer 4,50 meter, een twee-richtingsfietspad met een breedte van 3,50 meter aan de zuidkant en een voetpad aan beide zijden met een variabele breedte. In westelijke richting wordt verder door aan de noordzijde een aanzet gegeven voor een fietspad met een breedte van 1,50 meter. Hier wordt ook een aantakking voorzien op de fietsostrade F14 naar Bergen Op Zoom. Ter hoogte van deze aantakking wordt een oversteekplaats aangelegd op een verkeersplateau. Aan de zuidzijde gaat het voetpad richting westen over in een wandelpad gelegen aan de rand van het natuurpark. Het wandelpad (breedte 2 meter) en het fietspad (breedte 3,50 meter) aan de zuidkant lopen verder door tot aan de Onze-Lieve-Vrouwstraat. Aan de oostkant wordt het kruispunt met De Oude Landen aangelegd met een verkeersplateau. De rijbaan wordt aangelegd met asfalt, de fietspaden met roodbruin asfalt, de voetpaden met betonstraatstenen, het wandelpad met porfier en de verkeersplateaus met betonstraatstenen.

De verbreding van de straat gebeurt in zuidelijke richting en loopt van het kruispunt met De Oude Landen tot Onze-Lieve-Vrouwstraat. De nieuwe rooilijn werd opgemaakt rekening houdend met de nieuwe wegenisuitrusting en biedt voldoende ruimte om deze te kunnen aanleggen en te voorzien in de aanleg van nutsleidingen. Het betreffende gedeelte van de Prinshoeveweg is in de Atlas der buurtwegen gekend als een deel van buurtweg 4 aan de westkant en een deel van buurtweg 58 aan de oostkant. Buurtweg 4 heeft hier een variabele breedte tussen 9,40 meter en 11 meter en buurtweg 58 heeft hier een breedte van 3 meter. Buurtweg 58 loopt van de kruising met Donkweg tot aan de kruising met de Kapelsesteenweg. De breedtes van deze buurtwegen zullen worden aangepast aan de nieuwe infrastructuur zoals opgetekend op bijgevoegd rooilijnplan.

Stadsontwikkeling / ontwerp en uitvoering / ontwerpers merkt op dat enkele profieltekeningen niet overeenkomen met de grondplannen. De profieltekeningen moeten worden aangepast. Verder vraagt Stadsontwikkeling / ontwerp en uitvoering / ontwerpers een zebrapad te verwijderen zoals weergegeven in bijlage 1 en enkele verhardingen aan te passen zoals weergegeven in bijlage 2 en 3.

Stadsontwikkeling / mobiliteit geeft gunstig advies met volgende voorwaarden:

• het zebrapad op het kruispunt Prinshoeveweg/Oude Landen ingetekend ter hoogte van de fietsoversteek dient verwijderd te worden gezien dit een foutieve verkeersinrichting is. Een zebrapad is geen fietsoversteek;
• er dient bij het vrijliggend fietspad parallel met de Prinshoeveweg rekening gehouden te worden met eventuele toekomstige oppportuniteiten voor lokale aansluitingen op de Poorthoflaan en Leerhoeklaan;
• er dient bij alle nieuwe fiets- en voetgangersverbindingen rekening gehouden te worden met eventuele toekomstige opportuniteiten voor mogelijke aansluitingen naar de wijken Donk, Hoekakker en Oude Landen, zo ook bij het vrijliggend fietspad parallel met de Prinshoeveweg en de aansluiting daarvan op de Poorthoflaan en Leerhoeklaan.

Nieuwe rooilijn ter afbakening van een fietsweg (aanleggen van een gemeenteweg)
Ten oosten van de nieuwe spoorwegbundel worden een nieuw wandelpad en fietspad aangelegd. Het wandel/fietspad sluit aan op het nieuw voet- en fietspad in de Prinshoeveweg, maakt een bocht en loopt verder parallel met De Oude Landen. Ter hoogte van Gravenlaan buigt het wandel/fietspad af richting spoorwegbundel en komt het te liggen tussen de spoorwegbundel en het nieuw aan te leggen sportpark. Het wandelpad is 2,20 meter breed en wordt aangelegd met porfier. Het fietspad is 4 meter breed en wordt aangelegd in roodbruin asfalt. Het hemelwater kan naast de verharding in de bodem dringen. Als extra veiligheid wordt een langsgracht voorzien voor opvang van regenwater bij extreme regenvallen. Het hemelwater vloeit naar het aangrenzende niet-verharde terrein, waar het in de bodem dringt.

Stadsontwikkeling / ontwerp en uitvoering / ontwerpers merkt op dat het fietspad 4 meter breed moet zijn, exclusief de boordstenen.

Het fietspad wordt in het noorden doorgetrokken ten westen van het talud waar het noordelijk aantakt op de fietsostrade F14 naar Bergen Op Zoom. In het zuiden takt het fietspad aan de op Salaadweg. Zo kan de bovenlokale fietsverbinding doorgetrokken worden tot aan de Salaadweg. Ook hier wordt een nieuw fietspadproject uitgerold om het dubbel fietspad tussen Laar en Salaadweg te vervolledigen. Het fietspad zal ook dienst doen als dienstweg die Infrabel aanlegt op vraag van de brandweer. Infrabel kan dan ook gebruik maken van deze weg voor het occasioneel onderhoud van de sporen.

De nieuwe rooilijn werd opgemaakt rekening houdend met de nieuwe wegenisuitrusting en biedt voldoende ruimte om deze te kunnen aanleggen en te voorzien in de aanleg van nutsleidingen.

Het Omgevingsvergunningsdecreet van 25 april 2014, meermaals gewijzigd, de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening en hun uitvoeringsbesluiten zijn van toepassing.

De aanvraag werd onderworpen aan 2 openbare onderzoeken. 

Ingediende bezwaarschriften en petitielijsten 

Bespreking van de bezwaren met betrekking tot de aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg 

A. Fietspad Laar loopt niet door naar de fietsostrade:

1. Er wordt via de Salaadweg geen doorsteek voorzien naar de fietsostrade. Deze is vanuit de woonwijken niet eenvoudig bereikbaar, er moet steeds helemaal omgereden worden om deze te kunnen gebruiken.
2. Plannen om een fietspad aan te leggen dat het Laar via de Salaadweg zou verbinden met de fietsostrade F14 ter hoogte van de Luchtbal zijn geschrapt. Er komt wel een nieuw stuk fietspad langs het Laar via De Oude Landen richting Prinshoeveweg. Om in deze richting alsnog de fietsostrade te bereiken moeten we dus ongeveer 15 minuten omrijden of voor een route door Merksem kiezen.
3. Aandacht voor de fietsverbinding tussen Ekeren-Donk enerzijds en anderzijds Antwerpen / de fietsostrade F14.
   De Salaadweg en de Donkweg in Ekeren liggen op plaatsen amper enkele meters uit elkaar maar er loopt wel een spoorweg tussen.
   Dit maakt dat inwoners van Ekeren-Donk drie tot vier kilometer moeten omrijden alleen maar om op fietsostrade F14 te geraken, nog voor ze aan hun verplaatsing naar Antwerpen beginnen. Ook voor fietsers uit grote delen van Brasschaat zou dit dezelfde tijdswinst kunnen opleveren.
4. In het kader van de aankomende modal shift, het aantrekkelijker maken van vervoer anders dan autoverplaatsingen, zou dit mijns inziens een kleine aanpassing met een grote impact kunnen betekenen. En niet alleen voor fietsers. Ook gebruikers van het openbaar vervoer zou dit ten goede komen. Dergelijke verbinding tussen de Salaadweg en de Donkweg kan treinstation Antwerpen-Noorderdokken toegankelijker en dus aantrekkelijker maken.

Beoordeling: De link tussen het fietspad Laar /Salaadweg en de fietsostrade F14 maakt geen onderdeel uit van dit project. De kruising met de spoorweg is vandaag niet veilig te realiseren. Een kruising van de spoorweg ter hoogte van Donkweg (verlengde Prinshoeveweg) richting de fietsostrade is te onderzoeken, maar werd niet gebudgetteerd binnen de huidige legislatuur.

B. Het natuurpark (wateropvang) is onvoldoende ontsloten. Enkel doorgangen voorzien tussen de straat De Oude Landen en het park maar geen doorgangen naar de fietsostrade F12. Zo zou bvb. de werfweg Salaadweg een permanente verbinding kunnen zijn met het station Noorderdokken en de Havanasite P+R wat een hele reeks nieuwe opportuniteiten zou meebrengen in het kader van een modal-shift; Ook dienen milderende maatregelen voorzien te worden voor de doorgang ter hoogte van de Prinshoeveweg. Dit kruispunt is de enige ontsluitingsweg voor het project Hoekakker, de fietsverbindingen langs het spoor, OV en autoverkeer naar het centrum van Ekeren… Hier dienen, in het kader van de verkeersveiligheid voldoende maatregelen genomen te worden op het gebied van zichtbaarheid en veilige oversteekplaatsen, voldoende grote draaicirkels voor bussen en vrachtverkeer, enz.

Beoordeling: Omwille van het verstoren van de natuur, is het nieuwe (natte) natuurpark niet geschikt om te gebruiken voor (verlichte) fietsverbindingen. Aangezien het om het verlaagd buffergebied gaat, zouden de fietspaden bovendien op dijken moeten worden aangelegd waardoor de noodzakelijke buffercapaciteit wordt verlaagd. Er is wel gekozen om het natuurpark maximaal toegankelijk te maken voor wandelaars via vlonderpaden. Als wandelaar kan je het park in via de Prinshoeveweg, De Oude Landen en ter hoogte van de Salaadweg (onderdoorgang Laarse beek). Het kruispunt De Oude Landen/ Prinshoeveweg wordt opnieuw aangelegd met aandacht voor verkeersveiligheid.

C. Onderzoek naar alternatief: Er is geen onderzoek gebeurd naar een mogelijke alternatieve route voor een nieuw spoortraject voor goederenvervoer. Er werd namelijk geen onafhankelijk onderzoek uitgevoerd of een ander traject mogelijk is dat meer mogelijkheden/voordelen biedt dan het huidig traject dat nu dwars door Ekeren loopt.

Beoordeling: Met goedkeuring van het GRUP Spoorweginfrastructuur en natuurpark Oude Landen te Ekeren heeft de Vlaamse regering het voorliggend traject positief beoordeeld.

Er werd bij de Vlaamse Regering of de gewestelijke omgevingsambtenaar een aanvraag voor een omgevingsvergunning ingediend. De aanvraag wordt behandeld volgens de gewone procedure van het Omgevingsvergunningendecreet. De Vlaamse Regering of de gewestelijke omgevingsambtenaar verzoekt het college of de gemeentelijke omgevingsambtenaar om:

• een openbaar onderzoek te houden;
• advies uit te brengen;
• het dossier aan de gemeenteraad voor te leggen voor beslissing over de aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg. 

Omschrijving stedenbouwkundige handelingen

Huidige toestand

• de huidige dubbelsporige goederenlijn (A27), vertrekkende vanuit de Antwerpse haven, loopt via een lange bocht doorheen Ekeren;
• deze spoorlijn lig op een verhoogde berm.

Gewenste toestand

• een verdubbelde capaciteit van de huidige goederenspoorlijn met een nieuwe, ongelijkgrondse, vertakking “Schijn” en vernieuwde spoorbruggen;
• aangelegd natuurpark “Oude Landen”.

Inhoud van de aanvraag

• aanleggen van bijkomende spoorlijnen, zodat de huidige spoorlijn verhoogt in capaciteit;
• aanleggen van het natuurpark “Ouden Landen”, met nieuwe waterlopen, afwateringsgreppels, vlonderpaden en aanplantingen;
• bestaande gelijkgrondse vertakking “Schijn” omvormen tot een ongelijkgrondse vertakking;
• afbreken bestaande spoorbruggen en plaatsen nieuwe bruggen over Statiestraat en Kloosterstraat (viaduct Leugenberg) en verbreden van bestaande spoorbrug Prinshoeveweg;
• plaatsen van geluidsschermen, aanleggen van nieuwe fietspaden die aansluiten op de fietsostrade en het plaatsen van spoortrappen;
• aanplanten van groenschermen en speelbos;
• heraanleg van de onderdoorsteek Prinshoeveweg;
• aanleg van vrijliggend fietspad en parkrand in de Prinshoeveweg.